Anna Wygrzywalska (ur. 1938, Gorlice) przeżyła okupację niemiecką w rodzinnym mieście, mieszkając z rodziną obok „Szklarczykówki” – siedziby niemieckiej żandarmerii. W latach 50. ukończyła Liceum Ogólnokształcące im. Marcina Kromera i rozpoczęła pracę jako sekretarka w Sądzie Rejonowym w Gorlicach. Działaczka Stowarzyszenia Miłośników Ziemi Gorlickiej. Kolekcjonerka pamiątek rodzinnych oraz dotyczących lokalnej historii.
[00:00:10] Autoprezentacja boh. urodzonej w 1938 r. w Gorlicach. Prezentacja rodziców: Antoniny i Franciszka.
[00:00:35] Rodzina matki mieszkała na Górze Boczoniowej, dziadek Boczoń zajmował się rolnictwem. Ojciec pochodził z rzemieślniczej rodziny zajmującej się rymarstwem. W okresie międzywojennym pojechał do pracy do Warszawy, ale wrócił do Gorlic i otworzył zakład rymarski. Siostra dziadka Wygrzywalskiego prowadziła zakład krawiecki i szyła pikowane kaftany.
[00:05:26] Dziadek podczas I wojny walczył na froncie włoskim. Po przejściu frontu ksiądz Świeykowski poprosił dziadka Jana Boczonia o ziemię na założenie cmentarza wojennego. Sylwetka księdza Świeykowskiego, kolekcjonera motyli, wojennego burmistrza miasta w latach 1914-1915. Boh. gromadzi materiały dotyczące przeszłości rodziny i miasta.
[00:13:30] Do sąsiadki przyjechał pan Kolażyk, Czech, z prośbą o kwiaty, które chciał złożyć na grobie brata pochowanego na cmentarzu wojennym w Gorlicach – znalezienie przez dzieci, bawiące się nad rzeką Ropą, szkieletu z identyfikatorem.
[00:18:37] Warunki życia rodziny przed wojną. W domu mieszkały trzy rodziny – w 1934 r. zamieszkała tam rodzina (żydowska), która przyjechała z Lipska – zastrzelenie ich przed domem.
[00:20:47] Do ojca przychodzili Niemcy z pobliskiego posterunku w „Szklarczykówce”. Jeden z nich, mający córkę w wieku boh., zapytał czy można z niej zdjąć miarę, by krawcowa, Żydówka, uszyła coś dla jego córki – wizyta na posterunku. Żydówka została później zastrzelona. [+]
[00:23:22] Siostra zanosiła jedzenie Żydom zgromadzonym w „Buciarni”. Na cmentarz żydowski przyjeżdżały furmanki ze zwłokami – pochówek w zbiorowej mogile. Boh. jako dziecko chodziła na kirkut.
[00:26:20] Podczas uroczystości z okazji 650-lecia powstania miasta boh. pokazała gościom z Izraela Szlomo Halberstamowi i panu Moskovitzowi swoje albumy „żydowskie”. Rodzina mieszkała w domu Żyda Gebla, fajczarza. Historia zdjęcia z fajką.
[00:30:54] W 1939 r. ojciec został zmobilizowany i był w Samborze – powrót do domu.
[00:32:07] Wspomnienia z dzieciństwa – sąsiedztwo „Szklarczykówki”, siedziby żandarmerii niemieckiej.
[00:34:23] Żyd, lekarz, przyszedł z getta po płaszcz. Żydzi dawali ojcu rzeczy na przechowanie – konieczność przeprowadzki z powodu budowy drogi. Okoliczności wejścia w posiadanie fajek pana Gebla. Jego syn został wywieziony na Syberię, po wojnie mieszkał w Bydgoszczy. Pan Tannenbaum także został wywieziony, po wojnie wrócił do Gorlic, skończył prawo i prowadził kancelarię adwokacką. Jego ojciec prowadził przed wojną garbarnię. W 1968 r. Tannenbaum wyjechał do Francji, potem do Izraela. Po wojnie w Sączu Peller, Żyd, zajmował się nastawianiem złamań.
[00:42:37] W domu przy ul. Podkościelnej pracowała Antosia, którą złapano podczas łapanki i wywieziono na roboty. Do domu przylegał warsztat ślusarski Stanisława Bergera, który współpracował z partyzantką.
[00:45:45] Po I wojnie w mieście wybudowano sześć „centralek”, jedną koło domu boh. – opis budynku wzniesionego przez włoskich jeńców.
[00:47:55] Podczas nalotów gromadzono się w piwnicach sąsiedniej kamienicy. Wkroczenie Armii Czerwonej do miasta – zakwaterowanie żołnierzy w domu.
[00:50:20] Boh. rozpoczęła naukę po wojnie – picie tranu przez dzieci. Wspomnienie nauczycielek: pani Kochańskiej i Przyłęckiej, kierowniczki Szkoły Ćwiczeń, w której uczyli uczniowie, mieszczącego si w tym samym budynku, Liceum Pedagogicznego.
[00:53:30] Wspomnienie Pierwszej Komunii – poczęstunek po uroczystości. Boh. dostała od chrzestnego bursztynowy krzyżyk.
[00:55:17] Nikt z rodziny nie emigrował, ale boh. jest w posiadaniu dokumentu, który musiał należeć do osoby wyjeżdżającej do Ameryki.
[00:56:16] Zniszczenia miasta po I wojnie – zburzone domy i kościół. Zniszczenia po II wojnie. Ucieczka Rosjan z miasta w czasie I wojny.
[00:57:25] Boh. nie pamięta zabawek z dzieciństwa. Warunki życia po wojnie. Podczas okupacji zabito świnię – okoliczności przewiezienia jej do domu. Sposoby przechowywania żywności. Elektryfikacja miasta pod koniec lat 40. Rodzina korzystała ze studni.
[01:03:27] W sąsiedztwie żydowskiego domu był skład trumien – reakcja boh. na widok człowieka wychodzącego z trumny. Drugim budynkiem była lodownia, w której trzymano lód na potrzeby szpitala – wykorzystanie obiektu przez czerwonoarmistów.
[01:06:00] Wspomnienie doktora Otęskiego. Leczenie domowymi sposobami – syrop z cebuli, zioła. Jedzenie – placki pieczone na blasze, sery.
[01:07:45] Cmentarz żydowski został zniszczony podczas okupacji – z macew zrobiono schody do „Szklarczykówki”. W latach 60. macewy wróciły na cmentarz – część wpadła do potoku podczas przewożenia. W budynku straży ułożono podłogę z macew. W mieście były dwie synagogi, jedną zamieniono na magazyn, księgi spalono.
[01:11:40] W 1947 r. wysiedlano Łemków – boh. widziała furmanki z przesiedlanymi. Niektórzy chowali się przed wywózkami w lasach. Ciotka, krawcowa, wyjeżdżała z towarem na jarmarki do łemkowskich wsi. Ciotka miała w okolicy trzydzieścioro chrześniaków.
[01:14:08] W 1952 r. do miasta przyjechało czterech Greków, którzy mieszkali w domu dziecka i chodzili do szkoły. W klasie tuż po wojnie były dzieci w różnym wieku.
[01:15:52] Słuchanie wiadomości z „kołchoźnika”. Boh. brała udział w pochodach pierwszomajowych. Atmosfera w liceum im. Kromera. Łaciny uczył prof. Rusinek, rosyjskiego prof. Utiechina, która miała na ręku wytatuowany numer z obozu koncentracyjnego. Wspomnienie egzaminu maturalnego.
[01:23:36] Po ukończeniu liceum boh. podjęła pracę w gorlickim sądzie w pionie karnym, pracowała tam do emerytury. Charakter najczęstszych spraw karnych. Propozycja pracy u sekretarza Komitetu Powiatowego PZPR, Stanisława Musiała – porada mecenasa Tannenbauma.
[01:29:43] Wiadomość o wprowadzeniu stanu wojennego – sytuacja w sądzie. Boh. widziała w kościele milicjantów.
mehr...
weniger
Bibliothek des Pilecki-Instituts in Warschau
ul. Stawki 2, 00-193 Warszawa
Mo. - Fr. 9:00 - 15:00 Uhr
(+48) 22 182 24 75
Bibliothek des Pilecki-Instituts in Berlin
Pariser Platz 4a, 00-123 Berlin
Pon. - Pt. 10:30 - 17:30
(+49) 30 275 78 955
Diese Seite verwendet Cookies. Mehr Informationen
Das Archiv des Pilecki-Instituts sammelt digitalisierte Dokumente über die Schicksale polnischer Bürger*innen, die im 20. Jahrhundert unter zwei totalitären Regimes – dem deutschen und sowjetischen – gelitten haben. Es ist uns gelungen, Digitalisate von Originaldokumenten aus den Archivbeständen vieler polnischer und ausländischer Einrichtungen (u. a. des Bundesarchivs, der United Nations Archives, der britischen National Archives, der polnischen Staatsarchive) zu akquirieren. Wir bauen auf diese Art und Weise ein Wissenszentrum und gleichzeitig ein Zentrum zur komplexen Erforschung des Zweiten Weltkrieges und der doppelten Besatzung in Polen auf. Wir richten uns an Wissenschaftler*innen, Journalist*innen, Kulturschaffende, Familien der Opfer und Zeugen von Gräueltaten sowie an alle an Geschichte interessierte Personen.
Das Internetportal archiwum.instytutpileckiego.pl präsentiert unseren Bestandskatalog in vollem Umfang. Sie können darin eine Volltextsuche durchführen. Sie finden ebenfalls vollständige Beschreibungen der Objekte. Die Inhalte der einzelnen Dokumente können Sie jedoch nur in den Lesesälen der Bibliothek des Pilecki-Instituts in Warschau und Berlin einsehen. Sollten Sie Fragen zu unseren Archivbeständen und dem Internetkatalog haben, helfen Ihnen gerne unsere Mitarbeiter*innen weiter. Wenden Sie sich auch an sie, wenn Sie Archivgut mit beschränktem Zugang einsehen möchten.
Teilweise ist die Nutzung unserer Bestände, z. B. der Dokumente aus dem Bundesarchiv oder aus der Stiftung Zentrum KARTA, nur beschränkt möglich – dies hängt mit den Verträgen zwischen unserem Institut und der jeweiligen Institution zusammen. Bevor Sie vor Ort Zugang zum Inhalt der gewünschten Dokumente erhalten, erfüllen Sie bitte die erforderlichen Formalitäten in der Bibliothek und unterzeichnen die entsprechenden Erklärungsformulare. Informationen zur Nutzungsbeschränkung sind in der Benutzungsordnung der Bibliothek zu finden. Vor dem Besuch empfehlen wir Ihnen, dass Sie sich mit dem Umfang und Aufbau unserer Archiv-, Bibliotheks- und audiovisuellen Bestände sowie mit der Besucherordnung und den Nutzungsbedingungen der Sammlung vertraut machen.
Alle Personen, die unsere Bestände nutzen möchten, laden wir in den Hauptsitz des Pilecki-Instituts, ul. Stawki 2 in Warschau ein. Die Bibliothek ist von Montag bis Freitag von 9.00 bis 15.00 Uhr geöffnet. Bitte melden sie sich vor Ihrem Besuch per E-Mail: czytelnia@instytutpileckiego.pl oder telefonisch unter der Nummer (+48) 22 182 24 75 an.
In der Berliner Zweigstelle des Pilecki-Instituts befindet sich die Bibliothek am Pariser Platz 4a. Sie ist von Dienstag bis Freitag von 10.30 bis 17.30 Uhr geöffnet. Ihr Besuch ist nach vorheriger Anmeldung möglich, per E-Mail an bibliothek@pileckiinstitut.de oder telefonisch unter der Nummer (+49) 30 275 78 955.
Bitte lesen Sie unsere Datenschutzerklärung. Mit der Nutzung der Website erklären Sie sich mit ihren Bedingungen einverstanden..