Zofia Pękala z d. Słaba (ur. 1928, Skrzypaczowice) – jej rodzice prowadzili niewielkie gospodarstwo rolne. W rodzinnej wiosce stał dwór należący w XIX w. do rodziny mjr Henryka „Hubala” Dobrzańskiego. Podczas okupacji majątek zajęli Niemcy, w dworze mieszkał gestapowiec von Paul, latem 1944 r. porwany i zastrzelony przez akowców. Zofia Pękala była świadkiem walk frontowych w 1944 roku. Po wojnie wyjechała do Zabrza, gdzie przez trzy lata pracowała w szwalni jako szwaczka. Po ślubie zamieszkała w domu męża w Koprzywnicy.
[00:00:09] Autoprezentacja boh. urodzonej w 1928 r. w Skrzypaczowicach.
[00:01:07] Rodzice: Marianna i Ignacy, prowadzili niewielkie gospodarstwo rolne. Boh. miała trzy starsze siostry oraz dwóch młodszych braci. Siostra po ślubie wyjechała do Zabrza i boh. mieszkała u niej przez trzy lata. Boh. pracowała jako krawcowa – szycie koszul na akord.
[00:02:48] Po wybuchu wojny rodzina ukrywała się przed niemieckimi nalotami w wykopanych dołach. Dwie siostry schroniły się w piwnicach dworu, gdzie ukrywali się okoliczni mieszkańcy. Na wiadomość o pojawieniu się sowieckich żołnierzy boh. poszła z koleżanką ich zobaczyć. Niemieccy żołnierze bali się pić mleko. Przejście frontu przez wieś w 1944 r. W 1939 r. samoloty niemieckie leciały w kierunku Mielca.
[00:07:22] W dworze mieszkał Niemiec, przyjeżdżali tam żołnierze z frontu i ze szpitali. Żołnierze chcieli, by siostra naprawiała im mundury, ale partyzanci grozili obcinaniem włosów za kontakty z Niemcami. Niemiecki żołnierz mówiący po polsku pomógł boh. odrobić lekcje. Szkoła podczas okupacji – nauka z pisma „Ster”. [+]
[00:10:44] Po wojnie jedna z sióstr wyjechała do Zabrza, boh. zamieszkała u niej i podjęła pracę w szwalni – szycie koszul. Po trzech latach wyszła za mąż i zamieszkała w Koprzywnicy – życie rodziny.
[00:13:05] Walki podczas ofensywy Armii Czerwonej – boh. była świadkiem zastrzelenia niemieckiego żołnierza przez czerwonoarmistę. We wsi przebywali uciekinierzy z linii frontu, którzy wrócili do domów, gdy front się przesunął. [+]
[00:16:08] Boh. pasła krowy i widziała przechodzących przez wieś polskich żołnierzy. We wsi był dwór, podczas okupacji niemieccy żołnierze przyjeżdżali tam ze szpitali na rekonwalescencję. Niemiec mieszkający w dworze zabrał do pracy dwie siostry, którym groziło wywiezienie na roboty. Pewnego dnia Niemcy otoczyli wieś i zabrali młodych mężczyzn, których podejrzewano o przynależność do partyzantki. Ojciec idąc w pole spotkał znajomego Niemca, gospodarza z Mikołajowa, który był żandarmem – ostrzeżenie, że wieś jest obstawiona. Niemcy wywozili dziewczyny ze wsi na roboty – gdy zabrano siostrę Kazimierę, ojciec poprosił o interwencję Niemca mieszkającego w dworze, który pojechał do Łoniowa i zabrał siostrę.
[00:22:00] Po wojnie majątek został rozparcelowany. Podczas okupacji w okolicy działała partyzantka, ale boh. nie była zorientowana kto do niej należał. Kuzyn Stanisław Kiliański dowiedział się, że partyzanci chcą obcinać włosy dziewczynom i wybronił je. Na koniec żniw właściciel dworu został związany przez dziewczyny i musiał się wykupić, zaprosił więc dwie żniwiarki do dworu na poczęstunek, potem do wsi odprowadziła je kucharka. Stanisław Kiliański uciekając przed frontem zatrzymał się u rodziny boh. Dwie siostry pracowały w dworze, mieszkający tam Niemiec dobrze traktował Polaków i pomagał im
[00:26:12] Boh. słyszała o egzekucji czterdziestu w Koprzywnicy – jeden z więźniów został zastrzelony podczas próby ucieczki. Podczas jarmarku zabito niemieckiego żołnierza i egzekucja była odwetem za jego śmierć. Wyjazdy na roboty do Niemiec – zdarzało się, że płacono za zastąpienie osób wyznaczonych do wyjazdu.
[00:29:30] Po wejściu Rosjan umeblowanie dworu w Skrzypaczowicach zostało rozkradzione przez miejscową ludność, a budynek zniszczono. Boh. i siostra chciały zabrać szafę, ale ojciec się nie zgodził. W dworze mieszkała dziedziczka Koźmianka, jej mąż był w Anglii. Po jej wyjeździe w dworze został dzierżawca Dobiecki, który miał czworo dzieci, z jego córką Marysią boh. chodziła po wojnie do szkoły. [+]
[00:34:20] Podczas okupacji niemieckiej nie było pracy. Szwagier jeździł do Tarnobrzega i handlował mąką – zachowanie Niemców spotkanych na drodze. Boh. widziała modlące się Żydówki, które wieziono wozem do Łoniowa. Ucieczki ludzi przed frontem. Porównanie Niemców i Rosjan. We wsi stacjonowali Rosjanie, ponieważ za wsią było lotnisko polowe – w domu boh. mieszkali trzej czerwonoarmiści. Pewnego dnia przyszedł do nich kolega, który wszedł do kuchni, gdzie spały siostry – interwencja ojca. Ludzie we wsi opowiadali o gwałtach i kradzieżach – zgwałcenie i zamordowanie staruszki, która pasła krowę.
more...
less
The library of the Pilecki Institute
ul. Stawki 2, 00-193 Warszawa
Monday to Friday, 9:00 - 15:00
(+48) 22 182 24 75
The library of the Berlin branch of the Pilecki Institute
Pariser Platz 4a, 00-123 Berlin
Pon. - Pt. 10:30 - 17:30
(+49) 30 275 78 955
This page uses 'cookies'. More information
Ever since it was established, the Witold Pilecki Institute of Solidarity and Valor has been collecting and sharing documents that present the multiple historical facets of the last century. Many of them were previously split up, lost, or forgotten. Some were held in archives on other continents. To facilitate research, we have created an innovative digital archive that enables easy access to the source material. We are striving to gather as many archives as possible in one place. As a result, it takes little more than a few clicks to learn about the history of Poland and its citizens in the 20th century.
The Institute’s website contains a description of the collections available in the reading room as well as the necessary information to plan a visit. The documents themselves are only available in the Institute’s reading room, a public space where material is available free of charge to researchers and anyone interested in the topics collected there. The reading room also offers a friendly environment for quiet work.
The materials are obtained from institutions, public archives, both domestic and international social organizations, as well as from private individuals. The collections are constantly being expanded. A full-text search engine that searches both the content of the documents and their metadata allows the user to reach the desired source with ease. Another way to navigate the accumulated resources is to search according to the archival institutions from which they originate and which contain hierarchically arranged fonds and files.
Most of the archival materials are in open access on computers in the reading room. Some of our collections, e.g. from the Bundesarchiv, are subject to the restrictions on availability resulting from agreements between the Institute and the institutions which transfer them. An appropriate declaration must be signed upon arrival at the reading room in order to gain immediate access to these documents.
Before your visit, we recommend familiarizing yourself with the scope and structure of our archival, library and audio-visual resources, as well as with the regulations for visiting and using the collections.
All those wishing to access our collections are invited to the Pilecki Institute at ul. Stawki 2 in Warsaw. The reading room is open from 9–15, Monday to Friday. An appointment must be made in advance by emailing czytelnia@instytutpileckiego.pl or calling (+48) 22 182 24 75.
Please read the privacy policy. Using the website is a declaration of an acceptance of its terms.