Por. Tadeusz Kiełbowski (ur. 1925, Będzin) jest synem przedwojennego oficera wywiadu, uczestnika powstań śląskich Adama Kiełbowskiego. W 1930 roku rodzina przeprowadziła się do Nowych Święcian, gdzie ojciec otrzymał stanowisko służbowe przy Korpusie Ochrony Pogranicza. Po wybuchu II wojny światowej rodzina została internowana w Wiłkomierzu (Ukmergė), a następnie przeniesiona do Żagar (Žagarė). Tam Tadeusz Kiełbowski należał do Szarych Szeregów, do grupy wywiadowczej tzw. „żagarszczyków” dowodzonej przez hm. Stanisława Kiejdo. Wobec zagrożenia aresztowaniem rodzina Kiełbowskich przeniosła się do Wilna, gdzie Tadeusz pracował w warsztatach samochodowych Schliesmanna. Po walkach o Wilno w lipcu 1944, w celu uniknięcia represji ze strony sowietów, Tadeusz Kiełbowski zgłosił się do polskiego wojska. Rekrutów wywieziono na poligon do Siemielowa koło Wiaźmy, gdzie zostali przydzieleni do 73 Zapasowego Białoruskiego Pułku Piechoty Armii Czerwonej. W wyniku buntu Polaków władze sowieckie zdecydowały o przewiezieniu żołnierzy w okolice Siedlec. Pan Tadeusz otrzymał przydział do 37 Pułku Artylerii Lekkiej 8 Dywizji Piechoty 2 Armii Wojska Polskiego. W pułku pełnił funkcję pisarza i tłumacza, przeszedł przeszkolenie na sanitariusza. W lutym 1945 roku jego jednostka stacjonowała w Warszawie, potem przemaszerowała do Bydgoszczy i Choszczna, a następnie do Wrocławia. W kwietniu 1945 roku Tadeusz Kiełbowski brał udział w forsowaniu Nysy Łużyckiej i bitwie pod Budziszynem, w trakcie której trzykrotnie wydostawał się z okrążenia. Wycieńczony, został znaleziony przez patrol czołgistów radzieckich i trafił do szpitala. Po wojnie wraz ze swoim pułkiem został przeniesiony w okolice Świebodzina, a następnie do Jedlicza i Sanoka. W Bieszczadach brał udział w akcjach przeciw ukraińskim nacjonalistom. W 1946 roku jednostka została przetransportowana do Skierniewic. W lutym 1947 Tadeusz Kiełbowski został zdemobilizowany. Po zdaniu matury rozpoczął studia na Wydziale Geograficznym w Wyższej Szkole Pedagogicznej w Łodzi. W czasie studiów otrzymał asystenturę w Katedrze Geomorfologii WSP. W powodu krytyki członków uczelnianej organizacji partyjnej został pozbawiony asystentury i relegowany z uczelni. Otrzymał nakaz pracy w Szczecinie. W 1951 roku objął posadę w Liceum Pedagogicznym w Szczecinie. Od 1961 roku został zatrudniony w I Seminarium Nauczycielskim w Szczecinie. W 1966 roku powołano go na wizytatora metodyka w Okręgowym Ośrodku Metodycznym. W 1975 rok awansował na kierownika Zakładu Geografii w Instytucie Kształcenia Nauczycieli i Badań Oświatowych. W 1990 roku przeszedł na emeryturę.
more...
less
[00:00:10] Powrót boh. do pułku – duże straty po przebiciu się z okrążenia [pod Budziszynem]. Wycofanie jednostki na tyły i odpoczynek. Pułk piechoty wezwał artylerię na pomoc – walka na podwórku wiejskiego gospodarstwa. Wzięcie do niewoli niemieckiego oficera – widok dziecka z karabinem i wspomnienie mogiły dwunastolatka w ruinach Warszawy.
[00:09:40] Przed wycofaniem się boh. pojechał z grupą kolegów na miejsce, gdzie zostali pochowani polegli towarzysze broni, w tym Larysa [Polańska] i por. Dryzłow.
[00:14:30] Zaciekłe walki w Oberlichtenau – prośba zakonnic. Boh. został skierowany do jednego z domów, by pilnować mieszkańców, zastał tam kobietę z dziećmi. W piwnicy domu znaleziono esesmańskie mundury.
[00:19:30] Wycofanie się do Schwarzadler. Wezwanie przez pułkowego lekarza, dr Kobyrę – zgubienie się kolegi Okulewicza. Boh. doczołgał się do zagajnika, gdzie był porucznik ranny w głowę – poszukiwanie odłupanej kości, by opatrzeć ranę. [+]
[00:26:40] Sytuacja na froncie – niemieckie przeciwnatarcie. Przejście między polskimi a niemieckimi pozycjami – polska piechota przeciwko „Tygrysom”. Walka we wsi – ucieczka rowem melioracyjnym do lasu. Pomoc żołnierzy piechoty. Boh. zameldował kapitanowi i por. Ławrynowiczowi, że prowadzona przez niego kronika pułku uległa zniszczeniu w rowie odwadniającym. [+]
[00:39:28] Żołnierze piechoty wzięli do niewoli trzech niemieckich oficerów, rozmawiał z nimi kolega Etrel, Ślązak. Witold Okulewicz, nauczyciel ze Święcian, zainteresował się odznaczeniami jednego z Niemców.
[00:42:00] Postój w winnicy – spotkanie z czerwonoarmistą, któremu w śnie nie przeszkodził niemiecki nalot. Zestrzelenie samolotu.
[00:48:00] Boh. poszedł do wsi z Okulewiczem i Wiercińskim, by udzielać pomocy rannym. Okoliczności zastrzelenia niemieckiego żołnierza – reakcja boh., który został przekazany pułkowemu lekarzowi, dr Cenie. [+]
[00:54:40] Poddanie się trzech Ukraińców – wyjazd bryczką na poszukiwanie kpt. Jegorowa – znalezienie jego zwłok na grobie Larysy Polańskiej. Pogrzeb kpt. Jegorowa – opinia kolegi, kucharza z Bristolu, na temat wina wylanego na grobach. Butelka pochodziła z magazynu koło Wrocławia. [+]
[01:06:40] Informacja o udziale w operacji praskiej – droga w kierunku Drezna. Skutki alianckiego nalotu.
[01:10:00] Refleksje na temat słów z piosenki „chłopcy malowani”.
[01:12:05] Udział w operacji praskiej – sytuacja na froncie. Rozkaz feldmarszałka Schörnera, by jednostki niemieckie szły na zachód i poddawały się aliantom. Amerykanie nie chcieli brać do niewoli Ukraińców. Droga w kierunku Pragi.
[01:16:50] Żołnierze piechoty polecili boh. i Witoldowi Okulewiczowi, by zostali na szosie i informowali nadjeżdżający pułk, że droga jest wolna – rozbrojenie ładunków wybuchowych przez saperów. Transport dział.
[01:21:17] Powitanie w czeskich miejscowościach. Przemówienie gen. Roli-Żymierskiego do żołnierzy. Wiadomość o końcu wojny dotarła do boh. podczas postoju w Steinigtwolmsdorf. Wśród przechodzących żołnierzy piechoty boh. zobaczył kolegę w Wilna, Cześka Tuchanowskiego – otwieranie szampana. Po wojnie Czesław Tuchanowski utonął ratując człowieka topiącego się w morzu.
[01:29:30] Walki trwały do 11 maja, pułk nie dotarł do Pragi. Wiele lat po wojnie boh. dowiedział się, że miasto zdobyli własowcy. Dywizję skierowano do Świebodzina, a pułk rozlokowano we wsi Ołobok.
[01:32:30] Przemarsz ze Świebodzina w okolice Sanoka i Jasła. Postój w Wieliczce – zwiedzenie kopalni soli, wymiana konia. Spotkanie w Jedliczu z nauczycielem, prof. Krause. Mikołaj [Emiliańczyk], Stanisław Szawłowski i boh. zostali zakwaterowani w chałupie krytej strzechą. Podczas pobytu w Jedliczu został zastrzelony na ulicy żołnierz z piechoty, na zwłokach zostawiono kartkę z podpisem NSZ.
[01:40:50] Boh. pojechał z rozkazem do Baligrodu, w tym czasie odnalazła go matka, która przyjechała do Jedlicza ze Strzyżowa – powitanie z matką i bratem. Listy pisane przez boh. nie dochodziły do rodziny. Jednostka stacjonowała w Jedliczu, by ochraniać rafinerię. Informacja, że dowództwo przyznało nazwy jednostkom 2. Armii i boh. służy w 8 Drezdeńskiej Dywizji Piechoty.
[01:46:38] Jednostki artyleryjskie rozlokowano w koszarach we wsi Olchowce koło Sanoka – przeprawa promem. Inne oddziały rozlokowano w Sanoku – boh., Emiliańczyk i Szawłowski trafili do mieszkania w mieście. Zadania sekcji finansowej, której szefem został Mikołaj Emiliańczyk. Wspólne akcje z Czechami przeciwko UPA – wyjazdy do Dukli.
[01:51:34] Informacja o śmierci Staszka Szawłowskiego – potem okazało się, że kolega został ciężko ranny i zabrano go do szpitala. Odwiedziny u kolegi w szpitalu Rymanowie Zdroju – oddanie krwi. Para, która miała odwieźć boh. i kolegów na stację, przewoziła na wozie broń, którą skonfiskowano. [+]
[02:03:15] 29 września boh. pojechał z kilkoma żołnierzami obstawy po pieniądze do banku w Krośnie. Incydent na stacji w Rymanowie – spotkanie z żołnierzem podziemia. Reakcja dowódcy pułku Kubickiego. Próba wysadzenia pociągu.
[02:08:35] W czasie gotowości przed akcją boh. poszedł z kolegami do kina, wracając musieli przejść przez bród na Sanie – skutki spotkania z dowódcą Kubickim.
[02:14:48] Stanisław Szawłowski wyszedł ze szpitala. Spotkanie z banderowcami koło Cisnej. Rozkazem gen. Świerczewskiego pułk został skierowany do Skierniewic – boh. dowiedział się, że jego rocznik podlega poborowi i musi zostać w wojsku. Wyjście do cywila – Piotr Ławrynowicz odprowadził boh. na dworzec i 26 lutego boh. znalazł się u rodziny w Końskich.
[02:20:20] Działalność boh. podczas okupacji – harcerstwo, konspiracja. Opinia na temat boh. wyrażona przez mjr Eugeniusza Łazowskiego. Odznaczenia Krzyżem Zasługi.
more...
less
The library of the Pilecki Institute
ul. Stawki 2, 00-193 Warszawa
Monday to Friday, 9:00 - 15:00
(+48) 22 182 24 75
The library of the Berlin branch of the Pilecki Institute
Pariser Platz 4a, 00-123 Berlin
Pon. - Pt. 10:30 - 17:30
(+49) 30 275 78 955
This page uses 'cookies'. More information
Ever since it was established, the Witold Pilecki Institute of Solidarity and Valor has been collecting and sharing documents that present the multiple historical facets of the last century. Many of them were previously split up, lost, or forgotten. Some were held in archives on other continents. To facilitate research, we have created an innovative digital archive that enables easy access to the source material. We are striving to gather as many archives as possible in one place. As a result, it takes little more than a few clicks to learn about the history of Poland and its citizens in the 20th century.
The Institute’s website contains a description of the collections available in the reading room as well as the necessary information to plan a visit. The documents themselves are only available in the Institute’s reading room, a public space where material is available free of charge to researchers and anyone interested in the topics collected there. The reading room also offers a friendly environment for quiet work.
The materials are obtained from institutions, public archives, both domestic and international social organizations, as well as from private individuals. The collections are constantly being expanded. A full-text search engine that searches both the content of the documents and their metadata allows the user to reach the desired source with ease. Another way to navigate the accumulated resources is to search according to the archival institutions from which they originate and which contain hierarchically arranged fonds and files.
Most of the archival materials are in open access on computers in the reading room. Some of our collections, e.g. from the Bundesarchiv, are subject to the restrictions on availability resulting from agreements between the Institute and the institutions which transfer them. An appropriate declaration must be signed upon arrival at the reading room in order to gain immediate access to these documents.
Before your visit, we recommend familiarizing yourself with the scope and structure of our archival, library and audio-visual resources, as well as with the regulations for visiting and using the collections.
All those wishing to access our collections are invited to the Pilecki Institute at ul. Stawki 2 in Warsaw. The reading room is open from 9–15, Monday to Friday. An appointment must be made in advance by emailing czytelnia@instytutpileckiego.pl or calling (+48) 22 182 24 75.
Please read the privacy policy. Using the website is a declaration of an acceptance of its terms.