Stanisław (Stash) Pruszyński (ur. 1935, Warszawa) – dziennikarz radiowy, przedsiębiorca, restaurator, syn pisarza i reportażysty Ksawerego Pruszyńskiego. W latach 1948-1950 uczył się w jezuickiej szkole św. Alojzjusza w Hadze, a następnie – po śmierci ojca i powrocie do Polski – w szkole podstawowej Towarzystwa Przyjaciół Dzieci w Warszawie (1950–1951) oraz liceum ogólnokształcącym w Rabce (1951–1954), gdzie zdał maturę. W 1954 r. podjął studia w Wyższej Szkole Wychowania Fizycznego w Krakowie. Po niespełna roku przerwał naukę i wyjechał nielegalnie z Polski, ukryty w przedziale kolejowym. W zorganizowaniu ucieczki pomogła mu grupa młodych ludzi z zagranicy, poznana podczas V Światowego Festiwalu Młodzieży i Studentów w Warszawie. Na emigracji Stash zatrudnił się w niemieckim przedstawicielstwie „Głosu Ameryki” i Rozgłośni Polskiej Radia Wolna Europa w Monachium, gdzie zajmował się m.in. oceną programową audycji radiowych z punktu widzenia młodzieży mieszkającej w Polsce. Wiosną 1956 r. z pomocą Jana Nowaka-Jeziorańskiego otrzymał stypendium i podjął studia w Collège de l’Europe Libre w Strasburgu i na Uniwersytecie w Edynburgu. Od 1965 do 1966 r. był redaktorem w United Press International (UPI), następnie reporterem w „The Ottawa Journal” (1966-1967) i „The Gazette” w Montrealu (1967-1969). 5 czerwca 1968 w Los Angeles, relacjonując dla kanadyjskich mediów wybory prezydenckie w Stanach Zjednoczonych, był świadkiem zamachu na senatora Roberta F. Kennedy’ego. W 1992 r., po kilkudziesięciu latach spędzonych na emigracji (m.in. w Niemczech, Kanadzie i Francji), wrócił do Polski. Przy ulicy Nowogrodzkiej 56 w Warszawie prowadzi restaurację Radio Café, gromadzącą pamiątki po Radiu Wolna Europa i wspierającą związane z tą rozgłośnią środowisko.
mehr...
weniger
00:00:10 Boh. ur. w suterenie domu na Saskiej Kępie w Warszawie, rodzice, starszy brat i młodsza siostra. Pałac Oskara Meysztowicza k. Wołkowyska (dziś Białoruś), zapach koni. Rodzina mieszkała tam w latach 1936-39. Po wybuchu wojny ucieczka części rodziny przez zieloną granicę. Dziadek został, zastrzelili go Rosjanie 23 września 1939. Mieszkanie na Saskiej Kępie, potem w Krakowie przy placu Na Groblach (pamiątkowa tablica). Ksawery Pruszyński nie znosił polskiego rządu zdominowanego przez wojskowych.
00:04:30 Ojciec boh. miał poglądy antyfaszystowskie, książka Palestyna po raz trzeci, aresztowanie ojca przez Niemców, udało mu się uciec, wyśmiewał tani patriotyzm typu „gotowi umrzeć za ojczyznę”. Odznaczony w bitwie o Narwik. Pod Narwikiem walczył ojciec boh., stryj, chrzestny ojciec Adolf Bocheński i wuj Jan Meysztowicz. Losy żołnierzy polskich we Francji, ojciec i wuj przejechali do Anglii, stryj i ojciec chrzestny przewiezieni w węglu na statku do Palestyny, gdzie dołączyli do armii Andersa. Babcia Pruszyńska w Krakowie.
00:09:45 Ksawery Pruszyński pisał w Anglii, przy rządzie na uchodźstwie, wyjechał z gen. Sikorskim w czerwcu 1941 r. w delegacji polskiej do Moskwy na rozmowy na temat zwolnienia Polaków z Gułagu. Został w ZSRR przez rok (znajomość m.in. z Ilją Erenburgiem), ciężko zachorował na tyfus. Wydawał biuletyn dla Polaków w ZSRR. Po powrocie do Wielkiej Brytanii dalej pisał. W 1944 r. zaciągnął się do dywizji gen. Maczka, ciężko ranny we Francji.
00:12:20 Boh. wyjechał z Polski na Zachód w 1955 r. – po festiwalu młodzieży, angaż w radiu Wolna Europa. List od Cecyli Gillie. Boh. zamieszkał w Monachium, wspólnie z dziennikarzem Misiem Tyszkiewiczem, mężem Hanki Ordonówny. Zaproszenie od Cecilii Gillie na studia do Wielkiej Brytanii. Ucieczka boh. z Polski dzięki studentom (studentce) z Cambridge. Zatrudnienie w Radiu Wolna Europa jako „konsultant”, pomimo matury w Rabce z ocenami jedynie dostatecznymi.
00:17:10 Oczekiwanie na wizę brytyjską, spotkanie z pracownikiem Home Office. Wplywowi koledzy, Mark Frankel. Cecilia był dyrektorką BBC w Paryżu, żoną dziennikarza Darsiego Gillie, wyjazd z Niemiec, pożegnanie z Janem Nowakiem-Jeziorańskim, który załatwił mu stypendium na studia w Baden-Baden [+]. Spotkanie z p. Maetzem. Wyjazd do Paryża. Darsie był dziennikarzem „Manchester Guardian” (poprzednik „Guardiana”), wyjazd do Londynu, wizyta w pubie [+].
00:24:37 Poznanie p. Sikorskiej. Egzaminy wstępne do Edynburga – przygotowanie do nich w Cambridge – spotkanie przyjaciół. Pub „The Eagle”. Wielkanoc w Paryżu. Podróż do Edynburga, brudny pociąg, podróż z górnikami [+]. Początki w Edynburgu, sieć restauracji Lyons Corner House.
00:30:13 Spotkanie z hrabią Janem Tarnowskim, zamieszkanie w domu Aleksandra Żywa. Msza polska, poznanie młodych Polaków, Kazik, Krzysztof, Kalina. Zimny pokój u p. Murphy [+] – namiętnej graczki na wyścigach koni i psów. Droga na uniwesytet przez łąkę The Meadows. Znajomości, m.in. Robert Kemp, dziennikarzi i dramaturg.
00:37:00 Spotkanie z sekretarzem uniwersytetu Robertem Taubmanem, egzaminy wstępne, rozpoczęcie studiów. Obóz Free Europe Commitee w Strasburgu, spotkanie studentów Łotyszów i Polaków, pływanie w Renie. Jan Wodzicki. [+]
00:42:50 Wyprawa autostopem na południe Francji do Marsylii. Upały, wakacje w Cannes, schronisko auberge de jeunesse na wyspie Île Sainte-Marguerite, spanie na sienniku, wino. Wakacje Francuzów. [+]
00:47:50 Droga pociągiem na gapę do Paryża. Przyjaźnie na studiach, koszmarne jedzenie i gościnność szkocka. Silna pozycja Ksawerego Pruszyńskiego w Europie, z której boh. nie zdawał sobie sprawy, a dzięki której udawało mu się żyć beztrosko na Zachodzie. Ojciec boh. zginął w wypadku samochodowym [1950 r.]. Julia Hartwig była narzeczoną ojca po rozwodzie rodziców, lubili się z boh. Znajomi Holendrzy, wiadomość o wypadku ojca. [+]
00:53:40 Przelot z rodzeństwem do Warszawy na pogrzeb ojca, szok. Mieszkanie wuja przy ul. Barskiej 5. Pogrzeb w Krakowie, dom babci przy ul. Warszawskiej 1. Mowa pogrzebowa Iwaszkiewicza, wyjście do kina po pogrzebie, kuzyni (Franek, Olga, Elżbieta) Bocheńscy. Film z łyżwiarką Sonią Henie. Obóz Towarzystwa Przyjaciół Dzieci nad morzem, żołnierze na plaży.
00:58:40 Indoktrynacja antyamerykańska: prasówki propagandowe na temat wojny w Korei, zetempowcy na obozie. Piosenka o ZMP, donos [+]. Dom dziecka na Bielanach w Warszawie. Warunki bytowe: 55 łóżek na sali, zimna woda. Sieroty z Syberii. Szkoła Towarzystwa Przyjaciół Dzieci na Żoliborzu (ul. Felińskiego), propaganda antyamerykańska. Trzy okresy w roku szkolnym. Zapalenie płuc, pobyt w szpitalu, gra w szachy z księdzem.
01:06:05 Pediatra Franciszek Groër skierował boh. do „sanatorium szwedzkiego” w Otwocku, w ciągu miesiąca przyrost wagi 10 kg. Stryj zarobił nieźle na handlu szelakiem, wyjazd do sanatorium w Rabce, uczęszczanie do polskiej szkoły. Rodzina Kadenów, basen olimpjski w Rabce. Kuzyn Franek Bocheński.
01:10:10 Pobyt w sanatorium w Rabce przez 3 lata (od 1951): edukacja, słabe oceny, willa „Kasztelanka”, pierwszy własny pokój, polonistka Podkowińska, narty [+]. Stryj Mieczysław Pruszyński, jego żona Marie Lise. Plany ucieczki do Ameryki. Treningi lekkoatletyczne, oszczepnictwo, rzut dyskiem. Obóz junacki k. Bytowa, praca w PGR, ucieczka z obozu. Spotkanie Andrzeja Łuczaja w Malborku. Po powrocie przerażenie w domu, powrót na obóz. List gończy za boh. („dezynter”) [+]. Nauka szermierki. Matura, studia na AWF w Krakowie: nauka tańców ludowych, anatomii człowieka, studium wojskowe. Strzelania uczyli radzieccy żołnierze. Usunięcie ze studiów. Zamieszkanie w Krakowie u wujostwa: Oskar Meysztowicz i ciocia Inia, bieda: ciotce zabrano cały majątek.
01:24:08 Przyjazd do mamy, która otrzymała 16-metrowe mieszkanie na Czerniakowie w Warszawie. Spotkanie Antoniego Bohdziewicza ze szkoły filmowej w Łodzi. Spektakl Mewa, narty w Zakopanem. Trenowanie pięcioboju nowoczesnego. Praca statysty w Teatrze Polskim dzięki Iwaszkiewiczowi, sztuka Alfreda de Musset „Lorenzaccio” w gwiazdorskiej obsadzie (premiera 1 czerwca 1955 r.). Nauczyciel szermierki Węgier mjr János Kevey.
01:29:49 Międzynarodowy Festiwal Młodzieży sierpień 1955, pomysł ucieczki z Polski. Wakacje w Rabce z dziećmi Róży Zamoyskiej (Elżbieta, Maryjka, Marcin). Spotkanie w EMPiK-u studentów Cambridge, dziewczyna przez 2 tygodnie: miłość w Parku Saskim, kąpiele w Wiśle, planowanie ucieczki, farbowanie włosów. [+]
01:38:00 Dyskobol na AWF Edmund Piątkowski. Ucieczka z Polski w pociągu studentów wracających z festiwalu. [++]. Podróż na półce bagażowej, noc 15-16 sierpnia 1955 r., z dziewczyną Bridget, obiad w Katowicach.
01:43:25 Wysłanie listu do policji wyjaśniającego, dlaczego uciekł. Kontrola graniczna na granicy z Czechosłowacją przez 5 godzin. [+]. Granica czechosłowacko-niemiecka, oszustwo z paszportami. [+]. Wysiadka w Norymberdze, żołnierz amerykański, konsulat brytyjski w Monachium.
01:54:36 Zamieszkanie w Monachium. Kontakt z Catem Mackiewiczem, zaprzyjaźnionym z rodzicami, artykuł w „Dzienniku Polskim” o ucieczce boh. Dziennikarz amerykański z „Głosu Ameryki” Donald Shee [?], polska sekcja, RWE, Jan Nowak-Jeziorański, zamieszkanie u Misia Tyszkiewicza. Praca w „Głosie Ameryki” i Radiu Wolna Europa. Oczekiwanie na wizę brytyjską.
01:59:10 Poznanie Waverly Scott, córki aktora Zachary’ego Scotta, która była pasierbicą Johna Steinbecka. Wyjazd do Wiednia z Alanem Williamsem i Waverly, poker w Strasburgu. Boh. wygrał 100 dolarów, postanowił odwiedzić wuja w Watykanie. Targowanie się o cenę pokoju. Spotkanie z wujem, prałatem, przyjaźnił sie z Karoliną Lanckorońską, mandarynki obsypane śniegiem. Używanie życia z córką ambasadora Finlandii Ivalo, dolce vita. Spowiedź za radą wuja.
02:06:03 Znajoma Łotyszka z Hagi – odwiedziny w Bregenz am See (Bregancja), powrót do Monachium w początku stycznia [1956 r.]. Otrzymanie wizy brytyjskiej. Przyjazd do Paryża, odwiedziny u Cecilii i Darsiego Gillie, przejazd z nimi pociągiem do Londynu. Klub w Mayfair Curson House. Wizyta w pubie z Darsiem. [+]
02:11:03 Obiad z pułkownikiem, odwiedziny u siostry Cecilli, Dolly, rozmowa z Sikorską [Heleną].
mehr...
weniger
Bibliothek des Pilecki-Instituts in Warschau
ul. Stawki 2, 00-193 Warszawa
Mo. - Fr. 9:00 - 15:00 Uhr
(+48) 22 182 24 75
Bibliothek des Pilecki-Instituts in Berlin
Pariser Platz 4a, 00-123 Berlin
Pon. - Pt. 10:30 - 17:30
(+49) 30 275 78 955
Diese Seite verwendet Cookies. Mehr Informationen
Das Archiv des Pilecki-Instituts sammelt digitalisierte Dokumente über die Schicksale polnischer Bürger*innen, die im 20. Jahrhundert unter zwei totalitären Regimes – dem deutschen und sowjetischen – gelitten haben. Es ist uns gelungen, Digitalisate von Originaldokumenten aus den Archivbeständen vieler polnischer und ausländischer Einrichtungen (u. a. des Bundesarchivs, der United Nations Archives, der britischen National Archives, der polnischen Staatsarchive) zu akquirieren. Wir bauen auf diese Art und Weise ein Wissenszentrum und gleichzeitig ein Zentrum zur komplexen Erforschung des Zweiten Weltkrieges und der doppelten Besatzung in Polen auf. Wir richten uns an Wissenschaftler*innen, Journalist*innen, Kulturschaffende, Familien der Opfer und Zeugen von Gräueltaten sowie an alle an Geschichte interessierte Personen.
Das Internetportal archiwum.instytutpileckiego.pl präsentiert unseren Bestandskatalog in vollem Umfang. Sie können darin eine Volltextsuche durchführen. Sie finden ebenfalls vollständige Beschreibungen der Objekte. Die Inhalte der einzelnen Dokumente können Sie jedoch nur in den Lesesälen der Bibliothek des Pilecki-Instituts in Warschau und Berlin einsehen. Sollten Sie Fragen zu unseren Archivbeständen und dem Internetkatalog haben, helfen Ihnen gerne unsere Mitarbeiter*innen weiter. Wenden Sie sich auch an sie, wenn Sie Archivgut mit beschränktem Zugang einsehen möchten.
Teilweise ist die Nutzung unserer Bestände, z. B. der Dokumente aus dem Bundesarchiv oder aus der Stiftung Zentrum KARTA, nur beschränkt möglich – dies hängt mit den Verträgen zwischen unserem Institut und der jeweiligen Institution zusammen. Bevor Sie vor Ort Zugang zum Inhalt der gewünschten Dokumente erhalten, erfüllen Sie bitte die erforderlichen Formalitäten in der Bibliothek und unterzeichnen die entsprechenden Erklärungsformulare. Informationen zur Nutzungsbeschränkung sind in der Benutzungsordnung der Bibliothek zu finden. Vor dem Besuch empfehlen wir Ihnen, dass Sie sich mit dem Umfang und Aufbau unserer Archiv-, Bibliotheks- und audiovisuellen Bestände sowie mit der Besucherordnung und den Nutzungsbedingungen der Sammlung vertraut machen.
Alle Personen, die unsere Bestände nutzen möchten, laden wir in den Hauptsitz des Pilecki-Instituts, ul. Stawki 2 in Warschau ein. Die Bibliothek ist von Montag bis Freitag von 9.00 bis 15.00 Uhr geöffnet. Bitte melden sie sich vor Ihrem Besuch per E-Mail: czytelnia@instytutpileckiego.pl oder telefonisch unter der Nummer (+48) 22 182 24 75 an.
In der Berliner Zweigstelle des Pilecki-Instituts befindet sich die Bibliothek am Pariser Platz 4a. Sie ist von Dienstag bis Freitag von 10.30 bis 17.30 Uhr geöffnet. Ihr Besuch ist nach vorheriger Anmeldung möglich, per E-Mail an bibliothek@pileckiinstitut.de oder telefonisch unter der Nummer (+49) 30 275 78 955.
Bitte lesen Sie unsere Datenschutzerklärung. Mit der Nutzung der Website erklären Sie sich mit ihren Bedingungen einverstanden..