Kazimierz Lachiewicz ps. „Lisek” (ur. 1923, Wólka Sadowska) przed wybuchem II wojny światowej należał do organizacji „Krakusy”. Podczas okupacji niemieckiej współpracował z Zygmuntem Rumlem, komendantem VIII Okręgu Wołyń Batalionów Chłopskich, i zajmował się kolportażem prasy podziemnej. 12 lipca 1943 przeżył atak ukraińskich nacjonalistów na Wólkę Sadowską. Należał do oddziału samoobrony, potem do 27. Wołyńskiej Dywizji Piechoty Armii Krajowej, gdzie służył w 1 baonie 24 pp. (noszącym przydomek „Krwawa Łuna”) w Zgrupowaniu „Osnowa”. Brał udział w starciu z Niemcami pod Pisarzową Wolą, podczas walk o stację kolejową w Jagodzinie został ranny. Po forsowaniu Prypeci wcielono go do Armii Berlinga, był ranny na Czerniakowie. Jako żołnierz Wojska Polskiego brał udział w „Akcji Wisła”. Po wojnie zamieszkał w Koszalinie. Obecnie w stopniu podporucznika.
[00:00:10] Autoprezentacja boh. urodzonego w 1923 r. w Wólce Sadowskiej.
[00:00:24] Boh. chodził do szkoły czteroklasowej w Wólce Sadowskiej, szkołę powszechną ukończył w Torczynie. Rodzice prowadzili gospodarstwo rolne – wyrób kasz, ojciec zajmował się hodowlą koni dla 19 Pułku Ułanów, który stacjonował w Ostrogu nad Horyniem.
[00:02:15] Przedstawienie rodziców: Felicji i Lucjana. Nauka w szkole przed wojną. Boh. należał do „Krakusów”, organizacji przysposobienia wojskowego przy 19 Pułku Ułanów – ćwiczenia w niedziele. Należał też do Koła Młodzieży Wiejskiej i uczestniczył w kursach (rolniczych) Staszica, śpiewał w chórze kościelnym.
[00:04:30] Brat Józef Lachiewicz był komendantem „Krakusów” – szkolenia wojskowe, nauka pływania. We wsi mieszkali potomkowie szlachty zaściankowej, wieś była kiedyś obwiedziona palisadą i można było jej bronić.
[00:06:42] Wielonarodowość Wołynia. Boh. idąc do szkoły w Torczynie mijał pomnik płk Lisa-Kuli – udział dzieci i młodzieży w uroczystościach patriotycznych. Atmosfera przed wojną, z zajęć przysposobienia rolniczego korzystali także Ukraińcy i Niemcy. Nastroje po śmierci Marszałka Piłsudskiego, szkolny chór śpiewał o nim piosenki.
[00:10:40] Atmosfera przed wybuchem wojny, zachowanie Ukraińców. Brat Józef został zmobilizowany, zabranie koni przez wojsko. Wiadomość o wybuchu wojny – wieczornice, na których śpiewano patriotyczne piosenki.
[00:13:30] Wejście sowietów – uzbrojenie oddziałów. W okolicy były wypadki rozbrajania i zabijania polskich żołnierzy przez Ukraińców. Wieś leżała o 3 km od Zaturzec, przez które biegła szosa z Włodzimierza do Łucka – boh. wynosił żołnierzom jedzenie, nadzieja na dalszą walkę.
[00:17:15] Zachowanie Ukraińców podczas okupacji sowieckiej – deportacje polskiej inteligencji. Z Wólki Sadowskiej nikogo nie wywieziono.
[00:19:10] Na kilka tygodni przed napaścią Niemiec na Związek Radziecki zabierano młodzież do pracy przy umocnieniach. Boh. brał udział w budowie punktów obserwacyjnych i rowów przeciwczołgowych w okolicach Uściługa, przy granicy z Niemcami – ruch po niemieckiej stronie. Boh. dowiedział się, że sowieci planują umundurować robotników – ucieczka z robót na dzień przed niemieckim atakiem. [+]
[00:23:13] Wiosną 1942 r. w domu zamieszkał por. Rumel. Wydawaniem podziemnej gazetki „Informacje tygodnia” zajmowali się Anastazy Garczyński, Stanisław Bokota, nauczyciel. Wiadomości uzyskiwano m.in. z nasłuchu radiowego. Boh. dostarczał gazetkę do pobliskich miejscowości. Franciszek Bielang, nauczyciel pochodzący z poznańskiego, był tłumaczem w majątku w Zaturcach – dzięki niemu dostawano kenkarty i inne niemieckie dokumenty. Fałszywe dokumenty na nazwisko Roman Mikusiński dostał Rubinstein, kuzyn pianisty, który także zamieszkał w domu boh.
[00:27:20] Wspomnienie Zygmunta Rumla, który zajmował się redagowaniem podziemnej gazetki, ale też pomagał w gospodarstwie. Sołtys wydał mu dokument na nazwisko Aleksander Stolarczuk. Boh. śpiewał z żoną Zygmunta, Anną Rumel. Zaufanie Rumla do Ukraińców, nadzieja na porozumienie. Podczas napadu na wieś zastrzelono chłopaka z sąsiedniej wioski, stryj Lachiewicz został ranny, jego córka Maria i zięć zdołali uciec. Przed Wielkanocą [1943] Ukraińcy podeszli pod wieś i zamordowali Stanisław Kultysa.
[00:31:26] Na kilka dni przed napadem na Wólkę Sadowską Zygmunt Rumel i jego żona wyjechali. Zygmunt Rumel udał się na rozmowy z Ukraińcami i został zamordowany, jego żona wyjechała do Warszawy, po wojnie mieszkała w Gdańsku. Materiały do gazetek uzyskiwano z nasłuchu radiowego, Zygmunt Rumel miał też swoje kontakty – kolportaż podziemnej prasy z zachowaniem zasad konspiracji.
[00:34:34] Współpracownikiem Rumla był Kazimierz Banach, zwolennik samoobrony. Jeden z pierwszych oddziałów działał w Przebrażu, jego dowódcą był Jan Rerutko ps. „Drzazga”, zamordowany potem przez sowiecką partyzantkę.
[00:38:05] Napad na Wólkę Sadowską – zamordowanie małżeństwa Jasińskich, kowal Władysław Malinowski zginął w płonącym domu, ciężko rannej Stefańskiej pomógł znajomy Ukrainiec, który odwiózł ją do szpitala w Torczynie. Brat stryjeczny [Aleksander Lachiewicz] został zastrzelony – zamordowanie jego dziewięcioletniej córki oraz żony [Bronisławy], śmierć dziecka. Okoliczności śmierci mieszkającego w Bubnowie brata matki, Juliana Żmudzkiego. [+]
[00:45:15] W dniu napadu na podwórku zebrała się grupa mieszkańców, m.in. wachmistrz Drwalski, który miał karabin maszynowy wymontowany z czołgu. Dom był położony nad jeziorem, z którego wypływała rzeka Turia – ucieczka przez łąki do kościoła w Zaturcach. [+]
[00:49:10] Przysięga boh. złożona po wstąpieniu do organizacji. Zdobycie dziesięciu karabinów do obrony młyna we wsi przy szosie z Łucka do Włodzimierza. Niemiecki komendant Torczyna zorganizował polską policję, której dowódcą był ppor. Kuźma. Gdy w październiku odszedł do 27 Dywizji Piechoty AK, jego miejsce zajęli Ukraińcy, który rozpoczęli mordowanie Polaków. Część Polaków z Torczyna wyprowadzono do Jungówki i Zaturzec.
[00:53:12] Działalność placówki samoobrony przy młynie – stryjeczny brat Stanisław Lachiewicz odprowadzał ludzi do 27 dywizji. Sposoby dozbrajania samoobrony i partyzantów. Węgrzy stacjonujący w Turopinie zgodzili się na przejście polskiego oddziału – walka z Niemcami, którzy zajęli miejscowość.
[00:58:23] Zróżnicowane umundurowanie partyzantów 27 Wołyńskiej Dywizji Piechoty, boh. miał płaszcz wojskowy. Łączność na Wołyniu, przewaga uzbrojenia Ukraińców. Zniszczenia wsi zaatakowanych przez banderowców, pogrzeby ofiar. Partyzanci walczyli także z Niemcami – niszczenie dostaw idących na front.
[01:03:52] Dyscyplina w 27 dywizji. Spotkanie z sowiecką partyzancką koło Kowla – wspólny atak na miasto. W partyzantce nie było czasu na ćwiczenia – nauka w warunkach bojowych.
[01:08:02] Życie codzienne w partyzantce: wyżywienie, noclegi, higiena – walka z wszami, choroby.
[01:11:55] Podczas potyczki z Niemcami na grobli w Pisarzowej Woli zginął kolega Marian Malinowski. Odwrót z Wołynia. Boh. został ranny podczas walki na stacji Jagodzin, gdzie partyzanci zostali otoczeni. Oddział boh. ubezpieczał tyły – ogień z niemieckich bunkrów. Część oddziału, w tym boh., został odcięta przez pociąg pancerny – zadanie boh. podczas przebijania się przez tory – okoliczności zranienia. Amelia Lachowicz ps. „Jagódka” [kpr. w plutonie łączności, ps. „Brzózka”] zrobiła boh. opatrunek, a kolega Bronek posadził go na konia – ostrzeżenie oddziału przez nadciągającymi Niemcami. Grupą dowodził kpt. Rzaniak ps. „Garda”[dowódca Zgrupowania „Osnowa”]. Boh. wjechał do lasu i długo spał, potem udało mu się dołączyć do swoich. [+]
[01:24:10] Odłączony oddział nie dostał wiadomości o zmianie kierunku marszu, czyli przeprawie przez Bug na Lubelszczyznę, i szedł, jak pierwotnie planowano, by przeprawić się przez Prypeć. Droga przez bagna na Polesiu. Dostęp do rzeki utrudniały rowy i zasieki z drutu kolczastego – duże straty podczas przeprawy. Boh. widział zwłoki szefa batalionu ps. „Orlik” [sierż. Józef Kuczyński] oraz Plackowskiego i Żaka, którzy utonęli. Boh. zdjął ubranie i przepłynął przez rzekę – śmierć kolegów na polu minowym. Partyzanci, którzy przeżyli, zostali przez sowietów zgromadzeni w oborze i nakarmieni. Kapitan „Garda” zginął po przepłynięciu rzeki, prawdopodobnie zabity przez Rosjan. Spośród ocalałych najwyższy stopniem był por. Górka-Grabowski ps. „Zając”, który objął dowództwo. Skutki pertraktacji – wyjazd do Kiwerc. [+]
[01:33:40] Kobiety były głównie sanitariuszkami. Boh. był wielokrotnie świadkiem ranienia kolegów. Przy wcieleniu do wojska rozdzielano partyzantów, by nie mieli ze sobą kontaktu. Pochodzenie pseudonimu boh. W oddziale byli Węgrzy, którzy zostali wzięci do niewoli i zdecydowali się na pozostanie w partyzantce. Jeńców: Niemców i Ukraińców, przekazywano sowietom.
[01:36:16] Po okrążeniu oddziału dowództwo pozwoliło na odejście tych, którzy nie chcieli walczyć. Braterstwo w partyzantce. Boh. po zranieniu nie trafił do szpitala polowego.
more...
less
The library of the Pilecki Institute
ul. Stawki 2, 00-193 Warszawa
Monday to Friday, 9:00 - 15:00
(+48) 22 182 24 75
The library of the Berlin branch of the Pilecki Institute
Pariser Platz 4a, 00-123 Berlin
Pon. - Pt. 10:30 - 17:30
(+49) 30 275 78 955
This page uses 'cookies'. More information
Ever since it was established, the Witold Pilecki Institute of Solidarity and Valor has been collecting and sharing documents that present the multiple historical facets of the last century. Many of them were previously split up, lost, or forgotten. Some were held in archives on other continents. To facilitate research, we have created an innovative digital archive that enables easy access to the source material. We are striving to gather as many archives as possible in one place. As a result, it takes little more than a few clicks to learn about the history of Poland and its citizens in the 20th century.
The Institute’s website contains a description of the collections available in the reading room as well as the necessary information to plan a visit. The documents themselves are only available in the Institute’s reading room, a public space where material is available free of charge to researchers and anyone interested in the topics collected there. The reading room also offers a friendly environment for quiet work.
The materials are obtained from institutions, public archives, both domestic and international social organizations, as well as from private individuals. The collections are constantly being expanded. A full-text search engine that searches both the content of the documents and their metadata allows the user to reach the desired source with ease. Another way to navigate the accumulated resources is to search according to the archival institutions from which they originate and which contain hierarchically arranged fonds and files.
Most of the archival materials are in open access on computers in the reading room. Some of our collections, e.g. from the Bundesarchiv, are subject to the restrictions on availability resulting from agreements between the Institute and the institutions which transfer them. An appropriate declaration must be signed upon arrival at the reading room in order to gain immediate access to these documents.
Before your visit, we recommend familiarizing yourself with the scope and structure of our archival, library and audio-visual resources, as well as with the regulations for visiting and using the collections.
All those wishing to access our collections are invited to the Pilecki Institute at ul. Stawki 2 in Warsaw. The reading room is open from 9–15, Monday to Friday. An appointment must be made in advance by emailing czytelnia@instytutpileckiego.pl or calling (+48) 22 182 24 75.
Please read the privacy policy. Using the website is a declaration of an acceptance of its terms.