Ludwika Dyjak z d. Cmokowicz (ur. 1941, Solina) – jej rodzina 2 października 1945 roku przeżyła atak sotni „Brodycza” na wieś, w trakcie którego został spalony dom i zabudowania zamożnego i dobrze funkcjonującego gospodarstwa. Nie pozwolono im odbudować domu w związku z zaplanowaną już budową zapory na Sanie. Przez kolejnych pięć lat rodzina pomieszkiwała w tymczasowych lokalach, m.in. w budynku pocztowym w Solinie. W 1950 roku przeprowadzili się do gospodarstwa po wysiedlonej rodzinie ukraińskiej. W 1962 roku pani Ludwika rozpoczęła pracę w stołówce dla budowniczych zapory w Solinie. W marcu 1963 jej rodzice i młodsze rodzeństwo zostali wysiedleni z Soliny i przeprowadzili się do wsi Równia koło Ustrzyk Dolnych. Pani Ludwika wyszła za mąż i zamieszkała wraz z mężem – zatrudnionym przy budowie zapory – w Lesku, skąd po dwóch latach sprowadzili się do Równi. W latach 1970-1974 zbudowali nowy dom, w którym mieszkają do chwili obecnej.
[00:00:09] Autoprezentacja boh. urodzonej w 1941 r. w Solinie.
[00:00:27] W 1945 r. dom w Solinie został spalony przez bandę UPA – tułaczka wielodzietnej rodziny, przez dwa lata mieszkano u Wojciecha Orłowskiego. W 1947 r. rodzina została przewieziona do Wołkowyi, gdzie mieszkano w namiotach – przyznanie przez gminę mieszkania w budynku dawnej poczty. Przeprowadzka w 1950 r. do domu po wysiedlonych Ukraińcach, w 1962 r. boh. wyszła za mąż.
[00:03:55] Ojciec ukrywał się przed banderowcami przez osiem lat. Po zabiciu gen. Świerczewskiego mieszkańców Soliny zgromadzono w Wołkowyi. W 1945 r. Ukraińcy napadli na Solinę, podpalili dom boh. i zamordowali kilkanaście osób. [+]
[00:05:55] Po ślubie boh. podjęła pracę w stołówce przedsiębiorstwa budującego zaporę na Sanie. Wysiedlenia przed budową zapory – w 1963 r. ojciec przeprowadził się do Równi i tam też zamieszkała boh. z rodziną. Narodziny dzieci i ich wykształcenie. Odkrycie, że teść urodził się w Ameryce – wyjazdy członków rodziny do USA. W 1974 r. zakończono budowę domu w Równi.
[00:13:43] Sytuacja w Solinie w połowie lat 40. – sąsiedzi, weterani spod Tobruku, wrócili do domu i zostali zamordowani przez UPA, napad na wieś – palenie domów. Wojsko rozpoczęło wysiedlanie wsi zwożąc mieszkańców do Wołkowyi, gdzie nastąpił podział na Polaków i Ukraińców – większość z nich przesiedlono za Odessę, mniejsza grupa trafiła na Warmię Mazury. Efekty Akcji „Wisła”. Wspomnienie księdza Franciszka Stopy – powody aresztowania go przez ormowców. Szkołę zrobiono w dawnym Domu Ludowym za Sanem – przeprawy do szkoły. [+]
[00:18:58] Dziadek wybudował murowany dom w Solinie. By zarobić na pokrycie go blachą, wyjechał do Ameryki. Ucieczka w nocy podczas napadu UPA – stan gospodarstwa po pożarze, zniszczenie zapasów zboża. Konie uciekły za San, ale je oddano. Ratowanie dobytku przez ojca. Rodzina miała największy sad we wsi – odszkodowanie za ziemię i sad. Zamieszkanie w domu Sałapaty. Dziadek chciał odbudować dom, ale w urzędzie w Lesku powiedziano o planach budowy zapory. [+]
[00:23:30] Podczas napadu w 1945 r. podpalono wszystkie domy, dwa były murowane i nadawały się potem do odbudowy, ale władze nikomu na to nie pozwoliły. Dziadek i ojciec potrafili wypalać cegłę – prace dorywcze. Trzy ciotki z rodzinami wyjechały na Ziemie Odzyskane. Mieszkania dla ludzi z Soliny po napadzie.
[00:26:17] Na Solinę napadła banda UPA, potem wsie, z których przyszli zostały wysiedlone i spalone. Banda grasowała jeszcze w 1946 r. Ojciec, najbogatszy gospodarz w Solinie, ukrywał się od 1945 do 1947 r. – ostrzeżenia ze strony sąsiadów. Ojciec nie nocował w domu, wypytywanie dziadka o niego i poszukiwania w gospodarstwie. Zmiana sytuacji po rozlokowaniu się wojska w okolicy. [+]
[00:31:20] Po spaleniu domu rodzina przezimowała u wuja. Ojciec kilka razy wyjeżdżał na Ziemie Odzyskane, ale dziadek nie chciał, by porzucił ojcowiznę. Dziadek, murarz, był na Ziemiach Odzyskanych do 1956 r. Sytuacja w okolicy po wysiedleniu Ukraińców, wyjazd żołnierzy z jednostki w Rajskiem.
[00:37:26] Powód zgromadzenia okolicznej ludności w Wołkowyi – oddzielanie Ukraińców – wielu wywieziono za Odessę. Dwie ukraińskie rodziny z Soliny trafiły w okolice Olsztyna. Pradziadek osiadł w Solinie po I wojnie światowej – losy członków rodziny. Po zniszczeniu gospodarstwa rodzina dostała dom po wysiedlonej rodzinie Sałapatów.
[00:42:43] Przygotowania do budowy zapory, którą planowano już przed wojną. Boh. pracowała w stołówce, po roku przeniesiono ją do Myczkowiec, gdzie mieszkali pracownicy. Reakcje mieszkańców Soliny na budowę zapory – Mikołaj Terlecki nie chciał opuścić swojego domu i został przymusowo ewakuowany.
[00:47:48] Przeprowadzka rodziców do Równi – podczas powodzi dom po Sałapatach, stojący blisko ujścia Solinki do Sanu, był zalewany przez wodę. Gospodarstwo, które zostało spalone podczas napadu, nie było zagrożone podczas powodzi. Dom został rozebrany, a cegły wykorzystała rodzina i sąsiedzi, gospodarstwo znalazło się pod wodą. [+]
[00:52:58] Decyzja ojca o zamieszkaniu w Równi, gdzie przesiedlono ludzi z Sokala – pomoc Jana Falkowskiego. Ojciec rozebrał dom po Sałapatach na opał.
[00:56:25] Po ślubie boh. mieszkała z mężem w Lesku, potem ojciec znalazł jej dom w Równi – wyjazdy do lekarza w mieście. Warunki życia na wsi – ojcu padła źrebna klacz. W Lesku rodzina mieszkała w pożydowskim domu – powód przeprowadzki do Równi. Boh. zajmowała się czwórką dzieci.
[01:01:02] Wyprowadzka rodzin z Soliny do okolicznych wsi. Mieszkańcy nie protestowali przeciwko budowie zapory, ale rodzinę Terleckiego ewakuowano, gdy do domu podchodziła woda z napełnianego zbiornika solińskiego. Ze starych mieszkańców Soliny żyje jeszcze Anna Orłowska.
[01:04:20] W Wołkowyi rodzina mieszkała przez sześć tygodni w szałasie, starsze siostry pasły krowy, a boh. pilnowała gęsi. Dzieci śpiewały piosenki, a żołnierze dawali im gęstą grochówkę i mydło. Oddanie krowy Krasuli wujowi Podkalickiemu. Ojciec brał udział w akcji zwożenia ludzi z okolicznych wsi do Wołkowyi – dzielenie na Polaków i Ukraińców. [+]
[01:10:36] W napadzie na Solinę zginęło dwanaście osób. O grób dbali uczniowie szkoły. Przed zalaniem zbiornika cmentarz soliński przeniesiono do Wołkowyi. Siostra dowiedziała się o dniu przewożenia trumien i widziała szczątki członków rodziny. [+]
[01:14:30] Rodzice opowiadali o Żydach mieszkających w okolicy przed wojną, matka kupowała w żydowskim sklepie materiał za dolary, przysyłane przez krewnych mieszkających w Ameryce. Żydzi przed wojną mieszkali w dworze. Podczas okupacji Ślomka ukrywał się w okolicy, miał schron w lesie, ale czasem sypiał w stajni i ojciec przynosił mu jedzenie. Potem zastrzelono go koło Leska. Przed wojną Ślomka dawał pracę ojcu. [+]
[01:19:20] Stryj został jako nastolatek zabrany na roboty do Niemiec – ciężka praca. Po wojnie ożenił się w Niemczech z dziewczyną z Łodzi, gdy przyjechał do Zagórza dowiedział się od kolejarzy o spaleniu Soliny. Stryj osiedlił się we Wrocławiu.
[01:21:18] Ślomka mieszkał w murowanym domu, rodzina znała go sprzed wojny. Choroba i śmierć babci. Boh. należała do zespołu folklorystycznego – piosenka o Solinie.
[01:23:28] Przesiedlenie zza Buga – w okolicy zamieszkali ludzie z Sokala. Boh. kupiła dom w Równi od sokalskiej Żydówki, Falkowskiej. Tylko ojciec pomagał Ślomce. Gdy doradził mu, by poszedł do Zagórza, ten posłuchał i po drodze został zabity. Powody, dla których Ślomka wyszedł z bunkra. [+]
[01:28:55] Po spaleniu domu stryj mieszkający w Ameryce przysyłał paczki z odzieżą – napad na ojca wracającego z poczty. Podczas napadu ojciec zdołał wyrzucić kufer z odzieżą. Ukraińcy rozlali w stodole ropę, by lepiej się paliło. Dziadek ukrywał się w piwnicy i widział co robią upowcy. Zamieszkanie w domu wuja, potem u Orłowskiego. W 1946 r. rodzina mieszkała w budynku poczty – do domu przyszli Ukraińcy, którzy ukradli chleb i zabrali ogiera, zachowanie psa Reksia. Odnalezienie ogiera przez wuja mieszkającego w Myczkowie – gdy miano dokonać wymiany konia za prosiaka, zabito gen. Świerczewskiego, Ukraińcy uciekając na południe zabrali konia. [+]
[01:38:37] W budynku poczty zakwaterowano kilka rodzin. Wspomnienie dużych ziemniaków zebranych podczas wykopków. Dzięki zaradności rodziców boh. nie zaznała głodu – mielenie zboża w żarnach.
więcej...
mniej
Biblioteka Instytutu Pileckiego w Warszawie
ul. Stawki 2, 00-193 Warszawa
Pon. - Pt. 9:00 - 15:00
(+48) 22 182 24 75
Biblioteka Instytutu Pileckiego w Berlinie
Pariser Platz 4a, 00-123 Berlin
Wt. - Pt. 10:30 - 17:30
(+49) 30 275 78 955
Ta strona wykorzystuje pliki 'cookies'. Więcej informacji
W Archiwum Instytutu Pileckiego gromadzimy i udostępniamy dokumenty w wersji cyfrowej. Zapisane są w nich losy obywateli polskich, którzy w XX wieku doświadczyli dwóch totalitaryzmów: niemieckiego i sowieckiego. Pozyskujemy kopie cyfrowe dokumentów, których oryginały znajdują się w zbiorach wielu instytucji polskich i zagranicznych, m.in.: Bundesarchiv, United Nations Archives, brytyjskich National Archives i polskich archiwów państwowych. Budujemy w ten sposób centrum wiedzy i ośrodek kompleksowych badań nad II wojną światową i podwójną okupacją w Polsce. Dla naukowców, dziennikarzy, ludzi kultury, rodzin ofiar i świadków zbrodni oraz wszystkich innych zainteresowanych historią.
Portal internetowy archiwum.instytutpileckiego.pl prezentuje pełny katalog naszych zbiorów. Pozwala się po nich poruszać z wykorzystaniem funkcji pełnotekstowego przeszukiwania dokumentów. Zawiera także opisy poszczególnych obiektów. Z treścią dokumentów zapoznać się można tylko w czytelniach Biblioteki Instytutu Pileckiego w Warszawie i w Berlinie, w których nasi pracownicy służą pomocą w przypadku pytań dotyczących zbiorów, pomagają użytkownikom w korzystaniu z naszych katalogów internetowych, umożliwiają wgląd do materiałów objętych ograniczeniami dostępności.
Niektóre dokumenty, np. te pochodzące z kolekcji Bundesarchiv czy Ośrodka Karta, są jednak objęte ograniczeniami dostępności, które wynikają z umów między Instytutem a tymi instytucjami. Po przybyciu do Biblioteki należy wówczas dopełnić formalności, podpisując stosowne oświadczenia, aby uzyskać dostęp do treści dokumentów na miejscu. Informacje dotyczące ograniczeń dostępu są zawarte w regulaminie Biblioteki. Przed wizytą zachęcamy do zapoznania się z zakresem i strukturą naszych zasobów archiwalnych, bibliotecznych i audiowizualnych, a także z regulaminem[hiperłącze] pobytu i korzystania ze zbiorów.
Wszystkich zainteresowanych skorzystaniem z naszych zbiorów zapraszamy do siedziby Instytutu Pileckiego przy ul. Stawki 2 w Warszawie. Biblioteka jest otwarta od poniedziałku do piątku w godzinach 9.00–15.00. Przed wizytą należy się umówić. Można to zrobić, wysyłając e-mail na adres czytelnia@instytutpileckiego.pl lub dzwoniąc pod numer (+48) 22 182 24 75.
Biblioteka Instytutu Pileckiego w Berlinie znajduje się przy Pariser Platz 4a. Jest otwarta od wtorku do piątku w godzinach 10.30–17.30. Wizytę można odbyć po wcześniejszym umówieniu się, wysyłając e-mail na adres bibliothek@pileckiinstitut.de lub dzwoniąc pod numer (+49) 30 275 78 955.
Prosimy zapoznać się z polityką prywatności. Korzystanie z serwisu internetowego oznacza akceptację jego warunków.