Alicja Wolwowicz (ur. 1928, Borysław) – polonistka, nauczycielka, działaczka społeczna. Jej ojciec Wiktor (1887-1971) był inżynierem górnictwa naftowego, a matka Tekla (1894–1981) nauczycielką. Podczas II wojny światowej przebywała wraz z rodzicami w Borysławiu, w Rypnem, a od początku 1944 w Sanoku. Wówczas podjęła naukę w tamtejszej Publicznej Szkole Gospodarstwa Domowego i Szkole Rzemiosła Dla Krawczyń, którą ukończyła w lipcu 1944. Po wojnie została drużynową VI Drużyny Harcerek im. Jana Kasprowicza w Sanoku. W 1947 ukończyła Liceum Ogólnokształcące im. Królowej Zofii w Sanoku i podjęła studia polonistyczne na Uniwersytecie Jagiellońskim w Krakowie, które ukończyła w 1952 roku. Przez kolejne trzy lata w wyniku nakazu pracy była nauczycielką w liceum w Bielsku-Białej, a potem przez sześć lat w Czechowicach-Dziedzicach. W latach 1961-1984 pracowała jako nauczycielka języka polskiego w Zespole Szkół Ekonomicznych w Sanoku. Działała w Związku Nauczycielstwa Polskiego, a w 1981 należała do Komisji Zakładowej Pracowników Oświaty i Wychowania. W 1994 roku w wyborach samorządowych ubiegała się o mandat radnej Rady Miasta Sanoka. Od 1990 należy do Klubu Towarzystwa Miłośników Lwowa i Kresów Południowo-Wschodnich w Sanoku, w którym objęła funkcje sekretarki i kronikarki. Jest wiceprzewodniczącą Koła Terenowego Stowarzyszenia Przyjaciół Ziemi Drohobyckiej w Krośnie. Mieszka w Sanoku.
more...
less
[00:00:10] Autoprezentacja boh. urodzonej w 1928 r. w Borysławiu.
[00:00:20] Matka, pochodząca z Sanoka, była nauczycielką w szkole powszechnej. Urodzony w Mrzygłodzie ojciec był inżynierem i nafciarzem. Boh. miała dwóch starszych braci: Ryszarda i Wiesława. Rodzina mieszkała w Borysławiu w dzielnicy Tustanowice – wpływ przemysłu naftowego na rozwój miasta. Położenie Borysławia. Okoliczności odkrycia ropy naftowej.
[00:06:55] Początek wojny – bombardowanie rafinerii w pobliskim Drohobyczu. Ukraińcy na Kresach RP – stosunki z Polakami. Gospodyni wynajętego domu, pani Kowalska, Ukrainka, była zaangażowana w działalność towarzystwa „Proswita” – areszt domowy. W dzielnicy była szkoła polska i ukraińska – zabawy z koleżanką Ukrainką. W szkole polskiej uczono także języka ukraińskiego.
[00:15:36] Ojciec był kierownikiem kopalń nafty, bracia uczyli się w gimnazjum, Ryszard zdał maturę w 1939 r. Po kilku dniach od wybuchu wojny przyszedł rozkaz ewakuacji na wschód – wyjazd ojca i brata Wiesława. Ryszard w sierpniu wyjechał na kurs do Lwowa, by przygotować się do egzaminu na Politechnikę – jako harcerz udział w obronie miasta kopiąc okopy i przenosząc meldunki. Po zajęciu Lwowa przez Rosjan pracował w biurze wydającym przepustki dla Polaków, którzy chcieli przedostać się do niemieckiej strefy.
[00:22:18] Zalążek podziemia – brat Ryszard dostał we Lwowie materiały do rozwiezienia, z którymi pojechał do Lublina, Krakowa i Sanoka. W Sanoku mieszkali dziadkowie i tu brat chodził do liceum – działalność w harcerstwie przed wojną. Brat, nie mogąc wrócić do Borysławia wyjechał do Mrzygłodu i przeszedł na stronę sowiecką przez zieloną granicę – odpoczynek w Tyrawie Solnej u ciotki Penarowej, której mąż był młynarzem. Oglądanie pasażerów na dworcu w Załużu przez miejscowego Żyda. Brat wrócił do domu w Boże Narodzenie 1939 r.
[00:29:12] Brat Wiesław podjął w grudniu próbę przejścia na Węgry, drugą próbę przedsięwziął wiosną z Lubaczowa i zaginął – poszukiwania wszczęte przez matkę. List od brata przyszedł wiosną 1941 r. z łagru za Uralem, gdzie pracował przy wyrębie lasu. Po amnestii trafił do formującej się Armii Andersa i został razem z nią ewakuowany z ZSRR. Przeszedł szlak bojowy 2 Korpusu, został odznaczony Krzyżem Virtuti Militari. Po wojnie zamieszkał w Anglii.
[00:41:02] Ojciec został wezwany przez sowietów i dostał propozycję wyjazdu wraz z rodziną do Baku. Wyjazd ojca w Gorgany – zamieszkanie we wsi Przysłup, gdzie były szyby naftowe. 21 czerwca matka i boh. przyjechały do niego. Sytuacja po napaści Niemiec na Związek Radziecki. W przedsiębiorstwie zatrudniano ukrywające się osoby, m.in. lwowskiego adwokata i oficera Wojska Polskiego (potem został zamordowany przez Ukraińców). Przeprowadzka do osady Duba. [+]
[00:51:56] Ojciec podjął pracę przy szybach naftowych w sekcji Podlasie, brał udział w budowie nowego szybu – wybuch na skutek wypadku. Robotnikami byli Polacy i Ukraińcy. Partyzantka w Gorganach: oddziały Rosjan, którzy nie zdążyli uciec przed Niemcami, Ukraińców oraz Polaków. Droga do kościoła w Rypnem.
[00:58:00] Zachowanie Ukraińców po wejściu Niemców. Ojciec miał asystentów Polaków, dwóch z nich zamordowano: Mickiewicza zastrzelono, innemu poderżnięto gardło. Boh. była zagrożona wywózką na roboty, więc zatrudniono ją w biurze w Rypnem jako pomocnicę pisarza, potem pracowała w sekcji Podlasie jako kierowniczka stołówki dla robotników – jej zadania. Powody wyjazdu do Sanoka. [+]
[01:07:55] Obowiązek posiadania kenkarty od 14. roku życia – zmiana imienia boh. na Milicja. Boh. bez dokumentu przyjechała do Sanoka – wyrobienie kenkarty w Mrzygłodzie. Powody pozostania ojca w Dubie. Brat Ryszard działał w AK i często zmieniał miejsca zamieszkania, w końcu podjął pracę w Kałuszu. Incydent podczas pobytu Ryszarda u ojca – umowa ze stróżem. Groźba ze strony Ukraińców – wyjazd do Kałusza. Okoliczności wyjazdu ojca do Sanoka. Ewakuacja Niemców przed zbliżającym się frontem – sabotaż dokonany przez brata w Gorlicach. [+]
[01:20:55] Podczas walk o Sanok rodzina przebywała w Mrzygłodzie. Sytuacja po wyzwoleniu. Brat idąc z Gorlic do Sanoka był zatrzymywany do kopania okopów, po wyzwoleniu zgłosił się do komisji wojskowej w Przemyślu, potem podjął studia w Lublinie. Dom rodziny w Sanoku był zajęty przez sowiecki sąd wojskowy, w piwnicy był areszt – znalezione za piecem zdarte naramienniki.
[01:26:00] Szkoła w Sanoku ruszyła jesienią 1944 r., boh. wstąpiła do harcerstwa – pomoc repatriantom, którzy trafiali na dworzec w Sanoku. W klasztorze Franciszkanów gotowano zupę, którą harcerze zanosili na dworzec. Kontakty z PUR. Zagrożenie ze strony banderowców, którzy napadali na okoliczne wioski. Publiczna egzekucja akowców na rynku, na którą spędzono uczniów – boh. stała w bocznej ulicy i nic nie widziała. Podobna egzekucja odbyła się też na stadionie. [świadek wspomina o egzekucjach członków oddziału Żubryda]. Harcerze pomagali też ludziom, którzy w napadach banderowców stracili domy – przeznaczenie dla pogorzelców dochodu z festynu.
[01:35:10] Znajoma mieszkająca we wsi na Polesiu została aresztowana po wkroczeniu sowietów w 1939 r. i trafiła do łagru, jej dziecko zabrano do domu dziecka – trudności z jego odzyskaniem i powrotem do Polski. Mąż kobiety, myśląc, że żona nie żyje, ożenił się drugi raz. Kobieta przyjechał do Sanoka i była nauczycielką rosyjskiego, po latach spisała i wydała swoje wspomnienia, boh. była redaktorką książki. Pomogła tez spisać historię sąsiadki deportowanej razem z krewnymi, u których była z wizytą.
[01:43:23] Edukacja boh. podczas okupacji – zdanie egzaminu z materiału siódmej klasy w szkole w Drohobyczu. Podjęcie nauki w Sanoku jesienią 1944 r. – boh. przyszła do szkoły ze świadectwem ze szkoły radzieckiej i niemieckiej. Po maturze zdanej w 1947 r. wyjechała na studia polonistyczne do Krakowa. Wspomnienie szkolnego referatu na temat ropy naftowej. W 1952 r. boh. ukończyła studia i dostała nakaz pracy w Koszalinie lub Olsztynie – podjęcie pracy w liceum w Bielsku-Białej. Po trzech latach przeniosła się do Czechowic-Dziedzic, po kilku latach udało się jej wrócić do Sanoka – praca w liceum ekonomicznym do emerytury.
more...
less
The library of the Pilecki Institute
ul. Stawki 2, 00-193 Warszawa
Monday to Friday, 9:00 - 15:00
(+48) 22 182 24 75
The library of the Berlin branch of the Pilecki Institute
Pariser Platz 4a, 00-123 Berlin
Pon. - Pt. 10:30 - 17:30
(+49) 30 275 78 955
This page uses 'cookies'. More information
Ever since it was established, the Witold Pilecki Institute of Solidarity and Valor has been collecting and sharing documents that present the multiple historical facets of the last century. Many of them were previously split up, lost, or forgotten. Some were held in archives on other continents. To facilitate research, we have created an innovative digital archive that enables easy access to the source material. We are striving to gather as many archives as possible in one place. As a result, it takes little more than a few clicks to learn about the history of Poland and its citizens in the 20th century.
The Institute’s website contains a description of the collections available in the reading room as well as the necessary information to plan a visit. The documents themselves are only available in the Institute’s reading room, a public space where material is available free of charge to researchers and anyone interested in the topics collected there. The reading room also offers a friendly environment for quiet work.
The materials are obtained from institutions, public archives, both domestic and international social organizations, as well as from private individuals. The collections are constantly being expanded. A full-text search engine that searches both the content of the documents and their metadata allows the user to reach the desired source with ease. Another way to navigate the accumulated resources is to search according to the archival institutions from which they originate and which contain hierarchically arranged fonds and files.
Most of the archival materials are in open access on computers in the reading room. Some of our collections, e.g. from the Bundesarchiv, are subject to the restrictions on availability resulting from agreements between the Institute and the institutions which transfer them. An appropriate declaration must be signed upon arrival at the reading room in order to gain immediate access to these documents.
Before your visit, we recommend familiarizing yourself with the scope and structure of our archival, library and audio-visual resources, as well as with the regulations for visiting and using the collections.
All those wishing to access our collections are invited to the Pilecki Institute at ul. Stawki 2 in Warsaw. The reading room is open from 9–15, Monday to Friday. An appointment must be made in advance by emailing czytelnia@instytutpileckiego.pl or calling (+48) 22 182 24 75.
Please read the privacy policy. Using the website is a declaration of an acceptance of its terms.