Tomasz Krzyżanowski (ur. 1957 w Krakowie, zm. 2019), syn ostatniego dowódcy Cytadeli Lwowskiej podczas obrony miasta w 1939 roku. W 1982 roku ukończył Wydziały Leśny Akademii Rolniczej w Krakowie. Współzałożyciel Niezależnego Zrzeszenia Studentów w roku 1980, współorganizator studenckich protestów i strajków. Pracownik Tatrzańskiego Parku Narodowego oraz Regionalnej Dyrekcji Lasów Państwowych w Krakowie. Zafascynowany kulturą górali tatrzańskich, aktywnie działał w życiu regionu. Był współzałożycielem zespołów „Harenda” i „Czarne karakuły” oraz autorem kilku projektów muzycznych, m.in. „Namysłowski z Góralami”. Na podstawie odnalezionych austriackich rycin napisał dramat zbójnicki „Gombica Staska Kubina”, wystawiany w Teatrze im. Witkiewicza w Zakopanem.
[00:00:07] Autoprezentacja boh. urodzonego w 1957 r. w Krakowie.
[00:00:27] Dziadkowie ze strony matki mieli przed wojną dwa sklepy przy ul. Grzegorzewskiej. Ojciec był oficerem Wojska Polskiego, służył w 19 Pułku Piechoty we Lwowie, brał udział w obronie miasta w 1939 r. Po kapitulacji nie ujawnił się Rosjanom i przeżył wojnę.
[00:03:33] Edukacja boh. – szkoła muzyczna, sukcesy sportowe. Postawy rodziców – ojciec podczas okupacji należał do Armii Krajowej. Atmosfera w domu. Wpływ starszych kolegów: Bronisława Wildsteina, Bogusława Sonika, Józefa Ruszara, Jarosława Zadenckiego i Liliany Batko – szykanowanie jej przez SB. Boh. brał udział w zebraniach w „Beczce”, w kościele Dominikanów.
[00:07:06] Boh. był w 3 klasie liceum, gdy zamordowano Stanisława Pyjasa – udział w „Czarnym marszu”, który odbył się dwa dni po jego śmierci. Marsz był nielegalny, monitorowany przez Służbę Bezpieczeństwa – odcięcie czoła pochodu od reszty uczestników. Zachowanie manifestantów.
[00:08:47] Nastroje w sierpniu 1980 po podpisaniu porozumień – nurty w działalności opozycji.
[00:11:05] Okoliczności powstania NZS – wystąpienie Zadenckiego, Ruszara i Sonika. W 1976 r. powstał Studencki Komitet Solidarności współdziałający z Komitetem Obrony Robotników – zróżnicowanie środowiska opozycjonistów. Boh. jako licealista wziął udział w nielegalnym marszu – reakcja dyrektorki szkoły. Powstanie NSZ, spotkanie studentów w domu Bogdana Klicha – boh. reprezentował Akademię Rolniczą. Z trzynastu osób, które wzięły udział w spotkaniu, cztery współpracowały z SB.
[00:16:05] W NZS działali m.in. Maciej Gabryś, syn ilustratorki Marii Orłowskiej-Gabryś, oraz Huber Korombel, syn pisarki Natalii Rolleczek.
[00:17:40] Boh. zaangażował się w działalność NZS – struktury organizacji, udział w posiedzeniach Międzyuczelnianego Komitetu Koordynacyjnego. Powody problemów z legalizacją NZS – efekty ogólnopolskiego strajku. Boh. był szefem strajku na uczelni – zorganizowanie przez kolegę wyżywienia dla 2000 osób – mobilizacja społeczna, wsparcie ze strony mieszkańców Krakowa. Sprawa przepustek na wyjście ze strajku. Zorganizowanie koncertu „Skaldów” (po latach boh. był menadżerem zespołu).
[00:21:15] Wprowadzenie stanu wojennego – 12 grudnia boh. został obudzony przez ojca, który kazał mu chować dokumenty NZS. Boh. nie był w stanie wojennym poszukiwany ani szykanowany.
[00:22:26] W 1982 r. boh. wyjechał z rodziną na Podhale i podjął pracę zaopatrzeniowca działu drewna w Zakopiańskich Warsztatach Wzorcowych, czyli w Cepelii. W zakładzie działała Solidarność – wyłączenie prądu w ramach akcji strajkowej. Aparat państwowy w drugiej połowie lat 80.
0024:55 Boh. dostał pracę w Tatrzańskim Parku Narodowym, pracował w Bukowinie Tatrzańskiej i Poroninie. Potem przeprowadził się do Krościenka i pracował jako leśniczy – oskarżenie o nielegalny odstrzał jelenia – okoliczności zajścia z udziałem dzieci wracających ze szkoły. Działania milicji – próby wykorzystania sytuacji przez SB – propozycja współpracy. Po konsultacji z prawnikiem Jerzym Parzyńskim boh. odmówił, funkcjonariusz Ryszard Kowalczyk groził mu pistoletem mówiąc: „Pamiętasz skurwysynu tych wszystkich skurwysynów, którzy leżeli z pękniętymi wątrobami w rynsztokach? To ty też tak będziesz leżał!”. Odpowiedź boh. [+]
[00:29:45] Publikacja na temat przeszłości boh. i namawiania go do współpracy przez peerelowskie służby.
[00:30:58] Konsekwencje odstrzału rannego jelenia – kwestia udziału małoletnich. Boh. musiał zwolnić się z pracy. Kolegia z powodu uchylania się od pracy. Starania o pracę w nadleśnictwie Nowy Targ. Działalność tajnych współpracowników na różnych poziomach funkcjonowania zakładów pracy. [+] [00:34:46] Boh. nie miał pracy przez półtora roku. W tym czasie szykanowano jego żonę, nauczycielkę. Boh. utrzymywał rodzinę z grania na weselach – zainteresowanie muzyką góralską. Projekt „Namysłowski z Góralami” i jego efekty. Boh. był założycielem zespołu „Czarne karakuły” – laury na festiwalu we Włoszech. Boh. był menedżerem zespołów „Brathanki” i „Skaldowie”.
[00:38:20] W 2004 r. boh. odnalazł ryciny austriackiego leśniczego Ignatza Goertlera de Blumenfeld, dotyczące góralskiego zbójnictwa – historia odkrycia w domu prof. Wańka. Jedna z rycin przedstawiała zbójników i herszta Stanisława Kubina. Boh. w oparciu o ryciny napisał dramat pt. „Gombica Staska Kubina”, który wystawił Teatr im. Witkiewicza w Zakopanem. [+]
[00:43:58] Charakterystyka Górali – podejście do prawa budowlanego jako przejaw umiłowania wolności. Rola m.in. Tytusa Chałubińskiego w kształtowaniu świadomości góralskiej.
[00:48:08] Po odmowie współpracy z SB boh. stracił pracę i utrzymywał się z grania na weselach. Boh. nie został ratownikiem TOPR, ale potem, jako pracownik Parku Narodowego, często brał udział w akcjach ratunkowych. Zdanie na temat ratowników TOPR.
[00:50:25] Rozkład państwa w latach 1986-89. Strajk w Stoczni Gdańskiej w 1988 r. Opinia na temat przemian po Okrągłym Stole i wpływu na współczesne życie polityczne.
[00:53:40] W 1989 r. boh. zaangażował się w pomoc przy organizowaniu wyborów – ich ocena. Boh. należy do NSZZ Solidarność Tatrzańskiego Parku Narodowego.
[00:56:14] Zróżnicowanie nurtu opozycyjnego w latach 80. – wykluczenie części środowisk po przemianach ustrojowych. Rozważania na temat demokracji. Wspomnienie przyjaciół: Bogusława Sonika, Bronisława Wildsteina, Rafała Sonika, reprezentujących obecnie różne opcje polityczne.
więcej...
mniej
Biblioteka Instytutu Pileckiego w Warszawie
ul. Stawki 2, 00-193 Warszawa
Pon. - Pt. 9:00 - 15:00
(+48) 22 182 24 75
Biblioteka Instytutu Pileckiego w Berlinie
Pariser Platz 4a, 00-123 Berlin
Wt. - Pt. 10:30 - 17:30
(+49) 30 275 78 955
Ta strona wykorzystuje pliki 'cookies'. Więcej informacji
W Archiwum Instytutu Pileckiego gromadzimy i udostępniamy dokumenty w wersji cyfrowej. Zapisane są w nich losy obywateli polskich, którzy w XX wieku doświadczyli dwóch totalitaryzmów: niemieckiego i sowieckiego. Pozyskujemy kopie cyfrowe dokumentów, których oryginały znajdują się w zbiorach wielu instytucji polskich i zagranicznych, m.in.: Bundesarchiv, United Nations Archives, brytyjskich National Archives i polskich archiwów państwowych. Budujemy w ten sposób centrum wiedzy i ośrodek kompleksowych badań nad II wojną światową i podwójną okupacją w Polsce. Dla naukowców, dziennikarzy, ludzi kultury, rodzin ofiar i świadków zbrodni oraz wszystkich innych zainteresowanych historią.
Portal internetowy archiwum.instytutpileckiego.pl prezentuje pełny katalog naszych zbiorów. Pozwala się po nich poruszać z wykorzystaniem funkcji pełnotekstowego przeszukiwania dokumentów. Zawiera także opisy poszczególnych obiektów. Z treścią dokumentów zapoznać się można tylko w czytelniach Biblioteki Instytutu Pileckiego w Warszawie i w Berlinie, w których nasi pracownicy służą pomocą w przypadku pytań dotyczących zbiorów, pomagają użytkownikom w korzystaniu z naszych katalogów internetowych, umożliwiają wgląd do materiałów objętych ograniczeniami dostępności.
Niektóre dokumenty, np. te pochodzące z kolekcji Bundesarchiv czy Ośrodka Karta, są jednak objęte ograniczeniami dostępności, które wynikają z umów między Instytutem a tymi instytucjami. Po przybyciu do Biblioteki należy wówczas dopełnić formalności, podpisując stosowne oświadczenia, aby uzyskać dostęp do treści dokumentów na miejscu. Informacje dotyczące ograniczeń dostępu są zawarte w regulaminie Biblioteki. Przed wizytą zachęcamy do zapoznania się z zakresem i strukturą naszych zasobów archiwalnych, bibliotecznych i audiowizualnych, a także z regulaminem[hiperłącze] pobytu i korzystania ze zbiorów.
Wszystkich zainteresowanych skorzystaniem z naszych zbiorów zapraszamy do siedziby Instytutu Pileckiego przy ul. Stawki 2 w Warszawie. Biblioteka jest otwarta od poniedziałku do piątku w godzinach 9.00–15.00. Przed wizytą należy się umówić. Można to zrobić, wysyłając e-mail na adres czytelnia@instytutpileckiego.pl lub dzwoniąc pod numer (+48) 22 182 24 75.
Biblioteka Instytutu Pileckiego w Berlinie znajduje się przy Pariser Platz 4a. Jest otwarta od wtorku do piątku w godzinach 10.30–17.30. Wizytę można odbyć po wcześniejszym umówieniu się, wysyłając e-mail na adres bibliothek@pileckiinstitut.de lub dzwoniąc pod numer (+49) 30 275 78 955.
Prosimy zapoznać się z polityką prywatności. Korzystanie z serwisu internetowego oznacza akceptację jego warunków.