Foksa Władysław cz. 2
Władysław Foksa (ur. 1920, Żywiec) we wrześniu 1939 został zmobilizowany i pracował przy obsłudze wojskowo-kolejowej centrali telefonicznej w Bielsku. W grudniu 1941 roku wstąpił do ZWZ-AK. Pracował jako robotnik przy budowie fabryki IG Farben w pobliżu niemieckiego obozu Auschwitz. W 1942 aresztowany przez Niemców, przez 7 miesięcy był więźniem podobozu w kamieniołomie w Kamienicy pod Bielskiem. W lipcu 1945 stanął na czele oddziału Zgrupowania NSZ największej grupy podziemia antykomunistycznego na Podbeskidziu dowodzonej przez Henryka Flamego „Bartka”, od września podjął bezpośrednią współpracę z oddziałem Antoniego Bieguna „Sztubaka”. Był dowódcą grupy nazwanej od jego pseudonimu grupą „Rodzynka”, prowadzącej w Żywcu działalność propagandową, wydawniczą i wywiadowczą. W grudniu 1946 aresztowany przez UB, po śledztwie i torturach skazany na 5 lat więzienia. W kwietniu 1947 zwolniony na mocy amnestii. Szykanowany i usunięty ze studiów, pracował do emerytury na PKP. W 1990 został radnym Żywca, działał w Akcji Katolickiej. W latach 1990-96 był prezesem Związku Więźniów Politycznych Okresu Stalinowskiego w ówczesnym województwie bielskim oraz założycielem i pierwszym prezesem Związku Żołnierzy NSZ na Podbeskidziu. Odznaczony Krzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski, Krzyżem Kawalerskim OOP, Krzyżem Narodowego Czynu Zbrojnego, Krzyżem Więźnia Politycznego, medalem „Pro Memoria”, Weteran Walk o Niepodległość, Złotą Odznaką Honorową za Zasługi dla Województwa Śląskiego. Obecnie awansowany do stopnia podpułkownika.
more...
less
[00:00:10] Boh. [w 1945] wrócił pieszo z Oświęcimia do Żywca – wejście Armii Czerwonej, wygląd żołnierzy. W domu rodziców zamieszkali radzieccy oficerowie.
[00:04:07] Po rozwiązaniu Armii Krajowej boh. nawiązał kontakty z Narodowymi Siłami Zbrojnymi. Początki powojennej konspiracji – spotkanie z mężczyzną w kapeluszu, który się nie przedstawił. Skład grupy – młodzież po maturze, robotnicy oraz czterech podoficerów sprzed wojny. [+] [00:10:35] Kilka lat po wojnie boh. spotkał przypadkiem łącznika AK, z którym kontaktował się w czasie okupacji.
[00:12:34] Boh. był w oddziale „Bartka” dyspozytorem łączności – informacje o ruchach wojska, UB, KBW. Czujki na stacji kolejowych, działalność grupy „Sztubaka”.
[00:14:44] 3 maja 1946 boh. był w Żywcu i nie uczestniczył w defiladzie żołnierzy „Bartka” w Wiśle – reakcja mieszkańców i kuracjuszy oraz milicjantów na posterunkach w okolicy. System łączności w oddziale, zasady konspiracji. Wiara w zwycięstwo nad komunistami.
[00:20:10] Siła informacji o defiladzie w Wiśle. Boh. nie wiedział, że takie zdarzenie będzie miało miejsce. Organizacja struktur łączności.
[00:22:20] Możliwości wyjazdu na Zachód – boh. poinformowano, że nie może wyjechać. Boh. nie wiedział, co się stało z kolegami, którzy wyjechali. O mordzie w Starym Grodkowie dowiedział się po 1989 r. Kapelan oddziału zorganizował wyjazd do Grodkowa i boh. był na miejscu zbrodni – rozmowy z okolicznymi mieszkańcami. Ekshumacja zwłok.
[00:27:27] Okoliczności aresztowania w grudniu – boh. został zatrzymany na ulicy, nie miał przy sobie broni. Śledztwo u budynku UB – bicie podczas przesłuchań. Późniejsze losy śledczego. Boh. nie wiedział, jak UB trafiło na jego ślad. Opatrzenie ran przez siostrę zakonną – wyjazd do Krakowa, przesłuchania w areszcie na Montelupich. Warunki w celi. [+]
[00:36:40] Wartownikiem w areszcie był sąsiad. Msza odprawiona w Wigilię przez kapelana, spowiedź i komunia z chleba. Koleżanka z oddziału została skazana na dożywocie i boh. spodziewał się wysokiej kary. W piwnicach żywieckiego aresztu były szczury. Porównanie aresztu gestapo i UB. [+]
[00:45:45] W organizacji był kolega, którego znajomym był krakowski adwokat – dzięki jego pomocy boh. wyszedł na mocy amnestii. Moment wyjścia z aresztu wiosną 1947 r.
[00:49:23] Boh. wrócił do pracy na kolei, jesienią ożenił się – patrole przed domem, wzywanie znajomych i rodziców na UB. Brat także został aresztowany i rodzice przesyłali synom paczki żywnościowe.
[00:52:52] W areszcie przy Montelupich wykonywano wyroki śmierci – odgłosy strzałów. Więzienny system informacji.
[00:53:58] O śmierci „Bartka” boh. dowiedział się późno – brak kontaktów z członkami organizacji.
[00:55:00] Boh. pracował jako automatyk na kolei i zajmował się sygnalizacją.
[00:56:24] Po zdaniu matury w 1939 r. boh. chciał studiować budownictwo na lwowskiej Politechnice. W wakacje ojciec załatwił mu praktykę na kolei. Po zwolnieniu z więzienia boh. nie mógł studiować, rozmowa z ubekami.
[01:00:20] Boh. ukończył przed wojną szkołę szybowcową i chciał po wyjściu z więzienia służyć w lotnictwie, ale mu to uniemożliwiono. [+]
[01:04:24] Transporty na stacjach rozrządowych w 1968 r. podczas interwencji w Czechosłowacji.
more...
less