Władysław Foksa (ur. 1920, Żywiec) we wrześniu 1939 został zmobilizowany i pracował przy obsłudze wojskowo-kolejowej centrali telefonicznej w Bielsku. W grudniu 1941 roku wstąpił do ZWZ-AK. Pracował jako robotnik przy budowie fabryki IG Farben w pobliżu niemieckiego obozu Auschwitz. W 1942 aresztowany przez Niemców, przez 7 miesięcy był więźniem podobozu w kamieniołomie w Kamienicy pod Bielskiem. W lipcu 1945 stanął na czele oddziału Zgrupowania NSZ największej grupy podziemia antykomunistycznego na Podbeskidziu dowodzonej przez Henryka Flamego „Bartka”, od września podjął bezpośrednią współpracę z oddziałem Antoniego Bieguna „Sztubaka”. Był dowódcą grupy nazwanej od jego pseudonimu grupą „Rodzynka”, prowadzącej w Żywcu działalność propagandową, wydawniczą i wywiadowczą. W grudniu 1946 aresztowany przez UB, po śledztwie i torturach skazany na 5 lat więzienia. W kwietniu 1947 zwolniony na mocy amnestii. Szykanowany i usunięty ze studiów, pracował do emerytury na PKP. W 1990 został radnym Żywca, działał w Akcji Katolickiej. W latach 1990-96 był prezesem Związku Więźniów Politycznych Okresu Stalinowskiego w ówczesnym województwie bielskim oraz założycielem i pierwszym prezesem Związku Żołnierzy NSZ na Podbeskidziu. Odznaczony Krzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski, Krzyżem Kawalerskim OOP, Krzyżem Narodowego Czynu Zbrojnego, Krzyżem Więźnia Politycznego, medalem „Pro Memoria”, Weteran Walk o Niepodległość, Złotą Odznaką Honorową za Zasługi dla Województwa Śląskiego. Obecnie awansowany do stopnia podpułkownika.
more...
less
[00:00:10] Boh. [w 1945] wrócił pieszo z Oświęcimia do Żywca – wejście Armii Czerwonej, wygląd żołnierzy. W domu rodziców zamieszkali radzieccy oficerowie.
[00:04:07] Po rozwiązaniu Armii Krajowej boh. nawiązał kontakty z Narodowymi Siłami Zbrojnymi. Początki powojennej konspiracji – spotkanie z mężczyzną w kapeluszu, który się nie przedstawił. Skład grupy – młodzież po maturze, robotnicy oraz czterech podoficerów sprzed wojny. [+] [00:10:35] Kilka lat po wojnie boh. spotkał przypadkiem łącznika AK, z którym kontaktował się w czasie okupacji.
[00:12:34] Boh. był w oddziale „Bartka” dyspozytorem łączności – informacje o ruchach wojska, UB, KBW. Czujki na stacji kolejowych, działalność grupy „Sztubaka”.
[00:14:44] 3 maja 1946 boh. był w Żywcu i nie uczestniczył w defiladzie żołnierzy „Bartka” w Wiśle – reakcja mieszkańców i kuracjuszy oraz milicjantów na posterunkach w okolicy. System łączności w oddziale, zasady konspiracji. Wiara w zwycięstwo nad komunistami.
[00:20:10] Siła informacji o defiladzie w Wiśle. Boh. nie wiedział, że takie zdarzenie będzie miało miejsce. Organizacja struktur łączności.
[00:22:20] Możliwości wyjazdu na Zachód – boh. poinformowano, że nie może wyjechać. Boh. nie wiedział, co się stało z kolegami, którzy wyjechali. O mordzie w Starym Grodkowie dowiedział się po 1989 r. Kapelan oddziału zorganizował wyjazd do Grodkowa i boh. był na miejscu zbrodni – rozmowy z okolicznymi mieszkańcami. Ekshumacja zwłok.
[00:27:27] Okoliczności aresztowania w grudniu – boh. został zatrzymany na ulicy, nie miał przy sobie broni. Śledztwo u budynku UB – bicie podczas przesłuchań. Późniejsze losy śledczego. Boh. nie wiedział, jak UB trafiło na jego ślad. Opatrzenie ran przez siostrę zakonną – wyjazd do Krakowa, przesłuchania w areszcie na Montelupich. Warunki w celi. [+]
[00:36:40] Wartownikiem w areszcie był sąsiad. Msza odprawiona w Wigilię przez kapelana, spowiedź i komunia z chleba. Koleżanka z oddziału została skazana na dożywocie i boh. spodziewał się wysokiej kary. W piwnicach żywieckiego aresztu były szczury. Porównanie aresztu gestapo i UB. [+]
[00:45:45] W organizacji był kolega, którego znajomym był krakowski adwokat – dzięki jego pomocy boh. wyszedł na mocy amnestii. Moment wyjścia z aresztu wiosną 1947 r.
[00:49:23] Boh. wrócił do pracy na kolei, jesienią ożenił się – patrole przed domem, wzywanie znajomych i rodziców na UB. Brat także został aresztowany i rodzice przesyłali synom paczki żywnościowe.
[00:52:52] W areszcie przy Montelupich wykonywano wyroki śmierci – odgłosy strzałów. Więzienny system informacji.
[00:53:58] O śmierci „Bartka” boh. dowiedział się późno – brak kontaktów z członkami organizacji.
[00:55:00] Boh. pracował jako automatyk na kolei i zajmował się sygnalizacją.
[00:56:24] Po zdaniu matury w 1939 r. boh. chciał studiować budownictwo na lwowskiej Politechnice. W wakacje ojciec załatwił mu praktykę na kolei. Po zwolnieniu z więzienia boh. nie mógł studiować, rozmowa z ubekami.
[01:00:20] Boh. ukończył przed wojną szkołę szybowcową i chciał po wyjściu z więzienia służyć w lotnictwie, ale mu to uniemożliwiono. [+]
[01:04:24] Transporty na stacjach rozrządowych w 1968 r. podczas interwencji w Czechosłowacji.
more...
less
The library of the Pilecki Institute
ul. Stawki 2, 00-193 Warszawa
Monday to Friday, 9:00 - 15:00
(+48) 22 182 24 75
The library of the Berlin branch of the Pilecki Institute
Pariser Platz 4a, 00-123 Berlin
Pon. - Pt. 10:30 - 17:30
(+49) 30 275 78 955
This page uses 'cookies'. More information
Ever since it was established, the Witold Pilecki Institute of Solidarity and Valor has been collecting and sharing documents that present the multiple historical facets of the last century. Many of them were previously split up, lost, or forgotten. Some were held in archives on other continents. To facilitate research, we have created an innovative digital archive that enables easy access to the source material. We are striving to gather as many archives as possible in one place. As a result, it takes little more than a few clicks to learn about the history of Poland and its citizens in the 20th century.
The Institute’s website contains a description of the collections available in the reading room as well as the necessary information to plan a visit. The documents themselves are only available in the Institute’s reading room, a public space where material is available free of charge to researchers and anyone interested in the topics collected there. The reading room also offers a friendly environment for quiet work.
The materials are obtained from institutions, public archives, both domestic and international social organizations, as well as from private individuals. The collections are constantly being expanded. A full-text search engine that searches both the content of the documents and their metadata allows the user to reach the desired source with ease. Another way to navigate the accumulated resources is to search according to the archival institutions from which they originate and which contain hierarchically arranged fonds and files.
Most of the archival materials are in open access on computers in the reading room. Some of our collections, e.g. from the Bundesarchiv, are subject to the restrictions on availability resulting from agreements between the Institute and the institutions which transfer them. An appropriate declaration must be signed upon arrival at the reading room in order to gain immediate access to these documents.
Before your visit, we recommend familiarizing yourself with the scope and structure of our archival, library and audio-visual resources, as well as with the regulations for visiting and using the collections.
All those wishing to access our collections are invited to the Pilecki Institute at ul. Stawki 2 in Warsaw. The reading room is open from 9–15, Monday to Friday. An appointment must be made in advance by emailing czytelnia@instytutpileckiego.pl or calling (+48) 22 182 24 75.
Please read the privacy policy. Using the website is a declaration of an acceptance of its terms.