Sobocińska Anastazja cz. 1
Anastazja Sobocińska z d. Czyżewska (ur. 1931, Białobrzegi), najstarsza z sześciorga dzieci Konstantego i Heleny Czyżewskich. Jej ojciec przed wojną zajmował się m.in. handlem rybami, pracował u niego wówczas Jan Szostak, późniejszy funkcjonariusz UB, znany jako „kat Augustowa”. Oprócz tego Konstanty Czyżewski był dzierżawcą części Kanału Augustowskiego i pobierał podatki za korzystanie z tego odcinka. We wrześniu 1939 r. Konstanty Czyżewski dostał powołanie do wojska, ale niebawem wrócił do domu. W 1941 r. po wejściu Niemców gospodarstwo rodziny p. Anastazji doszczętnie spłonęło i przenieśli się do Augustowa. Anastazja Sobocińska uczestniczyła wówczas w tajnych kompletach, pomagała też mamie przy gospodarstwie w nowym domu, bo ojciec został aresztowany za zabicie wieprza. W 1944 r. Niemcy wypędzili ich z Augustowa i do stycznia 1945 r. ukrywali się u rodziny i znajomych we wsiach na północ od Augustowa. W styczniu 1945 rodzina wróciła do domu w Augustowie, ojciec założył sklep z butami i materiałami odzieżowymi oraz prowadził gospodarstwo. Ostrzeżony przed aresztowaniem, uciekł do Łodzi. Anastazja Sobocińska po ukończeniu szkoły podstawowej rozpoczęła naukę w Liceum Administracyjno-Handlowym w Żyrardowie – w ten sposób była bliżej ukrywającego się ojca. Uczyła się w Żyrardowie w latach 1951-1952, ale nie ukończyła tej szkoły i wróciła do Augustowa. W 1953 r. rozpoczęła naukę w szkole zawodowej, jednocześnie pracowała jako księgowa w internacie. W 1954 r. przeniosła się do Wojskowego Domu Wypoczynkowego, gdzie pełniła funkcję księgowej i bibliotekarki. W latach 1955-1976 była księgową w Augustowskim Przedsiębiorstwie Budowlanym. W 1960 r. wyszła za mąż.
more...
less
[00:00:07] Autoprezentacja boh. urodzonej w 1931 r. w Białobrzegach. Przedstawienie rodziców: Heleny i Konstantego Czyżewskich.
[00:00:50] Dziadkowie mieli gospodarstwo rolne w Białobrzegach i tam mieszkała rodzina, ojciec dzierżawił Kanał Augustowski i miał kiosk z rybami na rynku w Augustowie – system dostarczania ryb klientom, dojazdy rowerem do pracy. Życie na wsi przed wojną.
[00:03:55] W 1939 r. ojciec został zmobilizowany, dostał się do sowieckiej niewoli i po ucieczce z transportu wrócił do domu. We wrześniu 1939 boh. była świadkiem zatrzymania przez czerwonoarmistów samochodu z polskimi żołnierzami, których zastrzelono. Sowieci zabili także pana Świętkowskiego. Dwaj polscy żołnierze zostali ranni, jeden z nich leżał w domu boh., drugi był w domu Czajkowskich – wyjazd rannych do szpitala w Augustowie.
[00:09:00] W gospodarstwie pracowali robotnicy najemni. W 1914 r. rodzina wyjechała na wschód i podczas I wojny mieszkała w Lipsku za Mińskiem – powrót do Białobrzegów w 1919 r. Odławianiem ryb trudnili się miejscowi rybacy. Ojciec arendował kanał od Augustowa do śluzy Dębowo. Żywe ryby przywożono z okolicznych jezior. Jan i Piotr Szostakowie pilnowali skrzyń z rybami i rozwozili zamówiony towar. Po wojnie obydwaj pracowali w Urzędzie Bezpieczeństwa, Jan był komendantem UB w Augustowie.
[00:17:25] Boh. chodziła do szkoły państwa Czajkowskich w Białobrzegach, śpiewu uczył pan Ken. Do wybuchu wojny ukończyła trzy klasy. Podczas sowieckiej okupacji uczono języka rosyjskiego.
[00:18:40] Ojciec znał język rosyjski i pracował jako poborca podatków – oskarżenie i aresztowanie. Ojciec przebywał w więzieniu w Grodnie – panujące tam warunki. Zbombardowanie budynku przez sowietów – odkopanie spod gruzów ojca i jego kolegi pana Wielgata, pozostali współwięźniowie zginęli. [+]
[00:22:15] Podczas okupacji niemieckiej rodzina mieszkała w Augustowie przy ul. 3 Maja, niedaleko był niemiecki posterunek – boh. widziała przywożone osoby, więźniów przetrzymywano w piwnicy w szkole. Sytuacja w 1941 r. – dziadek podejrzewał, że wystrzały oznaczają manewry. Podczas walk rodzina schroniła się w piwnicy, matka wypuściła zwierzęta z płonących budynków. Niemcy zgromadzili mężczyzn ze wsi na jednym z podwórek, gajowy Wieczorek rozmawiał z żołnierzami. Mężczyzn zabrano do parku w Augustowie – wypuszczenie po interwencji przedwojennego komendanta policji Piwiańskiego. [+]
[00:31:15] Po zajęciu Grodna przez Niemców ojciec wrócił do domu. Sytuacja rodziny po aresztowaniu ojca przez sowietów. Po pożarze rodzina przeprowadziła się do Augustowa i zamieszkała w domu po znajomych Żydach wysiedlonych do getta. Przed wojną w Białobrzegach mieszkał jeden Żyd, właściciel sklepu spożywczego.
[00:34:24] Rodzina miała wyznaczony termin deportacji na niedzielę 22 czerwca, plany sowietów pokrzyżował niemiecki atak. Ciotka, żona hallerczyka, która też miała być wywieziona, uciekła z rodziną do Polkowa.
[00:36:32] Podczas niemieckiej okupacji boh. nie chodziła do szkoły, ale uczyła się prywatnie. Ojciec zajmował się gospodarstwem w Białobrzegach. Żydzi, właściciele augustowskiego mieszkania, przed wojną handlowali końmi – w stajniach trzymano zwierzęta uratowane w Białobrzegach. Żydzi z getta pracowali na terenie miasta – rzucanie chleba. Likwidacja augustowskiego getta. Boh. słyszała o Żydach ukrywających się w Strękowiźnie. Cztery osoby ukrywały się w domu państwa Popków przy ul. Sosnowej, po wojnie jednego z mężczyzn zastrzelili Rosjanie. Do mieszkania rodziny w Augustowie kilka razy przychodziła właścicielka z getta.
[00:45:35] Boh. była świadkiem przywożenia aresztantów na posterunek, potem odwożono ich do więzienia w szkole. Ojciec oddawał Niemcom kontyngenty, był też wzywany do różnych prac.
[00:48:00] Po zabiciu wieprza ktoś doniósł Niemcom, podczas rewizji mięsa nie znaleziono i aresztowano babcię, potem ojca, który po jakimś czasie został zwolniony. Więźniowie z aresztu rozkopywali górkę i wywozili piach nad rzekę. Dzieciaki nosiły jedzenie aresztantom, pewnego dnia boh. została prawie złapana przez Niemca – ucieczka do lasu przed strzelającym żandarmem. [+]
[00:56:55] Sąsiedzi w domu przy ul. 3 Maja. W oficynie mieszkała Rosjanka z siostrą i szwagrem. Boh. grała z koleżankami w klasy i w piłkę.
[01:01:32] Boh. pasła konie i krowy, sposoby wsiadania na konia. Młodszymi siostrami opiekowała się babcia. W polu często pracowały Rosjanki. Augustów podczas okupacji.
[01:05:30] Wyjazdy rodziny z Białobrzegów do kościoła w Augustowie. Podczas sowieckiej okupacji boh. i siostra przygotowywały się do Pierwszej Komunii. Wspomnienie babci Kowalewskiej. Stan budynku kościoła po bombardowaniu – po wojnie boh. brała udział w odgruzowywaniu.
[01:09:30] Sytuacja przed ofensywą Armii Czerwonej w 1944 r. – ojciec zrobił schron na podwórku. Podczas bombardowania pobliskiego szpitala babcia została zraniona odłamkiem. Rodzice ukrywali się z krowami i końmi w lesie w Neckim Borku – wypędzenie mieszkańców Augustowa, w tym boh. z babcią i dwiema siostrami, dotarcie do ciotki mieszkającej w Janówce. W tym czasie matka szukała rodziny w Augustowie, potem dotarła do Janówki i boh. poszła z nią do lasu.
[01:14:38] Front zatrzymał się na Kanale Augustowskim – sytuacja ludzi ukrywających się w Neckim Borku. Ucieczka do Netty, gdzie zatrzymano się u państwa Kasjanów. Zabranie zwierząt z lasu. Tułaczka rodziny, zmiany miejsca pobytu. Okoliczności zgubienia się w lesie podczas drogi do Józefowa – zatrzymanie przez Niemców, którzy zaprowadzili boh. do gajówki. Efekty niemieckiej obławy na partyzantów. Dotarcie do rodziny w Józefowie – wyjazd z ojcem do Augustowa, gdzie odkopano ukryte rzeczy. [+]
[01:29:20] Boh. została na noc w Janówce u ciotki, następnego dnia rodzice mieli po nią przyjechać – spalenie Józefowa. Rodzice zatrzymali się u krewnych w Strękowiźnie. Sytuacja na froncie do 9 stycznia 1945 r. Niemcy wypędzili mieszkańców Janówki i sąsiednich wsi – przejazd furmanek błotnistą drogą. Ubranie boh. W Kamionce rodzina skręciła do lasu i dotarła do wsi Reszki. Droga do Rajgrodu, gdzie rodzina odłączyła się od kolumny uciekinierów i wróciła do lasu koło Grabowa, gdzie wuj zrobił szałas. Do 23 grudnia przebywano w lesie – wyjazd do Wielkiej Pruskiej. [+]
[01:40:18] Po wyzwoleniu matka zabrała boh. do Augustowa. Wspomnienie gwałtu i morderstwa dokonanego na nastolatce przez Niemca.
[01:44:12] Po przeprowadzce z Białobrzegów do Augustowa w 1941 r. urodziła się najmłodsza siostra Jadwiga. Brat Marek urodził się po wojnie. W styczniu 1945 r. rodzina wróciła do mieszkania w Augustowie, gdzie ojciec otworzył sklep z materiałami i butami. Po jakimś czasie dwa pokoje z wejściem od ulicy zajęła Służba Polsce, w mieszkaniu kwaterowali także dwaj radzieccy oficerowie, potem rodzina musiała się wyprowadzić – przeniesienie do sąsiedniego domu.
[01:50:02] Po sąsiedzku był Urząd Bezpieczeństwa – odgłosy bicia podczas przesłuchań. Szefem urzędu był dawny pracownik ojca Jan Szostak, jego brat Piotr także pracował w UB. Aresztowania i przywożenie mieszkańców okolicznych wsi. Stan zdrowia jednego ze znajomych, który został wypuszczony z aresztu. Pewnej nocy przyszli ubecy, którzy kazali ojcu zaprzęgać konia – wyjazd do Strękowizny po krewnych matki, jeden z nich właśnie wrócił z robót w Niemczech. Dwaj aresztowani bracia: Jan i Władysław, byli przetrzymywani w Domu Turka, Jana zabito, Władysław siedział w więzieniu 8 lat. Trzeci brat, Józef Chilmon, wyjechał do Olsztyna, na Boże Narodzenie w 1945 r. jechał do domu i został zatrzymany – zginął podczas próby ucieczki. Najstarszy z czterech braci Chilmonów został wcielony do Armii Czerwonej i zginął na froncie. [+]
[02:06:10] Powód aresztowania dwóch kuzynek z Mikaszówki, które skazano na karę więzienia. Bracia Szostakowie mieszkali przy ul. Rybackiej.
[02:08:38] Bracia Szostakowie byli podczas okupacji w partyzantce – powody aresztowań podczas obławy. Wspomnienie radzieckich oficerów, którzy kwaterowali w mieszkaniu, jeden z nich zostawił boh. album ze zdjęciami mostów w Leningradzie.
[02:11:45] Ojciec był właścicielem sklepu, znajomy ostrzegł go przed aresztowaniem – okoliczności ucieczki ojca, który ukrywał się przez sześć lat, do 1956 r. Boh. przez dwa lata chodziła do Liceum Administracyjno-Handlowego w Żyrardowie i jako jedyna z rodziny miała kontakt z ojcem, który ukrywał się m.in. w Łodzi. Rodzina była obserwowana przez UB – oblanie funkcjonariusza wodą. Incydent z żołnierzem i ubowcem, który zaglądał w okna. [+]
[02:24:25] Ucieczka ojca z restauracji, do której wszedł ubek z Augustowa. Jeżdżąc do ojca boh. rozglądała się, czy nikt jej nie śledzi. Ojciec ukrywając się miał dokumenty zmarłego stryja. Pracował jako nocny stróż w fabryce włókienniczej i na fermie lisów, doświadczenie w robieniu sieci rybackich wykorzystywał robiąc siatki na zakupy. W ciągu sześciu lat ukrywania się ojca rodzice widzieli się tylko raz – spotkanie w Częstochowie. [+]
[02:31:30] Po zlikwidowaniu UB w Domu Turka miała siedzibę milicja. Rodzina Jana Szostaka – jego żona, z domu Romanowska, była chrzestną matką najmłodszej siostry boh., jedna z jego córek mieszka do dziś w Augustowie. Próba napadu na Szostaka. Ojciec wrócił do domu w 1956 r. Siostra zaprosiła na ślub swoją chrzestną i Jan Szostak był na weselu. Po aresztowaniu braci Chilmonów ich matka szukała pomocy u Romanowskich.
[02:41:15] Po powrocie ojca kupiono działkę w Augustowie od pani Rozmysłowicz – jej konflikt z rodziną swojego zmarłego męża. Wynagrodzenie dla adwokata Sipowicza.
[02:45:44] W 1953 r. boh. podjęła pracę jako księgowa w internacie szkoły zawodowej w Augustowie. W 1954 r. zaczęła pracę w Wojskowym Domu Wypoczynkowym, rok później przeszła do Augustowskiego Przedsiębiorstwa Budowlanego – trudności ze skierowaniem do pracy, pomoc dyrektora Kozłowskiego. Zamążpójście boh. i jej sióstr.
more...
less