Alicja Wolwowicz (ur. 1928, Borysław) – polonistka, nauczycielka, działaczka społeczna. Jej ojciec Wiktor (1887-1971) był inżynierem górnictwa naftowego, a matka Tekla (1894–1981) nauczycielką. Podczas II wojny światowej przebywała wraz z rodzicami w Borysławiu, w Rypnem, a od początku 1944 w Sanoku. Wówczas podjęła naukę w tamtejszej Publicznej Szkole Gospodarstwa Domowego i Szkole Rzemiosła Dla Krawczyń, którą ukończyła w lipcu 1944. Po wojnie została drużynową VI Drużyny Harcerek im. Jana Kasprowicza w Sanoku. W 1947 ukończyła Liceum Ogólnokształcące im. Królowej Zofii w Sanoku i podjęła studia polonistyczne na Uniwersytecie Jagiellońskim w Krakowie, które ukończyła w 1952 roku. Przez kolejne trzy lata w wyniku nakazu pracy była nauczycielką w liceum w Bielsku-Białej, a potem przez sześć lat w Czechowicach-Dziedzicach. W latach 1961-1984 pracowała jako nauczycielka języka polskiego w Zespole Szkół Ekonomicznych w Sanoku. Działała w Związku Nauczycielstwa Polskiego, a w 1981 należała do Komisji Zakładowej Pracowników Oświaty i Wychowania. W 1994 roku w wyborach samorządowych ubiegała się o mandat radnej Rady Miasta Sanoka. Od 1990 należy do Klubu Towarzystwa Miłośników Lwowa i Kresów Południowo-Wschodnich w Sanoku, w którym objęła funkcje sekretarki i kronikarki. Jest wiceprzewodniczącą Koła Terenowego Stowarzyszenia Przyjaciół Ziemi Drohobyckiej w Krośnie. Mieszka w Sanoku.
more...
less
[00:00:10] Po odejściu na emeryturę boh. pracowała jeszcze przez kilka lat w szkole. Potem zajęła się działalnością społeczną. W latach 80. była zaangażowana w działalność Solidarności nauczycieli. Po wprowadzeniu stanu wojennego pomagała internowanym w obozie w Uhercach. Boh. chciała pojechać na święta do brata mieszkającego w Krakowie – pozwolenie na wyjazd. Propaganda w szkole – wezwanie na dywanik z powodu wyjazdu bez pozwolenia dyrektora. Pomoc rodzinom internowanych – organizowanie wyjazdów z paczkami do Uherców. W sanockim szpitalu przebywali chorzy więźniowie przewiezieni z Ustrzyk – ich dożywianie. Ze szpitala uciekł Antoni Macierewicz.
[00:10:38] Działalność w kole emerytowanych nauczycieli, członków Solidarności. W latach 90. boh. opracowała kronikę nauczycielskiej Solidarności. Wcześniej boh. zajmowała się odtwarzaniem dziejów szkoły od 1925 r. na potrzeby kroniki szkolnej. Współpraca z Towarzystwem Przyjaciół Ziemi Drohobyckiej.
[00:16:50] Aktywność podczas emerytury. Boh. wstąpiła do harcerstwa w 1944 r., ale po zmianach w organizacji wystąpiła z niej – powrót do harcerstwa po zmianach ustrojowych, działalność w kole seniorów. Organizacja pomocy dzieciom za granicą. Boh. była po wojnie na trzech obozach harcerskich – pierwszy był w Sopocie, wspomnienie ruin Gdańska. Drugi obóz był w Pilichowicach [obecnie Pilchowice] k. Jeleniej Góry. Trzeci w Zawoi pod Babią Górą. Podczas studiów boh. nie przyznała się do bycia harcerką.
[00:24:18] Działalność społeczna podczas emerytury – boh. należała do pięciu stowarzyszeń, była m.in. kronikarką sanockiego Towarzystwa Miłośników Lwowa. Matka namówiła ją na zakup samochodu – nauka jazdy, incydent z milicjantami. Pasja motoryzacyjna. Okoliczności w jakich boh. spisała swoje wspomnienia. Przygotowywanie publikacji wspomnieniowej. [koniec samodzielnej relacji – świadek odpowiada na pytania]
[00:38:35] Przedstawienie rodziców: Tekli i Wiktora. W ostatnie wakacje przed wojną rodzina spotkała się u dziadków w Sanoku – mąż ciotki był naczelnikiem stacji w Zebrzydowicach. Wuj Edmund Zieliński ukończył Seminarium Nauczycielskie w Krośnie i był nauczycielem. W Sanoku [w 1936 r.] odbył się zjazd Górali – uroczysta msza nad Sanem z udziałem wojska. Boh. była w muzeum w zamku królowej Bony – wspomnienie gabloty ze strojami ludowymi i startu balonu. Bracia jako harcerze pełnili służbę pomocniczą i zajmowali się rozlokowaniem gości na kwaterach – jeden pokój w domu zajęli przyjezdni z Warszawy – wspomnienie zapachu perfum. W mieście miał cukiernię Peszkowski, ojciec księdza Peszkowskiego. [+]
[00:51:10] Wspomnienie domu i gospodarstwa dziadków w dzielnicy Posada Olchowska. Dziadek Zieliński był budowniczym, robił projekty architektoniczne i nadzorował budowy. Do dziadka przyszedł Żyd, który chciał omówić projekt domu – brat Wiesław przyniósł popielniczkę z głową Żyda, na szczęście nie podano jej gościowi.
[00:56:18] Co roku miesiąc wakacji spędzano u dziadków w Sanoku, wyjeżdżano też do Lwowa, gdzie mieszkał brat ojca. Wizyty z bratem stryjecznym na Targach Wschodnich – wystawa sklepu w Pasażu Mikolascha. Prezentacja słodyczy w domu na kurzej nóżce. Podczas ostatnich wakacji boh. widziała „Panoramę Racławicką”.
[01:03:10] Przedwojenny Borysław – kilka lat przed wojną wybudowano pocztę, w mieście działały trzy kina. Szyby naftowe w krajobrazie miasta, kościoły i cerkwie, domy żydowskiej biedoty. Inteligencja żydowska w mieście. [+]
[01:10:00] Rodzina mieszkała w dzielnicy Tustanowice przy ul. Hołówki. Ojciec pracując w firmie naftowej dobrze zarabiał i w latach 30. wybudował dom w Sanoku. Boh. chodziła w Borysławiu do nowej szkoły. Ukraińcy dostali pozwolenie na budowę szkoły, ale potem budowa została wstrzymana. Koło drewnianej ukraińskiej szkoły był basen wykorzystywany podczas uroczystości religijnych, działalność towarzystwa „Proswita”. Ojcowie szkolnych koleżanek byli inżynierami, leśnikami. Inteligencja żydowska w mieście. [+]
[01:18:40] W uroczystościach brali udział weterani powstania styczniowego oraz członkowie „Sokoła” – ich umundurowanie. Działalność Związku Strzeleckiego (miał jedną z siedzib w szkole) i Towarzystwa Szkoły Ludowej – matka organizowała i prowadziła bibliotekę w siedzibie TSL, wspomnienie stołu bilardowego. Oczekiwanie na szkolny bal, który odbywał się corocznie 2 lutego. [+]
[01:25:04] Pod lasem stanął tabor i boh. poszła z kolegami zobaczyć Cyganów – bójka dwóch Romów, którzy okładali się batogami. Cyganki chodziły po domach, by wróżyć. [+]
[01:27:00] Atmosfera przed wojną. W domu było radio – niektórzy stawiali odbiorniki w oknie. Wspomnienie audycji „Wesoła Lwowska Fala”. Zaskoczenie z powodu wybuchu wojny – akcje zbierania funduszy na dozbrojenie wojska, przedwojenna propaganda.
[01:32:46] Poranek 1 września 1939 r. – nadzieje na rychłe zwycięstwo. Zaskoczenie po wkroczeniu Armii Czerwonej – wygląd czerwonoarmistów i ich uzbrojenie. Nauczyciel geografii Tkaczuk wcześniej był szewcem – poszukiwania Egiptu na mapie. Koło szkoły często przechodziły sowieckie oddziały – zachowanie dzieciaków na widok szybko idących żołnierzy – reakcja nauczycielki, pani Batukiewicz, która była przechrzczoną Żydówką – konsekwencje odezwania się boh. [+]
[01:46:50] We wrześniu 1939 r. ojciec i brat Wiesław wyjechali rowerami z Borysławia i dotarli do Nadwórnej. Pewnego dnia zostali napadnięci przez Ukraińców, którzy zabrali im rowery i plecaki – powrót pieszo do domu, spotkanie kuzyna Mietka z Sanoka. Żyd Moszko uprzedził matkę o powrocie ojca. Kuzyn został pobity przez Ukraińców i dochodził do siebie w Borysławiu, potem udało mu się wrócić do Sanoka. [+]
[01:52:33] Pierwsze Boże Narodzenie podczas okupacji – obecność dwóch radzieckich żołnierzy. Wspomnienie pierwszej deportacji w lutym 1940 r. Rodzina mieszkała daleko od dworca kolejowego i boh. nie widziała wywózki. Przygotowania do ewentualnej deportacji – matka zapakowała najcenniejsze rzeczy i dokumenty do walizki i suszyła chleb. W marcu zniknął brat Wiesław, a niedługo potem przyszło dla niego wezwanie do wojska – poszukiwania brata przez sowietów. Reakcja na samochody zatrzymujące się koło domu. [+]
[02:01:50] W Borysławiu działała filia Politechniki Lwowskiej i brat Ryszard zapisał się tam, dzięki temu uniknął poboru do wojska. Brat pracując zrobił kurs na prawo jazdy i jeździł ciężarówką. Pierwszy list od Wiesława przyszedł po roku od zaginięcia. U rodziny zatrzymała się krewna, której mąż zaginął po kampanii wrześniowej. Rodzice nie wiedzieli, że Wiesław chciał uciekać za granicę – informacja od wuja z Lubaczowa. Ryszard od początku okupacji działał w konspiracji – jego losy. Brat został po wojnie aresztowany, ale wypuszczono go na mocy amnestii.
more...
less
The library of the Pilecki Institute
ul. Stawki 2, 00-193 Warszawa
Monday to Friday, 9:00 - 15:00
(+48) 22 182 24 75
The library of the Berlin branch of the Pilecki Institute
Pariser Platz 4a, 00-123 Berlin
Pon. - Pt. 10:30 - 17:30
(+49) 30 275 78 955
This page uses 'cookies'. More information
Ever since it was established, the Witold Pilecki Institute of Solidarity and Valor has been collecting and sharing documents that present the multiple historical facets of the last century. Many of them were previously split up, lost, or forgotten. Some were held in archives on other continents. To facilitate research, we have created an innovative digital archive that enables easy access to the source material. We are striving to gather as many archives as possible in one place. As a result, it takes little more than a few clicks to learn about the history of Poland and its citizens in the 20th century.
The Institute’s website contains a description of the collections available in the reading room as well as the necessary information to plan a visit. The documents themselves are only available in the Institute’s reading room, a public space where material is available free of charge to researchers and anyone interested in the topics collected there. The reading room also offers a friendly environment for quiet work.
The materials are obtained from institutions, public archives, both domestic and international social organizations, as well as from private individuals. The collections are constantly being expanded. A full-text search engine that searches both the content of the documents and their metadata allows the user to reach the desired source with ease. Another way to navigate the accumulated resources is to search according to the archival institutions from which they originate and which contain hierarchically arranged fonds and files.
Most of the archival materials are in open access on computers in the reading room. Some of our collections, e.g. from the Bundesarchiv, are subject to the restrictions on availability resulting from agreements between the Institute and the institutions which transfer them. An appropriate declaration must be signed upon arrival at the reading room in order to gain immediate access to these documents.
Before your visit, we recommend familiarizing yourself with the scope and structure of our archival, library and audio-visual resources, as well as with the regulations for visiting and using the collections.
All those wishing to access our collections are invited to the Pilecki Institute at ul. Stawki 2 in Warsaw. The reading room is open from 9–15, Monday to Friday. An appointment must be made in advance by emailing czytelnia@instytutpileckiego.pl or calling (+48) 22 182 24 75.
Please read the privacy policy. Using the website is a declaration of an acceptance of its terms.