Filipczyk Andrzej

Świadkowie Epoki

IP/DF/SE/1546

29 listopada 2021, Rzeszów

1:28

Andrzej Filipczyk (ur. 1957, Rzeszów), geodeta, absolwent Pomaturalnej Szkoły Technicznej w Rzeszowie (1979). W latach 1979-1985 pracował jako topograf i kartograf w Zakładzie Topografii, Kartografii i Reprodukcji rzeszowskiego Okręgowego Przedsiębiorstwa Geodezyjno-Kartograficznego
w październiku 1986 r. przeniósł się do Rzeszowskiego Przedsiębiorstwa Budownictwa Przemysłowego. We wrześniu 1980 r. zaangażował się w działalność NSZZ „Solidarność”. Od 1982 r. zajmował się kolportażem ulotek i wydawnictw podziemnych, w latach 1983-1986 był członkiem Solidarności Walczącej w grupie Andrzeja Kucharskiego. Organizował siatki kolportażowe w regionie, akcje ulotkowe, wykonywał także materiały fotograficzne do druku. Uczestniczył w emisji nadającego w Rzeszowie radia Solidarności Walczącej – Radio Wolna Polska. 17 lutego 1985 r. został aresztowany i skazany (wraz z Jerzym Kajakiem i Romanem Sroką) w pokazowym procesie na 1,5 roku więzienia. Trafił do zakładu karnego w Łęczycy, gdzie był wielokrotnie bity i karany za upominanie się o prawa więźniów politycznych i swobody obywatelskie, uczestniczył w dwóch protestów głodowych. Wyszedł z więzienia 17 kwietnia 1986 r. W czerwcu 1986 r. złożył rezygnację z członkostwa w Solidarności Walczącej, ale współpracował w Regionalnym Komitetem Wyborczym. W 1987 r. brał udział w akcji ujawniania działalności Solidarności, 31 sierpnia 1988 r. był współzałożycielem pierwszego po 13 grudnia 1981 r. działającego jawnie Komitetu Organizacyjnego Solidarności w Rzeszowskim Przedsiębiorstwie Budownictwa Przemysłowego. Od 1992 r. jest członkiem władz regionalnych Solidarności w Rzeszowie, od 1995 członek Prezydium, skarbnik i wiceprzewodniczący ZR Rzeszów. Od 2005 r. działał w rzeszowskiej Grupie Ujawnić Prawdę, która podawała do wiadomości opinii publicznej nazwiska sędziów sądów powszechnych i wojskowych skazujących w latach 1980-1989 na kary więzienia działaczy opozycji, peerelowskich prokuratorów ścigających opozycję, funkcjonariuszy SB i ich tajnych współpracowników, a także nazwiska działaczy partyjnych szczebla regionalnego PZPR.
more...
less

[00:00:10] Ur. w Rzeszowie. Edukacja: zaangażowanie społeczne boh. za namową nauczycielki języka polskiego Zofii Pituchy, działalność w harcerstwie, „pomocniczość”. Ksiądz Walenty Bal, ministrantura w kościele parafialnym, maksyma życiowa: „nie wolno być w życiu obojętnym”.
[00:02:57] Pierwsze nielegalne publikacje z Londynu dotyczące Armii Krajowej. Stanisława Soja, polonistka z I Liceum im. Konarskiego w Rzeszowie opiekunka drużyny HSPS (Harcerska Służba Polsce Socjalistycznej). Opór uczniów przeciwko dodatkowym lekcjom języka rosyjskiego, silne więzi z kolegami z liceum. [+]
[00:06:48] Dalsza nauka w Pomaturalnej Szkole Technicznej, kierunek geodezja, praca przy inwentaryzacji zabytków, fotogrametrii, przygotowywanie osnów geodezyjnych w Okręgowym Przedsiębiorstwie Geodezyjno-Kartograficznym [OPGK].
[00:08:00] Po wyjściu z więzienia boh. pracował w Przedsiębiorstwie Budownictwa Przemysłowego (Resbud), po latach został etatowym członkiem związku zawodowego NSZZ „Solidarność”. Do 1993 r. zamieszkały w Rzeszowie. Samodzielnie wybudowany dom w Boguchwale, gdzie mieszka do dziś, ślub w 1981 r., „kumplostwo małżeńskie”, dwie córki, dwie wnuczki i wnuk.
[00:10:21] PRL jako państwo opresyjne. Matura w 1976 r., pierwsze informacje o opozycji. Rozmowa z komendantem hufca i chorągwi – namowy do zapisania się do PZPR. Wiosną 1977 r. spotkanie z „antykomunistami” we Wrocławiu, wylegitymowanie przez SB.
[00:13:30] Dwuletnia szkoła pomaturalna w Rzeszowie ukończona w 1979 r. Rozpoczęcie pracy jako topograf w 1980 r., przystąpienie do „Solidarności” we wrześniu 1980 r. Początek strajków – wyjazd z brygadzistą Tadeuszem Głowackim do Elbląga. Zaczątki komisji zakładowej „Solidarności” Okręgowego Przedsiębiorstwa Geodezyjno-Kartograficznego (1000 pracowników), przewodniczący Głowacki. Wybór boh. do rady pracowniczej, zainteresowanie boh. samorządnością gospodarczą.
[00:17:30] 13 grudnia 1981 r. – zabranie przez zomowców chłopaka za zdarcie afisza o wprowadzeniu stanu wojennego. Otoczona przez zomowców siedziba „S” na placu Wolności, zabieranie ludzi z domów w nieznane. OPGK świadczyło usługi na rzecz wojska, wszystkie mapy i zdjęcia lotnicze były tajne.
[00:20:40] Powstanie charytatywnego Komitetu Pomocy Internowanym przy klasztorze bernardynów. Zbieranie datków na pomoc, msze za ojczyznę. Zaangażowanie artystów w organizowanie niezależnego życia kulturalnego.
[00:22:02] Wymiana niezależnej prasy i książek. Rozpoczęcie działalności w Solidarności Walczącej, „aktywny sprzeciw”: obcinanie pasów samochodowych.
[00:24:20] Na przełomie 1982/83 r. powstał punkt kolportażowy w domu boh. (prasa i książki). Prasa niepodległościowa SW. Antoni Kopaczewski, organizator i szef struktur SW w Rzeszowie.
[00:26:53] Strajki chłopskie, Ogólnopolski Komitet Oporu Rolników (OKOR). Dążenie SW do pełnej niepodległości Polski. Zastosowanie kartograficznych technik do wykonywania negatywów makrofotograficznych umożliwiających sitodruk. Znajdowanie źródeł papieru do druku. [+]
[00:29:30] Andrzej Kucharski: przekonanie o słuszności działalności opozycyjnej. Nowe kontakty: Wiesław Myśliwiec, Piotr Myśliwiec, Leszek Rybak, Sławomir Kruk.
[00:31:10] Podwyżka w 1985 r., organizowanie strajku za pomocą akcji ulotkowej. Emisja audycji radiowej z mieszkania boh. Aresztowanie boh. w lutym 1985 r., „namierzyli mnie” – agent SB w SW, dobre informacje SB. Wyrok za kolportaż prasy 1,5 roku, tryumfalne informacje w oficjalnej prasie.
[00:35:25] Ciężkie więzienia (Załęże, Łęczyca), wyjście w kwietniu 1986 r. Głodówki protestacyjne przeciw pobiciu więźniów, w październiku [1985] głodówka 30-dniowa, postulaty: przywrócenie z izolatek Marka Łucarza i Władysława Frasyniuka. Bicie więźniów i zakaz widzeń z rodziną jako środek wychowawczy [+], liczne kontuzje boh., zmuszanie do zgolenia brody. Fałszowanie dokumentacji przez lekarza aresztu przy ul. Smutnej.
[00:40:35] Widzenie z matką w sali widzeń – wykręcenie jej rąk przez funkcjonariuszy. [+]
[00:42:10] Akcja protestu w obronie pobitych kolegów. Więzienie w Łęczycy mieściło się w dawnym budynku klasztornym, trudne warunki: zbyt zimno lub zbyt ciepło. Gnębienie więźniów przez funkcjonariuszy.
[00:45:20] Możliwość przesyłania grypsów przez kanały więźniów kryminalnych, niektóre trafiały do naczelnika więzienia. Podczas wizyty w RFN ministra spraw zagranicznych Mariana Orzechowskiego przekazanie na jego ręce przez niemieckich socjalistów z Międzynarodówki Socjalistycznej listy 100 osób, „które należy zwolnić” z więzienia. W grudniu 1985 zabiegi Jana Dobraczyńskiego i PRON [Patriotyczny Ruch Ocalenia Narodowego] o przyspieszoną amnestię.
[00:48:40] Trudna sytuacja życiowa: problemy zdrowotne, żona bez pracy.
[00:50:35] Duży rygor więzienny, nieustanne karanie boh. za lekceważenie strażników, „cela kar”. Po wyjściu trudny powrót do normalności, niemożność znalezienia pracy w geodezji, problemy z chorą nogą. Niezrealizowany pomysł wyjazdu za granicę.
[00:53:48] Nawiązanie kontaktu z kolegami, decyzja o odejściu z Solidarności Walczącej. Przekonanie boh. o potrzebie organizowania się ludzi w zakładach pracy. Doskonała organizacja związkowa w WSK Rzeszów.
[00:56:50] Zatrudnienie boh. w Przedsiębiorstwie Budownictwa Przemysłowego, rozpoczęcie ponownej działalności w „S”, Leszek Wyciślak i Wanda Wojturska. Poluzowanie rygorów w 1986 r. Decyzja RKW [Regionalna Komisja Wykonawcza] o legalizacji.
[00:59:30] Strajki w Stoczni Gdańskiej w 1988 r., rozgoryczenie ludzi brakiem poparcia ogólnopolskiego. Strajki w Stalowej Woli: „ostatni gwóźdź do trumny komunizmu”. Podpisanie umowy zobowiązującej o rozpoczęciu rozmów z „S” lub opozycją z udziałem hierarchii kościelnej. Przekonanie o końcu „Solidarności”. Uznanie „S” jako strony rozmów z rządem „dzięki papieżowi”: „«Solidarność» jest potrzebna Polsce i ludziom”.
[01:02:45] Niepogodzenie się boh. z ustaleniami z Magdalenki, usunięcie się w cień działalności. 31 sierpnia 1988 r. ujawnienie pierwszej po stanie wojennym komórki „S” w Resbudzie. Po dwóch dniach ujawnił się Zelmer, WSK i kolejne. „Zaczynamy działać”. Delegowanie boh. do pracy w RKW.
[01:06:46] Do kwietnia 1989 r. zarejestrowano ok. 60 organizacji zakładowych „S”. Lider RKW Zbigniew Sieczkoś. Książka „«Solidarność» w dokumentach”: lista osób przeznaczonych do internowania w czerwcu 1989 r., po wyborach. „Panoszenie się starego czerwonego”.
[01:09:08] Wycofanie się boh. z działalności związkowej po Magdalence. Rozczarowanie reformami Sachsa i Balcerowicza „wrogimi człowiekowi”. Michnik i Frasyniuk „ukradli «Gazetę Wyborczą» «Solidarności»”. Rozstanie się „S” z ROAD.
[01:12:02] Reformy rządu Jana Olszewskiego, ustawa lustracyjna. Wygwizdanie Lecha Wałęsy na Krajowym Zjeździe Delegatów „S” i jednoczesne owacyjne przyjęcie premiera Jana Olszewskiego. Powstanie Akcji Wyborczej „S” z Marianem Krzaklewskim, zaangażowanie boh. jako działacza związkowego, walczącego o dobro pracowników w nowej rzeczywistości gospodarczej. Brak źródeł informacji innych niż media głównego nurtu w tamtym czasie. Poczucie porażki, przejście „S” do opozycji w sejmie.
[01:16:42] Ważny postulat „S”: jawność życia publicznego, oddzielenie polityki od biznesu. „Dzika lustracja”: publiczne ujawnienie teczek z IPN setki działaczy z Regionu Rzeszowskiego, listy sędziów i prokuratorów działających na szkodę opozycjonistów w czasie PRL oraz członków PZPR.
[01:20:27] Motto życiowe boh.: „działanie na rzecz bliźniego”. Ujawnienie teczek SB jako szansa na przeproszenie, zadośćuczynienie za dwulicowość. „Kilkunastu takich się znalazło”. Ustawa lustracyjna okupiona groźbami wobec grupy „Ujawnić Prawdę”.
[01:24:30] Plany na emeryturę: dalsze zainteresowanie życiem społecznym, zaangażowanie w obronę „swoich niewzruszalnych wartości”, m.in. przeciwko Marszowi Kobiet. „Świat się zmienia, ja nie muszę”.

[01:22:30] Powstanie Stowarzyszenia Osób Represjonowanych w Stanie Wojennym Województwa Podkarpackiego pomagające „ludziom zostawionym samym sobie”. Boh. jest doradcą i mediatorem w sporach między pracownikami a pracodawcą. „W mojej naturze jest porozumienie”. more...
less

Bolesławski Bartosz

Latusek Adam

Instytut Pileckiego

Film