Lewczykowski Zbigniew
Zbigniew Lewczykowski (ur. 1941, Wilno) – jego ojciec był zarządcą majątków na Wileńszczyźnie, w czasie wojny zaangażowanym w ruch oporu. Po zakończeniu działań wojennych w 1945 roku ojca aresztowano i wywieziono do Workuty, a Zbigniew Lewczykowski wraz z matką został deportowany w głąb ZSRR. W 1954 roku ojciec został zwolniony z łagru i dołączył do rodziny. Rok później matka z synem repatriowała się do Polski i zamieszkała w Bolesławcu, ojciec przyjechał z zesłania w 1956 roku. Po maturze Zbigniew Lewczykowski studiował na Wydziale Mechaniczno-Technologicznym Politechniki Gdańskiej i pracował w biurze projektów. Jest tłumaczem przysięgłym z języków rosyjskiego i ukraińskiego. Mieszka w Gorlicach, gdzie obecnie jest prezesem Koła Związku Sybiraków.
więcej...
mniej
[00:00:10] Autoprezentacja boh. urodzonego w 1941 r. w Wilnie. Prezentacja rodziców: Haliny i Włodzimierza.
[00:00:36] Historia rodziny Lewczykowskich – wyjazd na Kubań i powody powrotu do Wilna. Matka urodziła się we wsi Puciniszki. Ojciec po ukończeniu gimnazjum i szkoły rolniczej pracował jako zarządca w majątkach, m.in. u hrabiego Wagnera oraz Rostworowskiego. Po ataku Niemców na ZSRR kontynuował pracę wspierając Armię Krajową. Przygotowania do Operacji „Ostra Brama” – w domu w Solecznikach żołnierze AK szykowali się do ataku na Wilno.
[00:05:37] W czerwcu 1945 r. ojciec został aresztowany i przebywał w więzieniu na Łukiszkach, niedługo potem matka i boh. zostali deportowani – zabranie maszyny do szycia. Wyjazd pociągiem z Wilna razem z przesiedlanymi Litwinami – warunki podczas podróży. [+]
[00:10:00] Po dwóch tygodniach w mołotowskiej obłasti odczepiono kilka ostatnich wagonów – wyjazd w głąb tajgi, gdzie rodzina trafiła do lespromchozu. Zamieszkanie w chałupie u Komiaków – po narodzinach siostry matkę z dziećmi przeniesiono do baraku – warunki mieszkaniowe. Rodzinę wywieziono z grupą Litwinów, niektórzy wybudowali drewniane domy. Matka szyciem zarabiała na życie – powstanie pracowni krawieckiej, w której matka została zatrudniona jako dozorczyni – szycie odzieży roboczej. Boh. na zesłaniu skończył siedem klas. Nawiązanie kontaktu z ojcem, więźniem łagru w Workucie, przez wuja zamieszkałego w Wilnie – korespondencja w języku rosyjskim. [+]
[00:18:53] Zmiany po śmierci Stalina – przyjazd ojca w 1954 r. Ojciec w Workucie pracował początkowo w kopalni, potem w gospodarstwie ogrodniczym. Boh. chodził do szkoły średniej w mieście rejonowym i mieszkał na stancji – możliwość powrotu do Polski, ale bez ojca, który miał jeszcze 5 lat być na zesłaniu. Zachęcanie matki do pozostania w Związku Radzieckim. Pożegnanie z ojcem – wyjazd do Polski.
[00:24:18] W 1955 r. zwolniono z łagrów niemieckich żołnierzy – wykorzystanie okazji, by upomnieć się o Polaków. Na stacji w Medyce boh. widział dziewczyny płaczące z powodu wyjazdu z ZSRR. Widok polskich żołnierzy. Repatriantów przywieziono do Nowego Sącza, gdzie zostali zakwaterowani w koszarach – wyjazd do Bolesławca. Rodzina dostała mieszkanie i kilka mebli, zakupy za ruble.
[00:30:00] Rodzina dotarła do Bolesławca pod koniec grudnia 1955 r. – wyjście do lasu po choinkę zakończone na komisariacie milicji. Matka podjęła pracę, a boh. poszedł do szkoły – podjęcie nauki w dziewiątej klasie – pierwsze dyktando. Dzięki wujowi z Wilna boh. miał polskie książki – edukacja domowa na Syberii, profity z bycia dobrym uczniem w rosyjskiej szkole. [+]
[00:35:50] Matka pochodziła ze wsi Puciniszki, dziadkowie mieli gospodarstwo rolne. Dziadek był pszczelarzem. Brat matki w 1958 r. repatriował się do Polski. Ojciec urodził się w Rostowie nad Donem, co pomogło mu w łagrach. Matka była w ciąży podczas wywózki i siostra urodziła się na zesłaniu.
[00:39:05] Przed wojną rodzina była dobrze sytuowana, zatrudniano pomoc domową Halkę, jej brat Olek był w partyzantce i zginął. Matka skończyła szkołę krawiecką, ale przed wojną nie pracowała. Ojciec służył w 13 Pułku Ułanów, boh. nie zna okoliczności, w jakich rodzice się poznali.
[00:41:28] Stosunki polsko-litewskie podczas okupacji oraz na zesłaniu. Przeprowadzka do sąsiedniej wsi, gdzie matka miała zorganizować pracownię krawiecką – wizyta zaprzyjaźnionych Litwinów po przyjeździe ojca. Zatargi z rówieśnikami, Litwinami.
[00:45:45] Sytuacja Żydów podczas okupacji. Niektórzy krewni matki pozostali po wojnie na Wileńszczyźnie. Zmiany po upadku Związku Radzieckiego – działalność Polonii.
[00:49:26] Wspomnienia sprzed deportacji – część domu zajmował księgowy, który pracował w majątku – jabłka dla jego córek. Zabawy dzieciaków, kąpiel w mule.
[00:52:24] Koncentracja partyzantów przed operacją „Ostra Brama”. W domu odbywały się narady, w których uczestniczył gen. „Wilk”. Opis rodzinnego domu w Solecznikach.
[00:56:20] Matkę i boh. deportowano po aresztowaniu ojca, który przez kilka miesięcy siedział w więzieniu na Łukiszkach. Potem wywieziono go do Workuty. Warunki w komiackim domu po przyjeździe na zesłanie. Nowy Rok w przedszkolu, religia na zesłaniu – osiedle miało kaplicę, ale służyła jako magazyn. Cerkiew w sąsiedniej miejscowości zamieniono na salę spotkań. Mówiono o popach, którzy sprawowali w ukryciu posługę kapłańską. Matka zarabiała szyciem i rodzina nie głodowała – maszyna do szycia przyjechała do Polski.
[01:01:01] Indoktrynacja komunistyczna w szkole – nauka historii Polski w domu. Okoliczności, w których boh. mógł zaśpiewać piosenki o Stalinie. W 1990 r. boh. pracował na kontrakcie w zachodniej Syberii – stosunki z Rosjanami. Informacje o Katyniu.
[01:06:10] Apel żałobny w szkole po śmierci Stalina – reakcja matki. Ojciec, wracając z zesłania, pojechał na lotnisko w Moskwie, by zobaczyć trumnę Bieruta. W Związku Radzieckim obchodzono Nowy Rok, rocznice Rewolucji Październikowej, 1 i 9 Maja oraz dzień urodzin Stalina. Opinia na temat radzieckich nauczycieli i poziomu w szkole, gdzie nie było kar cielesnych. Boh. uczył się w szkole średniej i mieszkał na stancji – wyjazdy do domu ciężarówkami – spotkanie z kolegą, kierowcą.
[01:14:38] Powody zaostrzania się stosunków polsko-rosyjskich – sposoby wchodzenia na seanse filmowe. Przedstawianie Polaków w radzieckich filmach. [+]
[01:17:42] Starania o powrót ojca z zesłania. Droga z zesłania do Polski – boh. przywiózł narty. W punkcie repatriacyjnym w Nowym Sączu zaproponowano rodzinie wyjazd do Bolesławca. Złapanie Wolnej Europy na purowskim radiu – kupno odbiornika po przyjeździe do Bolesławca. Różnice między Związkiem Radzieckim i Polską – krajobrazy, zabudowa miast.
[01:22:57] Boh. zdał maturę w Bolesławcu, wspomnienie polonisty oraz nauczyciela historii – po latach boh. dowiedział się, że był zesłańcem.
[01:24:42] Boh. studiował na Politechnice Wrocławskiej – życie studenckie, powody skreślenia z listy studentów, waletowanie w akademiku i praca w piekarni. Boh. dostał się na Politechnikę Szczecińską – przeniesienie na uczelnię do Gdańska. Czynny udział w życiu kulturalnym Trójmiasta – studia wieczorowe i praca w biurze projektów. Uwaga prodziekana podczas wręczania dyplomów. Praca dyplomowa. Pod koniec studiów boh. ożenił się.
[01:35:08] Spotkanie z ojcem po jego zwolnieniu z łagru.
więcej...
mniej