Benedykt Poręba (ur. 1936, Mystków) okres niemieckiej okupacji spędził w rodzinnej wsi. Po studiach w Wyższej Szkole Ekonomicznej w Krakowie wrócił do Mystkowa. Pracował w Gminnej Spółdzielni „Samopomoc Chłopska”, był dyrektorem Banku Spółdzielczego w Nowym Sączu, dyrektorem ds. marketingu w Przedsiębiorstwie Ceramicznym Biegonice Składy sp. z o.o. Od wielu lat jest radnym gminy Kamionka Wielka. Od 1967 roku działa w Ochotniczej Straży Pożarnej w Mystkowie. W 1984 r. założył wraz z żoną Dziecięcy Zespół Folklorystyczny „Mali Mystkowianie”, a w 2014 roku Zespół Regionalny „Mystkowianie”. Społecznik, aktywny działacz na rzecz lokalnej społeczności, uhonorowany tytułem Sądeczanin Roku 2015. Odznaczony Srebrnym i Złotym Krzyżem Zasługi oraz Krzyżem Kawalerskim Odrodzenia Polski.
[00:00:10] Autoprezentacja boh. urodzonego w 1936 r. w Mystkowie. Przedstawienie rodziców: Anny i Jana. [00:00:38] Dziadkowie byli rolnikami, zmarli zanim boh. się urodził. Ojciec ukończył cztery klasy. W 1914 r. został wcielony do armii austriackiej, walczył na Wołyniu, gdzie dostał się do rosyjskiej niewoli. Po ucieczce trafił znów w szeregi austriackie i skierowano go na front włoski. Wrócił do domu w 1919 r. Kolegą ojca z wojska był Jan Jasiński z Mystkowa.
[00:06:10] Boh. miał piątkę rodzeństwa. Ojciec po powrocie z wojny zajmował się gospodarstwem.
[00:07:13] Wspomnienie niemieckich samolotów nad Nowym Sączem w 1939 r., wjazd niemieckich żołnierzy na motocyklach. Wiele osób ze wsi uciekało po wybuchu wojny na wschód. Ojciec nie dał się namówić na ucieczkę i rodzina została w domu. Leczenie traumy domowymi sposobami. Lokalne zwyczaje i zabobony.
[00:11:18] Przed wojną ojciec kupował od Żydów. Podczas I wojny, wiele osób, w tym babcia boh., zmarło na tyfus. Ojciec wybudował drewniany dom, który po śmierci dziadka przesunął na miejsce rozebranego starego domu – sposób ocieplenia budynku. Dachówki położone przez ojca leżą na dachu do dziś. Sposoby przechowywania żywności – zalety piwnicy wybudowanej przez dziadka.
[00:18:08] Podczas okupacji sołtys chodził w towarzystwie żandarma i zabierał żywność. Młodych ludzi wysyłano na roboty do Niemiec – ucieczki starszego rodzeństwa zagrożonego wywózką. Sąsiad Karol Poręba, dzięki kontaktom z sołtysem, uprzedzał mieszkańców wsi o możliwych zagrożeniach. Stosunek ludzi ze wsi do sołtysa, którego partyzanci chcieli zastrzelić. Wieczorami przychodzili bandyci okradający gospodarstwa, a nocami partyzanci z AK i BCh.
[00:24:00] Sytuacja na wsi po wojnie. Podczas okupacji Niemcy rozstrzelali Stanisława Porębę, działacza ruchu ludowego z Mystkowa. Tradycje ruchu ludowego w okolicy.
[00:26:37] Boh. przez dwa lata okupacji chodził do szkoły, która mieściła się w budynku dworskim – system nauki. Wspomnienie wychowawczyni, pani Góry, oraz księdza Potońca – kary cielesne. Porównanie Pierwszej Komunii w czasach dzieciństwa boh. i obecnie.
[00:29:45] Ojciec i nastoletni brat zostali zabrani przez Niemców do robót przy tamie budowanej w Czchowie. Ojciec podczas wyjazdu do Sącza został zatrzymany przez Niemców i wsadzony do getta, z którego wyszedł po kilku dniach. Pewnego dnia boh. pasł krowy, gdy na pobliskiej łące zatrzymały się wozy z Żydami eskortowane przez Niemców. Jedno z dzieci płakało i strażnik je zabił – boh. uciekł do domu i przez kilka dni bał się wyjść. Uraz do Niemców. [+]
[00:37:45] Żebranina podczas okupacji i po wyzwoleniu. Karol Poręba i jego żona Aniela ukrywali Żydówkę, rodzina Borków także ukrywała Żydów.
[00:40:04] Członkowie rodziny chodzili na targ do Nowego Sącza. Wuj Karol Zając z Kamionki był kolejarzem. Wspomnienie eksplozji podczas wysadzenia zamku w Nowym Sączu. Odbudowa tunelu kolejowego w Kamionce Wielkiej.
[00:43:05] Ucieczka Niemców przed frontem – pojawienie się żołnierzy radzieckich, kradzieże dokonywane przez czerwonoarmistów.
[00:44:38] Boh. był najlepszym uczniem w klasie – powody, dla których ojciec nie chciał, by się dalej kształcił. Przewodniczącym Rady Gromadzkiej po wojnie był Józef Borek, jego syn Marian uczył się w Technikum Rachunkowości Rolnej w Marcinkowicach – przekonanie ojca, by wysłał boh. do szkoły średniej – wyjazd do Marcinkowic w połowie września. Boh. miał na początku słabe oceny, ale na pierwszą wywiadówkę przyjechał brat Antek, który obiecał, że nie powie o tym ojcu. Trudności aklimatyzacyjne. [+]
[00:49:56] Boh. ukończył szkołę z wyróżnieniem i mógł wybrać dowolny kierunek studiów. Pojechał do Krakowa, by zapisać się na medycynę, ale spotkał kolegę Jan Łapkę, który zaprowadził go do Wyższej Szkoły Ekonomicznej, gdzie sam studiował. Na pierwszym roku była koleżanka z Marcinkowic Zofia Toporkiewicz. Boh. przyjechał na rozpoczęcie roku i okazało się, że nie ma gdzie mieszkać, w dziekanacie powiedziano, że jest synem kułaka i nie przysługuje mu pomoc. Boh. przez pierwszy semestr waletował u kolegi Leszka Ćwiklika, nocował na Plantach i na dworcu autobusowym – warunek przyznania miejsca w akademiku i stypendium. Przywożenie jedzenia z domu. [+]
[00:59:25] W Marcinkowicach niechętnie patrzono na uczniów, którzy chodzili do kościoła. Reakcja po śmierci Stalina. Uczniowie z Marcinkowic brali udział w pochodach pierwszomajowych w Nowym Sączu ubrani, bez względu na pogodę, w stroje sportowe.
[01:01:26] Wspomnienie wykładowcy Wyższej Szkoły Ekonomicznej, prof. Sowy. Konsekwencje zabrania głosu na temat reformy rolnej podczas wykładu z marksizmu-leninizmu w 1956 r. Stosunek młodzieży ze wsi do władzy ludowej.
[01:04:27] Wspomnienie Juwenaliów – studenckie żarty. Pałowanie przez milicjantów za śpiewanie nocą na ulicy. Boh. działał w studenckiej spółdzielni „Kubuś”. Prace podejmowane przez studentów: rozładowywanie wagonów, malowanie bloków w Nowej Hucie. Porównanie akademików w latach 50. i obecnie. Studenckie potańcówki – okoliczności poznania przyszłej żony.
[01:13:38] Po ukończeniu studiów i po ślubie boh. pracował w Krakowie, potem na Śląsku – powrót do Mystkowa w 1963 r. Losy rodziny żony – ojciec zginął w drugim dniu wojny, a matka uciekła do rodziny w Markowej, mieszkała u młynarza, którego syn należał do AK. Po wojnie rodzina osiadła na Śląsku, gdzie ojczym pracował w kopalni. Żona chodziła do szkoły w Rybniku.
[01:18:20] Elektryfikacja Markowej w połowie lat 60., położenie wodociągu. Inwestycje Kółka Rolniczego – budowa remizy i Domu Ludowego w czynie społecznym. Otwarcie z udziałem Józefa Ozgi-Michalskiego. Obecny stan prawny budynków. Ponowna rejestracja Kółka Rolniczego.
more...
less
The library of the Pilecki Institute
ul. Stawki 2, 00-193 Warszawa
Monday to Friday, 9:00 - 15:00
(+48) 22 182 24 75
The library of the Berlin branch of the Pilecki Institute
Pariser Platz 4a, 00-123 Berlin
Pon. - Pt. 10:30 - 17:30
(+49) 30 275 78 955
This page uses 'cookies'. More information
Ever since it was established, the Witold Pilecki Institute of Solidarity and Valor has been collecting and sharing documents that present the multiple historical facets of the last century. Many of them were previously split up, lost, or forgotten. Some were held in archives on other continents. To facilitate research, we have created an innovative digital archive that enables easy access to the source material. We are striving to gather as many archives as possible in one place. As a result, it takes little more than a few clicks to learn about the history of Poland and its citizens in the 20th century.
The Institute’s website contains a description of the collections available in the reading room as well as the necessary information to plan a visit. The documents themselves are only available in the Institute’s reading room, a public space where material is available free of charge to researchers and anyone interested in the topics collected there. The reading room also offers a friendly environment for quiet work.
The materials are obtained from institutions, public archives, both domestic and international social organizations, as well as from private individuals. The collections are constantly being expanded. A full-text search engine that searches both the content of the documents and their metadata allows the user to reach the desired source with ease. Another way to navigate the accumulated resources is to search according to the archival institutions from which they originate and which contain hierarchically arranged fonds and files.
Most of the archival materials are in open access on computers in the reading room. Some of our collections, e.g. from the Bundesarchiv, are subject to the restrictions on availability resulting from agreements between the Institute and the institutions which transfer them. An appropriate declaration must be signed upon arrival at the reading room in order to gain immediate access to these documents.
Before your visit, we recommend familiarizing yourself with the scope and structure of our archival, library and audio-visual resources, as well as with the regulations for visiting and using the collections.
All those wishing to access our collections are invited to the Pilecki Institute at ul. Stawki 2 in Warsaw. The reading room is open from 9–15, Monday to Friday. An appointment must be made in advance by emailing czytelnia@instytutpileckiego.pl or calling (+48) 22 182 24 75.
Please read the privacy policy. Using the website is a declaration of an acceptance of its terms.