Czesław Proszko ps. „Skromny” (ur. 1920, Morozowszczyzna) pochodzi z rodziny rolniczej, ojciec prowadził gospodarstwo i pasiekę. Czesław Proszko wstąpił do 85 Oddziału Leśnego, który był zalążkiem 24 Brygady AK „Dryświaty”, w listopadzie 1943 roku złożył przysięgę w obecności ppor. Wacława Sidorkiewicza ps. „Bem”. W lipcu 1944 roku w trakcie Akcji „Burza” brygada została rozbrojona przez sowietów, a jej żołnierzy internowano w Kupczelach. Czesław Proszko został wywieziony do Kaługi i wcielony do 361. zapasowego pułku piechoty Armii Czerwonej, akowców skierowano do prac przy wyrębie lasu na potrzeby ogrzewania Moskwy. Po zwolnieniu w styczniu 1946 roku, przyjechał na ziemię wolińską do rodziców, którzy po repatriacji z Kresów objęli gospodarstwo rolne w Koniewie. Bojąc się aresztowania przez Urząd Bezpieczeństwa w 1947 roku wyjechał do Węgorzewa i podjął pracę w Powszechnym Zakładzie Ubezpieczeń jako aprobant szacunkowy. Później pracował w Spółdzielni Budownictwa Wiejskiego – przygotowując mieszkania dla przesiedleńców, między innymi w miejscowości Kuty. Tam poznał przyszłą żoną i wziął ślub w 1948 roku. W 1956 roku przyjechał wraz z żoną do Wolina i podjął pracę w Gminnej Spółdzielni „Samopomoc Chłopska”. Wieloletni działacz Polskiego Związku Pszczelarskiego. W 2014 roku odznaczony Złotym Krzyżem Zasługi.
mehr...
weniger
[00:00:10] Autoprezentacja boh. urodzonego w Morozowszyźnie nad Dźwiną.
[00:00:50] Rodzice mieli gospodarstwo rolne i pasiekę. Boh. chodził do szkoły w Gajleszach. Przed wojną w domu było radio na słuchawki. 17 września [1939] w okolicy znalazły się oddziały Armii Czerwonej – boh. poszedł z kolegą do pobliskiego Belmontu, by zobaczyć sowietów. Spotkanie z żołnierzem, który jechał konno – wygląd czerwonoarmisty. Organizowanie nowej władzy przez sowietów. Boh. chodził do rosyjskiej szkoły.
[00:07:40] W czerwcu 1941 r. boh. widział jednostki niemieckie jadące na wschód – zmiana sytuacji na froncie, ofensywa radziecka.
[00:12:05] Organizowanie się partyzantki w pobliskim lesie – wypady partyzantów pod Brasław, w którym stacjonowali Niemcy. Boh. pracował w gospodarstwie w miejscowości oddalonej od domu o 20 km – propozycja wstąpienia do Armii Krajowej. Boh. należał do 24 Brygady AK, złożył przysięgę przed swoim przyszłym dowódcą.
[00:19:05] W lipcu 1944 r. przyjechała łączniczka ps. „Zosia” z rozkazem mobilizacji do Akcji „Burza” i boh. pojechał dalej jako jej obstawa – spotkanie w lesie z Niemcami. Dotarcie do punktu zbornego, gdzie było już kilkuset partyzantów – formowanie brygady. Droga do Wilna – partyzanci zatrzymali się na odpoczynek i zostali otoczeni przez sowietów. Po rozbrojeniu zabrano ich do obozu przejściowego, po kilku dniach nastąpił wymarsz do Czarnego Brodu, gdzie partyzanci przebywali przez kilkanaście dni w okopach. Próby ucieczki wpław przez jezioro. [+]
[00:32:00] Zapakowanie więźniów do wagonów – uchylenie drzwi. Pociąg jechał w dzień, a nocą stał, co przeszkodziło w planowanej ucieczce. W Mińsku pociąg zatrzymał się na zniszczonej stacji. Po przyjeździe do Kaługi zaprowadzono akowców do obozu – spotkanie z partyzantami przywiezionymi z Miednik. Podział na bataliony robocze, dowódcą był podpułkownik Jermołow, który przywitał Polaków – budowa szałasów. [+]
[00:41:00] Utworzenie plutonu stolarzy, którym powierzono budowę ziemianek. Pozostali akowcy pracowali w lesie. Poprawa warunków bytowych po rozlokowaniu w ziemiankach. Prace przy wyrębie lasu koło wsi Malejcha – zorganizowanie kuchni i punktu sanitarnego. Boh. pracował z Gornikiem [na listach z Kaługi: Walenty Hornik], lotnikiem z Porubanku – kary za niewykonanie normy. Boh. zaprzyjaźnił się ze współwięźniem z Lidy, który planował ucieczkę – ucieczka trzynastu więźniów. [+]
[00:52:40] Wiadomość o wyjeździe – oczekiwanie na pociąg. Wyjazd do Moskwy – spotkanie z Wandą Wasilewską i konserwy rybne na drogę. W Kirowie akowcy trafili do koszar, gdzie zakwaterowano ich w ziemiankach. Wyjazd do Polski – na granicy odeszła sowiecka ochrona – przyjazd do Białej Podlaskiej w styczniu 1945 [1946]. [+]
[01:00:20] Pomoc PUR. Boh. ze stryjem i kolegą wyjechał na Ziemie Odzyskane. Rodzinę repatriowano do Golczewa, ale ojciec wiedząc, że ze Związku Radzieckiego przyjeżdżają transporty wyjechał do Poznania – spotkanie na moście. Początki na Ziemiach Odzyskanych, pomoc z UNRRA. Gdy zaczęto tworzyć kołchozy, ojciec oddał gospodarstwo i zatrudnił się jako dozorca. [+]
[koniec samodzielnej relacji – świadek odpowiada na pytania]
[01:07:56] Przedstawienie rodziców: Janiny i Kazimierza. Data urodzenia boh., który był najstarszy z rodzeństwa. W Morozowszczyźnie mieszkali tylko Polacy, ale w okolicznych wsiach staroobrzędowcy.
[01:11:03] Czteroklasowa szkoła była oddalona o kilka kilometrów – droga zimą. Uroczystości po śmierci Marszałka Piłsudskiego – transmisja radiowa. Opinia na temat Józefa Piłsudskiego. Atmosfera przed wybuchem wojny. We wrześniu 1939 r. boh. nie widział polskich żołnierzy.
[01:19:13] Deportowanie rodziny sąsiada – powód, dla którego nie wywieziono rodziny boh.
[01:21:15] W listopadzie 1943 r. boh. złożył przysięgę w Armii Krajowej, odebrał ją ppor. Wacław Sidorkiewicz ps. „Bem”. Formowanie brygady, pseudonim boh., umundurowanie partyzantów.
[01:25:32] Akowcy jadąc do Kaługi wiedzieli o powstaniu w Warszawie. Zachowanie w wagonie podczas przejazdu koło Katynia.
[01:27:40] Higiena w Kałudze – latryna w lesie. Ćwiczenia nad brzegiem Oki, wyżywienie w obozie.
[01:33:05] Wypadki przy pracy – kolega z plutonu uciął sobie palec, by nie chodzić do pracy. Chorych zabierano w nocy, lżej chorzy trafiali do punktu sanitarnego. Boh. podczas pobytu w obozie nie chorował. Okoliczności trafienia do karceru – w tym czasie przywieziono trzech złapanych uciekinierów z pierwszej ucieczki, boh. dał jednemu z nich swoje walonki, za co musiał odsiedzieć w karcerze kolejny tydzień. [+]
[01:39:52] Radość z powodu zdobycia Berlina. Po kolacji czytano „Prawdę” – nadzieje związane z końcem wojny. Boh. korespondował z rodziną. Wigilia w Kirowie w 1945 r.
[01:43:20] Po przyjeździe na Ziemie Odzyskane boh. nie miał styczności z Niemcami, choć w okolicy mieszkało trochę Niemców.
[01:44:24] Kolega boh. był w partyzantce koło Augustowa i władza ludowa go szykanowała. Boh. podał w miejscu pracy, że przebywał w obozie w ZSRR, ale zataił akowską przeszłość. Do organizacji kombatanckiej wstąpił w latach 60.
[01:47:23] Autoprezentacja boh.
mehr...
weniger
Bibliothek des Pilecki-Instituts in Warschau
ul. Stawki 2, 00-193 Warszawa
Mo. - Fr. 9:00 - 15:00 Uhr
(+48) 22 182 24 75
Bibliothek des Pilecki-Instituts in Berlin
Pariser Platz 4a, 00-123 Berlin
Pon. - Pt. 10:30 - 17:30
(+49) 30 275 78 955
Diese Seite verwendet Cookies. Mehr Informationen
Das Archiv des Pilecki-Instituts sammelt digitalisierte Dokumente über die Schicksale polnischer Bürger*innen, die im 20. Jahrhundert unter zwei totalitären Regimes – dem deutschen und sowjetischen – gelitten haben. Es ist uns gelungen, Digitalisate von Originaldokumenten aus den Archivbeständen vieler polnischer und ausländischer Einrichtungen (u. a. des Bundesarchivs, der United Nations Archives, der britischen National Archives, der polnischen Staatsarchive) zu akquirieren. Wir bauen auf diese Art und Weise ein Wissenszentrum und gleichzeitig ein Zentrum zur komplexen Erforschung des Zweiten Weltkrieges und der doppelten Besatzung in Polen auf. Wir richten uns an Wissenschaftler*innen, Journalist*innen, Kulturschaffende, Familien der Opfer und Zeugen von Gräueltaten sowie an alle an Geschichte interessierte Personen.
Das Internetportal archiwum.instytutpileckiego.pl präsentiert unseren Bestandskatalog in vollem Umfang. Sie können darin eine Volltextsuche durchführen. Sie finden ebenfalls vollständige Beschreibungen der Objekte. Die Inhalte der einzelnen Dokumente können Sie jedoch nur in den Lesesälen der Bibliothek des Pilecki-Instituts in Warschau und Berlin einsehen. Sollten Sie Fragen zu unseren Archivbeständen und dem Internetkatalog haben, helfen Ihnen gerne unsere Mitarbeiter*innen weiter. Wenden Sie sich auch an sie, wenn Sie Archivgut mit beschränktem Zugang einsehen möchten.
Teilweise ist die Nutzung unserer Bestände, z. B. der Dokumente aus dem Bundesarchiv oder aus der Stiftung Zentrum KARTA, nur beschränkt möglich – dies hängt mit den Verträgen zwischen unserem Institut und der jeweiligen Institution zusammen. Bevor Sie vor Ort Zugang zum Inhalt der gewünschten Dokumente erhalten, erfüllen Sie bitte die erforderlichen Formalitäten in der Bibliothek und unterzeichnen die entsprechenden Erklärungsformulare. Informationen zur Nutzungsbeschränkung sind in der Benutzungsordnung der Bibliothek zu finden. Vor dem Besuch empfehlen wir Ihnen, dass Sie sich mit dem Umfang und Aufbau unserer Archiv-, Bibliotheks- und audiovisuellen Bestände sowie mit der Besucherordnung und den Nutzungsbedingungen der Sammlung vertraut machen.
Alle Personen, die unsere Bestände nutzen möchten, laden wir in den Hauptsitz des Pilecki-Instituts, ul. Stawki 2 in Warschau ein. Die Bibliothek ist von Montag bis Freitag von 9.00 bis 15.00 Uhr geöffnet. Bitte melden sie sich vor Ihrem Besuch per E-Mail: czytelnia@instytutpileckiego.pl oder telefonisch unter der Nummer (+48) 22 182 24 75 an.
In der Berliner Zweigstelle des Pilecki-Instituts befindet sich die Bibliothek am Pariser Platz 4a. Sie ist von Dienstag bis Freitag von 10.30 bis 17.30 Uhr geöffnet. Ihr Besuch ist nach vorheriger Anmeldung möglich, per E-Mail an bibliothek@pileckiinstitut.de oder telefonisch unter der Nummer (+49) 30 275 78 955.
Bitte lesen Sie unsere Datenschutzerklärung. Mit der Nutzung der Website erklären Sie sich mit ihren Bedingungen einverstanden..