Jerzy Lewicki (ur. 1935, Chałupki) w lutym 1940 został wraz z rodzicami i dwojgiem rodzeństwa deportowany z Zaleszczyk do Minusińska na Syberii. Po kilku miesiącach zmarła jego młodsza siostra, a ojciec w 1943 roku został zmobilizowany do armii gen. Berlinga. Po śmierci matki w kwietniu 1944 roku podjął wraz ze starszym bratem samotną ucieczkę do Mongolii
skrajnie wyczerpanych po dziesięciu dniach uratowała Rosjanka. W 1946 roku wrócił transportem repatriacyjnym do Polski. W 1951, będąc uczniem liceum w Szklarskiej Porębie, został aresztowany za obrazę Marszałka Rokossowskiego, z więzienia wyszedł w 1955 roku. Ukończył Szkołę Podoficerską w Kutnie i przez trzy lata służył w wojsku jako instruktor nauki jazdy. Po odejściu z wojska i ślubie mieszkał w Białogardzie, a potem w Koszlinie, gdzie pracował w Zakładzie Energetycznym. Obecnie pełni funkcję wiceprezesa Związku Sybiraków w Kołobrzegu.
[00:00:09] Autoprezentacja boh. urodzonego w 1935 r. w Chałupkach.
[00:00:23] Dziadek, płk Lewicki, otrzymał dom w Zaleszczykach za udział w wojnie 1920 r. Przed wyjazdem do Ameryki w latach 30. dziadek zapisał dom synowi i rodzina zamieszkała w Zaleszczykach.
[00:01:15] 10 lutego 1940 r. pięcioosobową rodzinę Lewickich deportowano – droga pociągiem do Kańska i dalej saniami nad Jenisej. W okolicach Minusińska zesłańcy zamieszkali w baraku – stan budynku. W grudniu siostra zachorowała i zmarła, rodzice ukrywali to przed boh. i jego bratem. Pochówek siostry. [+]
[00:05:38] Mężczyźni pracowali w tajdze – spławianie drewna do tartaku. Choroba matki, wspomnienie spotkań z traktorzystą Kolą. Skutki „zabawy” z wilkami. Ojca zatrudniono w tartaku w Minusińsku i rodzina przeprowadziła się tam. W 1943 r. ojciec zgłosił się do polskiego wojska – sytuacja rodziny po jego odejściu, pomoc miejscowych Rosjan, którzy zostawiali dla chłopców jedzenie na śmietniku. [+]
[00:12:18] Chora matka trafiła do szpitala. W paczce z frontu był materiał, który chłopcy sprzedali w Abakanie – zakup jajek dla matki – wiadomość o jej śmierci. Powód, dla którego boh. nie wziął udziału w pogrzebie. Chłopcy podkradali wytłoki koniom z jednostki wojskowej – incydent z czerwonoarmistą. [+]
[00:16:02] W maju 1944 r. chłopcy postanowili uciec do Mongolii – skutki zjedzenia nieznanej rośliny. Chłopców znalazła Rosjanka Pronia, żona oficera, który poległ na froncie, i zaopiekowała się nimi. W domu była ikona maskowana portretem Lenina – wspólne modlitwy. Ciocia Pronia dowiedziała się, że w Małej Minusie powstał polski dom dziecka i oddała tam chłopców. [+]
[00:20:02] Warunki w domu dziecka, wyżywienie – technika polowania na susły. Boh. chodził do szkoły w Malej Minusie. Radość dzieci przed wyjazdem do Polski – sytuacja boh. i jego brata po śmierci matki i zaginięciu ojca na froncie. Ostatnia wiadomość od niego przyszła po bitwie pod Lenino. Potem okazało się, że ojciec dostał się do niemieckiej niewoli. Przejazd ciężarówek przez rozmarzający Jenisej – wyjazd transportu repatriacyjnego z Abakanu.
[00:25:02] Przejazd przez zniszczoną Warszawę. Po przejechaniu polskiej granicy pociąg zatrzymał się i ludzie poszli do kościoła – ksiądz kazał bić w dzwony, powitanie przez mieszkańców. [+]
[00:27:50] Przyjazd do domu dziecka w Gostyninie – pobyt na kwarantannie, kąpiel i nowe ubrania. Wspomnienie pierwszego posiłku i poczynionych zapasów. Boh. i brat wyjechali do domu dziecka w Malborku, podczas postoju w Toruniu boh. znalazł na torach kawałek chleba i zaczął jeść, ale chleb odebrali mu starci chłopcy. Ranni leżący na peronach dworca – jeden z żołnierzy widział zdarzenie z chlebem i kupił boh. bułkę. [+]
[00:32:10] Po wojnie ojciec jako żołnierz brał udział w walce z „bandami” na Podkarpaciu, po demobilizacji ożenił się i wyjechał do Zgorzelca. Gdy dowiedział się o przyjeździe transportu polskich dzieci, odnalazł synów w Malborku – spotkanie z ojcem. Przyjazd do Zgorzelca – wspomnienie pierwszego kubka mleka. Stan psychiki ojca, boh. żałował, że odnalazł synów.
[00:38:15] Boh. po ukończeniu podstawówki w Zgorzelcu podjął naukę w liceum w Szklarskiej Porębie, stamtąd w 1951 trafił do więzienia za obrazę Marszałka Rokossowskiego, zwolniono go w 1955 r. Służba wojskowa – pobyt w Szkole Podoficerskiej w Kutnie. Trzyletnia służba jako instruktor nauki jazdy. Po odejściu z wojska i ślubie boh. mieszkał w Białogardzie i pracował w Zakładzie Energetycznym. Żona była warszawianką, po powstaniu jej rodzina trafiła na Ziemie Zachodnie.
[00:43:33] Przeniesienie służbowe do Koszalina, kłopoty ze zdrowiem. Okoliczności kupna domu w Białogardzie. Po śmierci żony boh. przeprowadził się do Kołobrzegu.
[koniec samodzielnej relacji – świadek odpowiada na pytania]
[00:47:42] Przedstawienie rodziców: Anieli i Jana Lewickich. Dziadek, płk Lewicki, w 1939 r. wyjechał z dwiema córkami do Ameryki. Po wojnie wrócił do Polski.
[00:49:40] Boh. nie pamięta wybuchu II wojny, zapamiętał dopiero moment wywózki i podróż w zamkniętym wagonie – zrywanie sopli lodu. [+]
[00:52:28] Zabawy w domu dziecka. Boh. chodził do szkoły z rosyjskimi dziećmi, których rodzice dokarmiali polskie dzieci. Opis Chakasów, ich stosunek do zesłańców. Kary w domu dziecka – konsekwencje kradzieży jednego śledzia. Pogoda na Syberii, odkopywanie domów po buranie. Odwszawianie w domu dziecka. [+]
[01:02:27] Święta na zesłaniu – dekorację szopy na Boże Narodzenie wykonano z trawy. Ojciec nie wiedział o powstaniu Armii Andersa, dopiero pracując w Minusińsku dowiedział się o polskim wojsku i wstąpił do Armii Berlinga.
[01:04:30] Boh. chorował na ospę – leczenie ziołami. Matka chorowała i zmarła na gruźlicę. Stan zdrowia brata – po wojnie zabrała go ze Zgorzelca ciotka mieszkająca w Rudniku nad Sanem. Brat mieszkał i pracował w Jeleniej Górze.
[01:08:27] W Minusińsku brat robił dziecinne wózki, które sprzedawano w Abakanie. Kradzież ziemniaków kupionych na święta. Przygotowania do ucieczki – kradzieże wytłoków, którymi karmiono konie w jednostce wojskowej – zachowanie żołnierzy. Zdobywanie żywności podczas ucieczki. Boh. po latach próbował odnaleźć „ciocię” Pronię, bezskutecznie. [+]
[01:14:02] Polowania na susły. Zesłańcy nie mieli wiadomości z Polski. O zakończeniu wojny boh. dowiedział się od wychowawczyni w domu dziecka. Współczesne sny o napadzie wilków. Powody, dla których boh. chodzi na spotkania z młodzieżą z kolegą Sybirakiem Ryszardem Wojtkiewiczem.
[01:19:05] Boh. w 2004 r. pojechał z kolegą z domu dziecka, Włodarczykiem, do Abakanu – podróż koleją. Starania o budowę pomnika „Matkom Polkom i Dzieciom” na cmentarzu w Minusińsku – wyjazd rządowym samolotem na odsłonięcie pomnika w 2007 r. Podróż do Tajszetu, Irkucka i Listwianki nad Bajkałem.
[01:28:45] Piosenka śpiewana przez dzieci podczas imienin kierowniczki domu dziecka w Małej Minusie.
[01:30:45] W domu zajętym przez ojca w Zgorzelcu mieszkała niemiecka rodzina Weberów, która po jakimś czasie przeniosła się na drugą stronę Nysy do Görlitz. W Zgorzelcu mieszkało wielu Greków.
[01:34:00] W dniu śmieci Stalina boh. dostał powołanie do Służby Polsce – wymuszony postój w drodze do pracy.
[01:35:35] Podczas pobytu w więzieniu boh. pracował w kamieniołomach. Zaangażowanie w działalność opozycyjną – akcje ulotkowe. Boh. został aresztowany za zbezczeszczenie wiszącego w szkole portretu Marszałka Rokossowskiego. Bicie podczas przesłuchań. Przebieg rozprawy. Ojciec nie odwiedził boh. w więzieniu, ale odwiedzali go koledzy ze szkoły. Boh. siedział w celi z Lewińskim – jego zachowanie. Warunki w celi, sposób podawania jedzenia.[+]
[01:45:57] W latach 80. boh. działał w zakładowej Solidarności. Wspomnienie kolegi z Zakładu Energetycznego, Leona Pierlejewskiego, byłego akowca, który ukrywał się po wojnie, a potem wstąpił do partii – rozmowa z boh.
[01:48:50] [Boh. recytuje wiersz i śpiewa pieśń o matce]. Wspomnienie ostatniego spotkania z matką w szpitalu.
więcej...
mniej
Biblioteka Instytutu Pileckiego w Warszawie
ul. Stawki 2, 00-193 Warszawa
Pon. - Pt. 9:00 - 15:00
(+48) 22 182 24 75
Biblioteka Instytutu Pileckiego w Berlinie
Pariser Platz 4a, 00-123 Berlin
Wt. - Pt. 10:30 - 17:30
(+49) 30 275 78 955
Ta strona wykorzystuje pliki 'cookies'. Więcej informacji
W Archiwum Instytutu Pileckiego gromadzimy i udostępniamy dokumenty w wersji cyfrowej. Zapisane są w nich losy obywateli polskich, którzy w XX wieku doświadczyli dwóch totalitaryzmów: niemieckiego i sowieckiego. Pozyskujemy kopie cyfrowe dokumentów, których oryginały znajdują się w zbiorach wielu instytucji polskich i zagranicznych, m.in.: Bundesarchiv, United Nations Archives, brytyjskich National Archives i polskich archiwów państwowych. Budujemy w ten sposób centrum wiedzy i ośrodek kompleksowych badań nad II wojną światową i podwójną okupacją w Polsce. Dla naukowców, dziennikarzy, ludzi kultury, rodzin ofiar i świadków zbrodni oraz wszystkich innych zainteresowanych historią.
Portal internetowy archiwum.instytutpileckiego.pl prezentuje pełny katalog naszych zbiorów. Pozwala się po nich poruszać z wykorzystaniem funkcji pełnotekstowego przeszukiwania dokumentów. Zawiera także opisy poszczególnych obiektów. Z treścią dokumentów zapoznać się można tylko w czytelniach Biblioteki Instytutu Pileckiego w Warszawie i w Berlinie, w których nasi pracownicy służą pomocą w przypadku pytań dotyczących zbiorów, pomagają użytkownikom w korzystaniu z naszych katalogów internetowych, umożliwiają wgląd do materiałów objętych ograniczeniami dostępności.
Niektóre dokumenty, np. te pochodzące z kolekcji Bundesarchiv czy Ośrodka Karta, są jednak objęte ograniczeniami dostępności, które wynikają z umów między Instytutem a tymi instytucjami. Po przybyciu do Biblioteki należy wówczas dopełnić formalności, podpisując stosowne oświadczenia, aby uzyskać dostęp do treści dokumentów na miejscu. Informacje dotyczące ograniczeń dostępu są zawarte w regulaminie Biblioteki. Przed wizytą zachęcamy do zapoznania się z zakresem i strukturą naszych zasobów archiwalnych, bibliotecznych i audiowizualnych, a także z regulaminem[hiperłącze] pobytu i korzystania ze zbiorów.
Wszystkich zainteresowanych skorzystaniem z naszych zbiorów zapraszamy do siedziby Instytutu Pileckiego przy ul. Stawki 2 w Warszawie. Biblioteka jest otwarta od poniedziałku do piątku w godzinach 9.00–15.00. Przed wizytą należy się umówić. Można to zrobić, wysyłając e-mail na adres czytelnia@instytutpileckiego.pl lub dzwoniąc pod numer (+48) 22 182 24 75.
Biblioteka Instytutu Pileckiego w Berlinie znajduje się przy Pariser Platz 4a. Jest otwarta od wtorku do piątku w godzinach 10.30–17.30. Wizytę można odbyć po wcześniejszym umówieniu się, wysyłając e-mail na adres bibliothek@pileckiinstitut.de lub dzwoniąc pod numer (+49) 30 275 78 955.
Prosimy zapoznać się z polityką prywatności. Korzystanie z serwisu internetowego oznacza akceptację jego warunków.