Ewa Kipta (ur. 1955, Elbląg) opowiada o życiu w czasach schyłkowego PRL-u (lata 70. i 80. XX w.), działalności w NSZZ „Solidarność” i internowaniu w czasie stanu wojennego. Jej zaangażowanie opozycyjne zaczęło się od rozprowadzania wśród znajomych w Gliwicach prasy niezależnej, dostarczanej przez wuja, Marka Kęsy. Pani Ewa pozostawała pod wpływem gliwickiego duszpasterstwa akademickiego, któremu przewodził ksiądz Herbert Hlubek, i coraz silniej angażowała się w podziemną działalność. Skończyła studia architektoniczne na Politechnice Gliwickiej, po przeprowadzce do Lublina dołączyła do środowiska skupionego wokół KUL-u. Liderów opozycji poznałą podczas Tygodnia eklezjologicznego, uczestniczyła w wykładach Towarzystwa Kursów Naukowych. Była współzałożycielką i przewodniczącą NSZZ „Solidarność” Regionu Środkowo-Wschodniego. Pomagała podczas strajku nauczycieli, prowadziła lekcje z najnowszej historii Polski. W jej mieszkaniu mieścił się punkt kontaktowy. Została zatrzymana i internowana w nocy z 12 na 13 grudnia 1981 r. w siedzibie zarządu lubelskiej „Solidarności”, skąd przewieziona do więzienia w Olszynce Grochowskiej, a po 1,5 miesiąca – do ośrodka internowania w Gołdapi. Zawarła wówczas wiele znajomości, które jej pomogły w dalszej konspiracji po wyjściu na wolność w lipcu 1982 r. Po 1989 roku pani Ewa zajmowała się polityką mieszkaniową i zrównoważonym rozwojem.
more...
less
[00:01:00] - boh. ur. 1955 r. w Elblągu, tam jej ojciec dostał nakaz pracy, po 3 latach przeprowadzka do Świdnicy, gdzie mieszkała do 8 roku życia, potem 17 lat w Gliwicach i od 1980 r. w Lublinie. Absolwentka Wydziału Architektury w Gliwicach, jedynaczka. Rodzina jej pochodzi z 3 zaborów. Dziadek był góralem walczącym w Legionach, potem pracował jako adwokat i sędzia. Rodzina matki pochodziła z okolic Wołynia, po powstaniu styczniowym uciekła w okolice Poznania, a dziadek boh. ze strony matki wyjechał do Ameryki i wrócił w latach 20.
[00:03:00] – strajk szkolny babci ze strony matki, Marii Płoszyńskiej. Dziadek legionista został wzięty do niewoli we wrześniu 1939 i trafił do oflagu. Przeżył wojnę, został adwokatem w Katowicach.
[00:05:00] – okoliczności poznania rodziców na Politechnice Śląskiej. Matka była zmuszana do pracy jako pomoc domowa. Czytała dzieciom bajki po niemiecku. Śmierć babci Dąbrowskiej w 1943 r., dziadek wzięty do oflagu w listopadzie 1943 r. Obydwaj dziadkowie przesiedzieli wojnę w obozach.
[00:09:00] – wpływ domu na późniejszą działalność opozycyjną. Kuzyn matki, Marek Kęsy, współpracował ze środowiskami opozycyjnymi, dostarczał boh. bibułę, którą ona rozprowadzała w Gliwicach. Opozycja i duszpasterstwo akademickie, ks. Herbert Hlubek miał duży wpływ na humanistyczny sposób myślenia środowiska gliwickiego. W 1974 umarł ojciec boh., w 1977 matka wyszła ponownie za mąż.
[00:13:00] – intensywna działalność w opozycji antykomunistycznej, wsparcie wujka Marka i ks. Hlubka, strajki w stoczni. Boh. pracowała nad dyplomem.
[00:15:00] – nasłuch radia Wolnej Europy. Boh. miała duże mieszkanie i w dobrej lokalizacji, tu był punkt spotkań, wymiana informacji. Podróż boh. z koleżanką Basią do Warszawy w celu organizacji protestu, trafiły do kościoła Św. Krzyża i do KIK-u. Wujek Marek pracował w PAN w Pałacu Staszica.
[00:19:00] – dotarcie do samorządu studenckiego i założenie Komitetu Założycielskiego, boh. została przewodniczącą komitetu. Tydzień eklezjologiczny na KUL, obecni liczni działacze opozycji intelektualnej, atmosfera wolności na uczelni. Fascynacja Lublinem, przyjazd tam w lipcu 1980 r., znalezienie pracy i stancji. Początek strajków w sierpniu 1980 r.
[00:23:00] – do komitetów założycielskich rekrutowano osoby działające w duszpasterstwie akademickim. Członkowie z Towarzystwa Kursów Naukowych jeździli z wykładami po Polsce, spotkanie m.in. z Adamem Michnikiem, koncerty.
[00:25:00] – bibuła była stałym źródłem informacji, edukacji. Negocjacje z władzami uczelni, próby założenia Związku Zawodowego Pracowników Nauki, Techniki i Oświaty. W listopadzie zorganizowano walne zebranie, koleżanka Basia przejęła rolę i zadania boh., która wyjechała do Lublina i zamieszkała na stancji. 1 grudnia [1980 r.] zaczęła pracę w pracowni konserwacji zabytków. Po pracy działała w sieci Zarządu Regionu lubelskiego [Środkowo-Wschodniego] NSZZ „Solidarność”. W weekendy jeździła na wykłady na Uniwersytet Warszawski i przywoziła bibułę.
[00:27:00] – boh. uczestniczyła we Wszechnicy Ludowej, którą prowadziła Danuta Winiarska (obecnie Kuroń). Działalność edukacyjna, pomoc boh. w strajku szkolnym, prowadziła zajęcia z historii niezależnej (Zenia/Zenobia Kitówna organizowała strajk lubelskich nauczycieli). Strajki o wypuszczenie z więzienia „chłopców” z KPN. Wolontariat, próba ukończenia dyplomu. Przez 1,5 miesiąca zatrudnienie jako redaktor graficzny w Biuletynie Informacyjnym NSZZ „Solidarność” Regionu Środkowo-Wschodniego - proces wydawania i druku tygodnika. Artykuły boh. krytykujące budownictwo z wielkiej płyty. Tygodnik wychodził do 7 grudnia, numer z 13 grudnia już się nie ukazał. Obwieszczenie kolegi o napadzie na siedzibę „S”.
[00:00:33] – noc 12/13 grudnia [1981], dyżur w zarządzie regionu, otoczenie przez ZOMO. Tomek [Przeciechowski] radził uciekać po dachach, sam tak zrobił. Zatrzymanie boh. - bez kożucha, dokumentów i torby 12 grudnia 1981.
[00:00:35] - Komenda północna milicji, towarzystwo kolegów. Ewa Karp i boh. zostały zatrzymane razem. Pijany mężczyzna pożyczył boh. kurtkę, 2 doby na „dołku” z Jagodą [Hajrich?] z kolportażu. Ogłoszenie stanu wojennego.
[00:00:39] – boh. słyszała czołgi jadące na Świdnik, ten sam dźwięk, jak w 1968, gdy czołgi jechały do Czechosłowacji. Spotkanie w suce 8 internowanych kobiet, przejazd do ośrodka odosobnienia w Olszynce Grochowskiej pod Warszawą, m.in.: Sabina Magierska, Ewa Karp, Krystyna Murat z Puław, Zofia Bartkiewicz ze Świdnika, „Zosia z faksu” i „Jagoda z kolportażu”. Do celi dołączono Barbarę Malak i Dobrowoję Oleksak. Ich celi nie otwierano, to było działanie „na przetrwanie”, próby kontaktu z rodziną.
[00:00:43] – pobyt w Olszynce od 15 grudnia [1981] do 15 stycznia [1982], potem wszystkie kobiety przewieziono do Gołdapi. Wigilia dzięki jednej paczce. Z darów kościelnych boh. dostała ręcznik i płaszcz. Rozgoryczenie stanem wojennym, myśl Jana Pawła II o działaniu bez przemocy. Życie w więzieniu w Gołdapi, nawiązanie znajomości pomocnych w późniejszym działaniu konspiracyjnym, autoedukacja, uczenie się nawzajem. Boh. uczyła się francuskiego u prof. Haliny Suwałowej.
[00:00:49] – inne internowane, Małgorzata Łukasiewicz, Barbara Malak, pogotowie psychologiczne, wykłady z filozofii, Sabina Magierska, Zofia Bartkiewicz. Warunki internowania: pokoje 3-osobowe z łazienką. Boh. była w pokoju z Jadwigą Szczęsną, którą internowano zamiast córki Joanny.
[00:00:51] – okoliczności zwolnienia z internowania w połowie lipca [1982]razem z Ewą Zagrzejewską, handlującą bibułą z Piotrem [Szwajcerem], którego wtedy zwolniono z internowania w Białołęce. Jechali we trójkę do Warszawy, potem boh. pojechała do Lublina.
[00:53:00] – warunki wcześniejszych przesłuchań w więzieniu: nękanie pytaniami, wojna nerwów. Wujek Marek uczył, jak się zachowywać na przesłuchaniu. Wizytacja w więzieniu międzynarodowych inspektorów Czerwonego Krzyża: lekarka Elżbieta Seferowicz była tłumaczką wątków medycznych, boh. tłumaczyła tematy socjalne. Trudne historie rodzinne internowanych. Inspektorzy przywozili internowanym papierosy.
[00:57:00]– Wujek Marek odwiedził boh. w więzieniu w Olszynce Grochowskiej i w Gołdapi, matka boh. bardzo przeżyła internowanie córki, chorowała. Paczki dla internowanych, mieli lepsze wyżywienie niż na wolności.
[00:59:00] – po internowaniu powrót do pracy od sierpnia [1982], szefowa poręczyła, że boh. nie będzie działać w opozycji, boh. o tym nie wiedziała. Rewizje – w Lublinie ostrzegano przed nimi i można było wyjechać zawczasu.
[01:01:00] – wniosek boh. o paszport, szantaż, przymuszanie do współpracy. Działalność konspiracyjna po internowaniu, wożenie bibuły, wymiana informacji. W mieszkaniu boh., przejętym po teściowej Sabiny Magierskiej, odbywały się spotkania Zarządu Regionu.
[01:03:00] – Janusz Stępniak, aktywny działacz „Solidarności” Rolników Indywidualnych. Bojkot wyborów do rady gminnej, wybranie go do gminnej rady narodowej. Obrady przy Okrągłym Stole. Boh. przez 1,5 roku opiekowała się ciotką ojca chorą na raka, współpracowała z Januszem Stępniakiem.
[01:05:00] – w latach 80. boh. przygotowywała się do działalności samorządowej na poziomie gminy, do decentralizacji władzy. Monarchosyndykalizm. Pobyt we Francji i Finlandii – obserwacja lokalnych rozwiązań budownictwa mieszkaniowego.
[01:07:00] – rozważania nt. polityki mieszkaniowej i budownictwa w przedwojennej Polsce i obecnie. Postać Papieża Franciszka i jego encyklika Laudato Si’, koncepcja ekologii integralnej połączona z respektem dla ludzi. Rewolucja godnościowa na Ukrainie. [+]
[01:13:00] – spuścizna „rzeczpospolitej samorządnej” Jacka Kuronia, nikt nie kontynuuje jego działań, samorządy popadły w zależność od biznesu.
[01:15:00] – odznaczenia, opracowywanie strategii urbanistycznych, rewitalizacja dzielnic zaniedbanych. Uznanie poza Polską – nagroda Habitatu na konferencji w Istambule. Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski nadany przez prezydenta Bronisława Komorowskiego.
more...
less
The library of the Pilecki Institute
ul. Stawki 2, 00-193 Warszawa
Monday to Friday, 9:00 - 15:00
(+48) 22 182 24 75
The library of the Berlin branch of the Pilecki Institute
Pariser Platz 4a, 00-123 Berlin
Pon. - Pt. 10:30 - 17:30
(+49) 30 275 78 955
This page uses 'cookies'. More information
Ever since it was established, the Witold Pilecki Institute of Solidarity and Valor has been collecting and sharing documents that present the multiple historical facets of the last century. Many of them were previously split up, lost, or forgotten. Some were held in archives on other continents. To facilitate research, we have created an innovative digital archive that enables easy access to the source material. We are striving to gather as many archives as possible in one place. As a result, it takes little more than a few clicks to learn about the history of Poland and its citizens in the 20th century.
The Institute’s website contains a description of the collections available in the reading room as well as the necessary information to plan a visit. The documents themselves are only available in the Institute’s reading room, a public space where material is available free of charge to researchers and anyone interested in the topics collected there. The reading room also offers a friendly environment for quiet work.
The materials are obtained from institutions, public archives, both domestic and international social organizations, as well as from private individuals. The collections are constantly being expanded. A full-text search engine that searches both the content of the documents and their metadata allows the user to reach the desired source with ease. Another way to navigate the accumulated resources is to search according to the archival institutions from which they originate and which contain hierarchically arranged fonds and files.
Most of the archival materials are in open access on computers in the reading room. Some of our collections, e.g. from the Bundesarchiv, are subject to the restrictions on availability resulting from agreements between the Institute and the institutions which transfer them. An appropriate declaration must be signed upon arrival at the reading room in order to gain immediate access to these documents.
Before your visit, we recommend familiarizing yourself with the scope and structure of our archival, library and audio-visual resources, as well as with the regulations for visiting and using the collections.
All those wishing to access our collections are invited to the Pilecki Institute at ul. Stawki 2 in Warsaw. The reading room is open from 9–15, Monday to Friday. An appointment must be made in advance by emailing czytelnia@instytutpileckiego.pl or calling (+48) 22 182 24 75.
Please read the privacy policy. Using the website is a declaration of an acceptance of its terms.