Buraczewska Lucyna
Lucyna Alina Buraczewska z d. Borkowska (ur. 1927, Warszawa) opowiada o losach swojej rodziny podczas II wojny światowej. W powstaniu warszawskim należała do zgrupowania „Krybar”, służyła na Powiślu i w Śródmieściu. Koledzy z oddziału uważali, że przynosi im szczęście i na jej cześć swoją placówkę nazwali „Żaba”. Po kapitulacji została przewieziona do obozu Sandbostel, potem do Bergen-Belsen i Oberlangen. Po wyzwoleniu przebywała w Haaren – „Maczkowie”. Wstąpiła do 1 Dywizji Pancernej gen. Maczka. Po powrocie do Polski szybko włączyła się w upamiętnianie kolegów poległych w powstaniu warszawskim.
more...
less
[00:00:00] – boh. urodzona w 1927 r. w Warszawie, mieszkała z rodzicami i dwójką starszych braci na ul. Dobrej. Ojciec: Mateusz Karol Borkowski, matka: Maria Wanda z d. Troszel.
[00:02:00] – dzieciństwo boh., matka prowadził kursy kroju w szkole dla biednych uczennic. Po urodzeniu syna ojciec zażądał, aby matka przestała pracować i zajęła się wychowywaniem dziecka. Pracował w magistracie. Dzieciństwo boh. było dobre. Chodziła do szkoły na ul. Drewnianej, dziewczyny były oddzielone od chłopców.
[00:04:00] – tłumaczenie boh. związane z trudnościami w mówieniu spowodowane urazem głowy i krwotokiem. Historia urazu.
[00:14:00] – 1 września 1939 r. – mąż siostry ojca boh. pracował w Teatrze Wielkim, był kierownikiem administracyjnym. Ojciec chciał ukryć się w podziemiu Teatru i przeczekać tam wojnę. Matka z braćmi nie chciała iść, boh. poszła do piwnicy z ojcem. Nalot. Słyszalny tętent koni na scenie.
[00:16:00] - okazało się, że w teatrze wybuchł pożar i ludzie zaczęli tratować się w ucieczce. Wojsko zaprowadziło porządek. Po wyjściu poszli w stronę domu na Dobrej. Trwał nalot, trupy padały obok nich. Powrót na Dobrą, bomba trafiła w dom. Ucieczka do piwnicy z resztą lokatorów.
[00:18:00] – matka kazała boh. stanąć w miejscu, gdzie nie dochodziły odłamki. Wpadł pocisk, zabił 12 osób, przeżywały tylko boh. z matką, które stały za kominem. [++] Po wyniesieniu zwłok boh. z matka wyszły. Początki wojny napawały boh. przerażeniem. 12 osób zginęło na rogu ul. Ordynackiej i Tamki.
[00:20:00] – mieszkała tam stryjenka i jej córki z dziećmi i mężami, stryjek, brat i siostra cioteczna, mieszkali na parterze. Bomba zwaliła na nich ścianę. Przysypani wołali o ratunek. Bracia z boh. zaczęli ich odgruzowywać, samolot zrzucił kolejną bombę i uwięzieni zginęli pod gruzami. Boh. z braćmi udało się uciec. 12 osób zginęło. [++] Powrót do mieszkania, ojciec załatwił drzewo i reperował zawalone schody.
[00:22:00] – schody były bardzo słabe. Początek szkoły, nauczycielka Stefania […], była wychowawczynią, wykładała historię i geografię. Opowiadała historię widzianą własnymi oczami. Jej brat był senatorem i dużo podróżowała.
[00:24:00] – koniec szkoły w 1942 r. Nauka w czasie okupacji – polski, historia, geografia. Nie było zeszytów, Niemcy sprawdzali, czy nie ma Żydów w klasie. Nauka niemieckiego.
[00:26:00] – lekcje odbywały się w szkole, szyby były powybijane od bomb, zaklejano okna tekturą, aby chronić od zimna. Rewizje Niemców, wyciąganie zeszytów do niemieckiego.
[00:28:00] – pokazowe deklinowanie po niemiecku. Były dwie Żydówki w klasie, podczas kontroli nie wydawano ich. Dziewczynka żydowska na zdjęciu szkolnym boh.
[00:30:00]– żydowskie dziewczynki były w klasie od pierwszej klasy. Jedna była z rodziny lekarzy, druga była biedna. Chodziły do szkoły do momentu utworzenia getta.
[00:32:00] – obok mieszkania boh. był żydowski sklep z koniną i zakład szewca. Zabrali ich z rodzinami do getta. Chłopiec Idel i dziewczynka, która chodziła do klasy żeńskiej z boh. Chłopcu udało się dwa razy uciec z getta, przyszedł do mamy boh., umyła go, obcięła mu włosy.
[00:34:00] – matka chciała go ukryć, ale on wolał wrócić, bo zostawił chorą matkę w getcie i głodującą rodzinę. Matka przygotowała dla nich paczkę, bracia boh. odprowadzili go kawałek pod getto, dalej poszedł sam. Nigdy go więcej nie zobaczyli. Chłopiec nazywał się Idel Grochowski, miał 9 lat. Boh. przejeżdżała tramwajem przez getto, miał zamknięte okna i drzwi, jechał szybko.
[00:36:00] – kładka nad gettem pilnowana przez Niemców. Boh. widziała dzieci siedzące pod murem, starszych wychudzonych ludzi. Żydowska policja pilnowała ich razem z Niemcami.
[00:38:00] – pomoc Idelowi i paczki dla niego. Ostatni raz widzieli go przed powstaniem w getcie. Okupacyjny obraz Warszawy, łapanki.
[00:40:00] – rozstrzeliwania, potoki krwi pozostawiane po niemieckich egzekucjach. Zapalanie w tych miejscach zniczy i kwitów przez ludzi. Zginął kolega, który wprowadził boh. do konspiracji, ukrywał się u rodziny boh. Jego brat został rozstrzelany. Poszedł do partyzantki leśnej.
[00:42:00] – konspiracja. Brat kolegi był rozstrzelany na rogu ul. Nowy Świat i Wareckiej. Chłopcy ukrywali się u sąsiada na 1 piętrze – zapomniał zamknąć drzwi i boh. weszła, jak czyścił broń. Boh. prosiła go o wprowadzenie do konspiracji.
[00:44:00] – boh. przystąpiła do konspiracji, złożyła przysięgę w 1943 r. Miała pseudonim „Żaba”. Była na szkoleniu 3-4 razy, mieszkała na Powiślu, oni działali na Kole.
[00:46:00] – uczyła się, jak przenosić meldunek, jak tłumaczyć się przed Niemcami, jak udzielać pierwszej pomocy. Dołączyła do szkolenia chłopców z obsługi broni. Podczas powstania stała na warcie z bronią.
[00:48:00] – boh. miała Niemcom mówić, że była u koleżanki uczyć się niemieckiego. Raz przenosiła broń z kościoła do prywatnego mieszkania. Okoliczności składania przysięgi.
[00:50:00] – wprowadzenie boh. do zespołu konspiracyjnego. Powtarzanie przysięgi czytanej przez kolegę. Ceremonia miała miejsce w prywatnym mieszkaniu. Należała do oddziału na Woli, kolega wprowadzający ją odszedł do partyzantki. Noszenie przez boh. meldunków.
[00:52:00] – należała do oddziału sierżanta „Burzy” Piotra Żytnika. Nikt z rodziny nie wiedział, że boh. jest w konspiracji. Jej brat się ukrywał, bo był na liście niemieckiej. Dowiedziała się o tym, gdy zginął rozstrzelany w Pęcicach. Okoliczności śmierci brata, podróż do lasów sękocińskich w celu uzbrojenia się i powrotu z pomocą do Warszawy.
[00:54:00] – kopanie przez partyzantów własnych grobów, rozstrzelania. Dwór w Pęcicach. 2 sierpnia 1944 r. nastąpiły rozstrzelania. Współczesne obchody i msza święta pod pomnikiem pamięci w Pęcicach.
[00:56:00] – brat Tadeusz Borkowski, ps. „Winkiel”, zginął w wieku 21-22 lat. Wraz z nim zginęło ponad 90 chłopców. Na pomnik złożyli się rodzice. Opis pomnika. Boh. dowiedziała się o śmierci brata, gdy była zagranicą – od ojca, który szukał jej przez Czerwony Krzyż.
[00:58:00] – szukanie przez ojca dzieci biorących udział w powstaniu: córki Lucyny i dwóch synów: Edwarda i Tadeusza Borkowskiego. Edward walczył podczas powstania na terenie elektrowni, potem przeszedł w rejon kompanii boh. Wycofywanie się z Powiśla - boh. jako ostatnia. Edward przeżył, umarł w 2000 r.
[01:00:00] – wybuch powstania, zbiórka na rogu ul. Radnej i Browarnej. Podział kompanii, nazwiska dowódców.
[01:02:00] – zaopatrzenie, sanitariat, biuro wydające komunikaty, harcerstwo, komitety do gaszenia pożarów – wszystko podlegało pod zgrupowanie.
[01:04:00] - boh. była w 1 kompanii pod dowództwem porucznika „Dana”, który urzędował u sióstr w klasztorze na rogu Radnej i Browarnej. Atak od strony ulicy Gęstej, tu jedyny dom murowany zakład garbarskiego, jego właściciel, inżynier [Fajfer] był w konspiracji. W zakładzie byli powstańcy.
[01:06:00] – topografia ulicy Browarnej, na ulicach niemieckie zasieki z drutów kolczastych z pozawieszanymi na nich granatami ręcznymi. Plan odbicia Uniwersytetu Warszawskiego.
[01:08:00] – ukrycie się powstańców w piwnicy Audytorium Maximum. Nieudana próba odbicia UW – oddział pomocy natknął się na warty niemieckie.
[01:10:00] – walki powstańców z Niemcami na Karowej. Wycofanie, przekazanie meldunku przez boh. Wycofywanie się boh. przez Karową i Bednarską.
[01:12:00] – podłużne paki z trupią główką. Wyjście boh. na Audytorium Maximum, zejście na dół, przekazanie przez boh. rozkazu wycofania.
[01:14:00] – pomoc innej grupie partyzanckiej, niemieckie punkty obserwacyjne, pomost z działem, automatami. Reflektor oświetlający praski brzeg. Przybycie 4 kompanii.
[01:16:00] – współczesny pomnik na ulicy Tamka znajduje się w miejscu powstańczej kwatery kompanii boh. Kwaterowali u żony oficera w sztabie Marynarki Wojennej, dowódcy łodzi podwodnych.
[01:18:00] – gościna u pani, rozmiary pokoi i ich podział dla walczących, herbata i kawa. Beczka śledzi znaleziona przez powstańców, odsalanie. Suchary.
[01:20:00] – placówka, której nadano imię „Żaba”, opis okolicy.
[01:22:00] – pałac Czartoryskich od ul. Smolnej, próba zajęcia placówki. Teren od Tamki do ul. Smolnej. W Al. Jerozolimskich muzeum, od niego rewir 2 kompanii pod dowództwem porucznika „Bicza”.
[01:24:00] - porucznik „Antek’, adiutant kpt. Kepara, był chorowity, zaczął gorączkować, nie mógł prowadzić kancelarii i sekretariatu. Przekazanie porucznikowi „Jasiowi”. Upadek Starówki, major „Róg”, narada.
[01:26:00] – porucznik „Bicz” nie został zaproszony, obraził się. 2 kompania składała się z uczniów szkoły z ul. Królewskiej. Produkcja granatów na terenie częściowo zburzonej szkoły. Granaty robili bracia porucznika „Bicza” i jego żona. Przynoszono tam też broń do składania. 2 kompania była najlepiej uzbrojona.
[01:28:00] – obrażony porucznik „Bicz” zebrał wszystkich i chciał uderzać na Czerniaków. Konsultacja rozkazu z kpt. Keparem, który zarządził obsadzenie placówki ludźmi porucznika „Jasia”.
[01:30:00] – „Bicz” jako dowódca zgrupowania, „Krymar”. Nie doszli do Czerniakowa, Niemcy zajęli Mokotów, rozstrzeliwanie ludzi. Rzeź cywilów, matek z dziećmi.
[01:32:00] – wycofanie do ul. Wilanowskiej, 2 kampania zatrzymała się na ul Czerniakowskiej 257. Na ul. Wilanowskiej była przystań rzeczna ze statkiem „Bajka” i kajakami. Nieudana próba dostania się do „Bajki”.
[01:34:00] - przedostawanie się łodziami na drugą stronę rzeki. Ostrzał, silny prąd rzeki i dużo ofiar. Po wojnie boh. dowiedziała się, że matka jest bardzo chora. Wróciła do niej z Anglii przez Lubekę. Repatrianci.
[01:36:00] – oczekiwanie na transport w Lubece. Rejs powrotny, warunki podróży, podróżujący. Dopłynięcie do Polski, bomby z kolcami. W Polsce boh. nie mogła dostać pracy ani dostać do szkoły.
[01:38:00] – brakowało jej dwóch klas do matury. Kuratorium przy ul. Miodowej, wizyta boh. w kuratorium, zaginięcie do dokumentów. Ukończenie zaocznie technikum kolejowego.
[01:42:00] – spotykanie się boh. z kolegami z AK na cmentarzu. Nazwiska [niezrozumiałe]. Porucznik „Lewar”, Jan Piotrowski i boh. prosili księdza o mszę 23 sierpnia za zdobycie Kościoła św. Krzyża.
[01:44:00] – spotkanie kolegi z Kampinosu. Rysowanie klepsydr.
[01:46:00] – ogłoszenia o mszy, rozwieszanie klepsydr, także na drzwiach PKO na ul. Traugutta. Alojzy Graczyk, wachmistrz Piłsudskiego, potem pracował jako główny księgowy.
[01:48:00] – złapanie boh. przez milicjanta przy wieszaniu ostatniej klepsydry na pl. Narutowicza. Boh. powiedziała, że ma pozwolenie, milicjant puścił ją. [01:50:00] – 1947-48 r. Placówka „Żaba” nazwana na cześć boh., która była łączniczką, a jednocześnie należała do grupy bojowej. Zanoszenie meldunków przez boh.
[01:52:00] – skuteczność boh. w przenoszeniu meldunków. Boh. przynosiła szczęście, przewidywała zagrożenie kolegów, wiedziała, którzy zginą, próbowała ich ratować przez zmianę rozkazów dowódców.
[01:54:00] – 1948 r., pierwsza msza za kolegów. Boh. ranna w Powstaniu, historia postrzału boh. w brzuch.
[01:56:00] – łącznik „Kajtuś” miał dotrzeć do boh., uciekł na widok Niemców. Zameldował, że „’Żaba’ chyba zginęła”. Boh. z bronią przeszła przez zarośnięty ogród Czartoryskich, potem piwnicami dalej. Likwidacja szpitala polowego przez Niemców.
[01:58:00] – szpital polowy mieścił się w mieszkaniach na ul. Ordynackiej 11 (11a). Leżących w nim powstańców Niemcy pozabijali. Boh. widziała, jak któryś wyskoczył z balkonu. [++] Boh. piwnicami wdrapała się na górę do Nowego Światu.
[02:00:00] – pocisk „krowa”, „berta”, niewypał. Wyrzutnia pocisków.
[02:02:00] – opis działania wyrzutni pocisków. Omyłkowy atak Niemców na swoich, radość powstańców. Przedostanie się boh. pod ostrzałem Niemców do kolegów stacjonujących w dawnym kinie „Studio”. Została ranna w nogę, sama wyjęła sobie kulę. [++]
[02:06:00] – opatrunek, meldowanie się do dowódcy i radość kolegów z jej powrotu. Po kapitulacji była w obozie Sandbostel stalag XIb, potem zabrana do Bergen-Belsen, a następnie skierowana do Hanoweru do zasypywania torów kolejowych.
[02:08:00] - kolejny obóz – Oberlangen, obóz karny, który miał być wysadzony powietrze. Ten obóz był najgorszy. Poranne pobudki, apele w mrozie, ruda aufzejerka.
[02:10:00] – na śniadanie zabarwiona ciepła woda jako herbata. Ładowanie torfu do wagoników. Pies gryzł każdego więźnia, który się zatrzymywał.
[02:12:00] – obóz polskich podchorążych, trzęsawiska i bagna wokół obozu. Tylko jedna droga dawała dojście do obozu, brak możliwości ucieczki. Na Boże Narodzenie Niemiec przyniósł im choinkę, rzuca nią o podłogę. Wspomnienia domu i rodziców, szloch.
[02:14:00] – podminowanie obozu i druty kolczaste ze skaczącymi iskrami. Wsłuchiwanie się w odgłosy wieszczące wyzwolenie obozu.
[02:16:00] – patrol na motocyklu z karabinem maszynowym. Zawrócenie patrolu, przekazanie informacji o obozie kobiet polskich i żołnierzy AK, który ma być wysadzony w powietrze.
[02:18:00] – meldunek do dowództwa, odbicie obozu, wcześniejsza ucieczka rudej auzfejerki. Potem boh. poszła do szkoły w Haaren – „Maczkowie”, uczyli ich wojskowi.
[02:20:00] - boh. wyszła pierwszy raz za mąż w Holandii w Amsterdamie za p. [Stanickiego], po jego śmierci za Buraczewskiego. Pierwszy mąż był w dywizji gen. Maczka, boh. też była w tej dywizji.
[02:22:00] – małżeństwa dostawały mieszkania, cały dzień spędzało się w pułku, na ćwiczeniach. Wyjazd do Anglii, rozwiązanie dywizji. Szkoła boh., zaliczenia.
[02:24:00] – choroba matki i powrót do Polski, mąż nie chciał jechać do Polski, był oficerem, boh. miała wrócić lub mąż dojechać.
[02:26:00] – mąż przyjechał z UNRRa. Ślub w Urzędzie Stanu Cywilnego, nazajutrz mąż wrócił do Anglii. 1948-49 rok. Problemy męża z powodu członkostwa w Polskich Siłach Zbrojnych, niemożność dostania pracy. Dzięki koledze dostał posadę pracownika socjalnego w Towarzystwie Przyjaźni Polsko-Radzieckiej. Mąż umarł w 1956 r. Drugi mąż był cywilem i boh. żałuje, że za niego wyszła, błędy młodości.
more...
less