Teresa Bronisława Polak-Jaroń, ps. „Mała” (ur. 1928, Skierniewice) urodziła się jako najmłodsze dziecko w rodzinie formierza gisera z fabryki w Ursusie. Rodzice pani Teresy poza wspólnym potomstwem mieli też dzieci z wcześniejszych małżeństw. Mieszkali w Skierniewicach, a później w Ursusie. W 1938 r. wybudowali mały domek w Skierniewicach, w sąsiedztwie koszar. Przenieśli się tam po wybuchu wojny i zostali do końca okupacji, prowadząc działalność konspiracyjną pod okiem Niemców i folksdojczów. Ojciec założył przy domu zakład produkujący maszyny rolnicze i części
z tego utrzymywał dom przez całą okupację. Po wojnie wrócił do pracy w Ursusie. Do konspiracji wciągnął panią Teresę najstarszy przyrodni brat, Władysław Zdroik (zmarł w wyniku ran odniesionych w trakcie zamieszek w Gdańsku w 1970 r.). Od 1941 roku była łączniczką skierniewickiego Obwodu AK „Sroka”, po czerwcu 1944 była sanitariuszką. Po wojnie skończyła szkołę i zaczęła pracę w Ursusie, razem z ojcem i bratem. Poślubiła Józefa Jaronia z Żyrardowa, również z akowską przeszłością. Mieszkała początkowo w Warszawie, a potem w Żyrardowie. Pracowała w spółdzielni rzemieślniczej w Żyrardowie, następnie jako magazynierka i zastępczyni kierownika w żyrardowskim Eldomie i jako kierowniczka w zakładach naprawczych sprzętu AGD w Skierniewicach. W 1977/78 roku z powodu złego stanu zdrowia przeszła na wcześniejszą emeryturę.
mehr...
weniger
00:01:00 Wyprowadzka ze Skierniewic do Warszawy, gdzie pracował ojciec w fabryce Ursusa. Po wybuchu wojny wyprowadzka do Skierniewic, rodzice postawili tam niewielki dom koło koszar artylerii i piechoty. Boh. już jako dziewczynka działała w opozycji.
00:03:03 Wielu sąsiadów okazało się folksdojczami. Najstarszy brat należał do konspiracji, wciągnął boh. jako łączniczkę. Powieszenie 10 osób na rynku w Skierniewicach. Transporty ludzi przywożone z Warszawy, rozstrzeliwano ich w Skierniewicach i wywożono z powrotem. Napisy na murach „Drugi Katyń”.
00:06:30 Strzelanina w restauracji. Najstarszy brat przyrodni wciągnął boh. do konspiracji, była gońcem, potem sanitariuszką. Przysięgę złożyła dzień po 16. urodzinach. Trudne życie z nazwiskiem Polak.
00:08:28 Niemcy chcieli, żeby mama im w domu gotowała obiady. Służący w armii niemieckiej żołnierze innych narodowości przekazywali mieszkańcom informacje, m.in. o powstaniu warszawskim.
00:11:03 Łapanka do kopania okopów, przetrzymywanie ludzi w piwnicach, wymarsz do Kamiona. Próba wykupienia boh. przez matkę, przynoszenie obiadów przez brata. Okopy kopane przy domu boh., kładka nad okopem.
00:15:00 Utrudnione kontakty konspiracyjne w domu boh. Hodowla pawi w szopie, w czasie rewizji Niemcy skonfiskowali pawie oraz psa Dżeka.
00:17:58 W konspiracji działał też ojciec oraz najstarszy brat Władek Zdroik, który był dowódcą. Po wojnie wyjechał do Gdańska, ranny w „wydarzeniach grudniowych” w 1970 roku, zmarł.
00:18:47 Mama gotowała posiłki dla Niemców. Łuny powstania warszawskiego. Rodzice byli wdowcami, mieli dzieci z poprzednich małżeństw: ojciec dwoje, mama jedno, dwoje wspólnych, boh. najmłodsza. Siostra wyprowadziła się w czasie wojny, obaj bracia po wojnie – do Gdańska, Tczewa.
00:21:30 Ojciec z dziadkiem wyjechał za pracą za granicę, po powrocie w 1923 r. poszedł do wojska, potem zaczął pracować w zakładach Ursus. Budowa nowej fabryki w Ursusie, po wojnie przeniesienie ojca do Ursusa. W czasie wojny mieszkał i pracował w domu [w Skierniewicach], miał warsztat naprawy maszyn rolniczych, produkował części. Po wojnie wrócił pracować w Ursusie.
00:23:24 Wybuch wojny – nadlatujące samoloty, bombardowania, rodzina schroniła się w domu w pobliżu lasu [+]. Niewielka 3-morgowa działka przy domu. Wkroczenie Rosjan [w 1945 roku] – ich wyposażenie ciągnęły na saniach psy, byli obdarci, kradli zegarki.
00:27:05 Nazwisko Polak nastręczało kłopotów. Boh. nauczyła się kłamać, pobicie za nazwisko. Boh. działała w konspiracji od 12 r.ż., oficjalna przysięga w wieku 16 lat, pseudonim „Mała”. [+]
00:30:44 W konspiracji była gońcem, łączniczką, sanitariuszką. Dostała zadanie podglądania publicznej egzekucji na rynku – powieszono wtedy 10 osób. Strzelanina w restauracji. 5 ciężarówek ludzi z Pawiaka przywieziono na rynek w Skierniewicach i rozstrzelano – napisy na murach „Drugi Katyń”. Brat był na Pawiaku przez pół roku, udało się podać 2 paczki dla niego (smalec). Wyszedł w pierwszy dzień Zielonych Świątek. Tortury w czasie przesłuchania, karne przysiady.
00:35:25 Polacy-policjanci należący do AK. Aresztowanie brata w nocy. Po powrocie z Pawiaka brat Władek był tak zmasakrowany, że nie dało się go poznać – przez pół roku dochodził do siebie w łóżku stojących pod kasztanem, boh. mu przynosiła kozie mleko.
00:38:19 Drugi brat pobity przez Niemców. Rodzina Różańskich była folksdojczami, donosili, liczyli, że uda im się zabrać rodzicom boh. dom. Pobicie brata, zranienie Różańskiego motyką.
00:42:41 Pełna konspiracja w domu boh. – wszyscy przychodzący byli „przebierańcami” dla niepoznaki (policjant, listonosz). Różańscy po wojnie zostali u siebie w domu, jedna z kobiet zajmowała się hyclostwem.
00:44:59 Po wojnie boh. wyprowadziła się do Warszawy. Sąsiad Słodownik też był folksdojczem. Sąsiad, major WP, wywieziony do Katynia, w jego domu stacjonował Niemiec.
00:46:58 W czasie wojny boh. skończyła szkołę podstawową, szkoła mieściła się w różnych miejscach. Średnia szkoła na tajnych kompletach, po wojnie wzięła ślub i powtórnie chodziła do szkoły średniej – razem z mężem. Tajne komplety w domach nauczycieli, nauczyciel Adamski. Egzamin maturalny przy ul. Żeromskiego, druga, powojenna matura – w Żyrardowie.
00:50:06 Żydzi w sąsiedztwie – odwiedzali się w szabas. Poprosili brata, żeby rozpalił w domu ogień w szabas – awantura od mamy. Dom boh. mieścił się na wzniesieniu, po obu stronach były żydowskie cmentarze, na jednym z nich operował niemiecki zwiadowca, został zlikwidowany przez żołnierzy podziemia. Do matki przychodziła z getta w Skierniewicach znajoma Żydówka, dostawała jedzenie. Likwidacja getta.
00:53:21 Na ulicach Żydzi chodzili w opaskach, po likwidacji getta wywieziono ich do Warszawy. Dowódca oddziału boh. był zawodowym wojskowym w stopniu sierżanta, mieszkał na osiedlu wojskowym, jego brat też działał w konspiracji, był fryzjerem. Cała rodzina boh. należała do konspiracji, dwaj bracia działali także w wojsku, w Warszawie i w Łodzi. Brat „Pupuś”.
00:58:24 Podczas zamieszek w Stoczni Gdańskiej [1970 r.] brat został ranny, zmarł po Nowym Roku. Uroczysty pogrzeb z honorami kombatanckimi, akowcy w mundurach.
01:00:00 Wszyscy mężczyźni z rodziny ojca zginęli w Skarżysku podczas okupacji, dwóch szwagrów zakopano żywcem na cmentarzu („jeszcze się ziemia ruszała 3 dni”). W Skarżysku pod ziemią mieściły się fabryki materiałów wybuchowych. Siostra ojca dostała ze stresu padaczki – jeździła na wózku inwalidzkim. Cała rodzina boh. przeżyła wojnę. [+]
01:04:08 Boh. się najbardziej bała łapanek i chodzenia na zwiady. Po wojnie wyprowadzka do Warszawy, praca w Ursusie, ślub, zamieszkanie w Żyrardowie. Praca w spółdzielni rzemieślniczej w Żyrardowie, potem w Eldomie, gdzie była zastępczynią kierownika, następnie w Skierniewicach. W 1977 r. przejście na wcześniejszą emeryturę.
01:07:21 W 1970 r. boh. została członkinią ZboWiD-u, działała w komisji socjalnej do 1999 r. Obecnie organizacja kombatantów AK ma własną siedzibę przy ul. 1 Maja w Żyrardowie. W Ursusie boh. pracowała w dziale kadr i płac przy odlewni. Ojciec boh. był formierzem-giserem w Warszawie, a potem w Ursusie. Przed wojną należał do PPS. W 1966 r. rodzice sprowadzili się do Żyrardowa, do własnego domu.
mehr...
weniger
Bibliothek des Pilecki-Instituts in Warschau
ul. Stawki 2, 00-193 Warszawa
Mo. - Fr. 9:00 - 15:00 Uhr
(+48) 22 182 24 75
Bibliothek des Pilecki-Instituts in Berlin
Pariser Platz 4a, 00-123 Berlin
Pon. - Pt. 10:30 - 17:30
(+49) 30 275 78 955
Diese Seite verwendet Cookies. Mehr Informationen
Das Archiv des Pilecki-Instituts sammelt digitalisierte Dokumente über die Schicksale polnischer Bürger*innen, die im 20. Jahrhundert unter zwei totalitären Regimes – dem deutschen und sowjetischen – gelitten haben. Es ist uns gelungen, Digitalisate von Originaldokumenten aus den Archivbeständen vieler polnischer und ausländischer Einrichtungen (u. a. des Bundesarchivs, der United Nations Archives, der britischen National Archives, der polnischen Staatsarchive) zu akquirieren. Wir bauen auf diese Art und Weise ein Wissenszentrum und gleichzeitig ein Zentrum zur komplexen Erforschung des Zweiten Weltkrieges und der doppelten Besatzung in Polen auf. Wir richten uns an Wissenschaftler*innen, Journalist*innen, Kulturschaffende, Familien der Opfer und Zeugen von Gräueltaten sowie an alle an Geschichte interessierte Personen.
Das Internetportal archiwum.instytutpileckiego.pl präsentiert unseren Bestandskatalog in vollem Umfang. Sie können darin eine Volltextsuche durchführen. Sie finden ebenfalls vollständige Beschreibungen der Objekte. Die Inhalte der einzelnen Dokumente können Sie jedoch nur in den Lesesälen der Bibliothek des Pilecki-Instituts in Warschau und Berlin einsehen. Sollten Sie Fragen zu unseren Archivbeständen und dem Internetkatalog haben, helfen Ihnen gerne unsere Mitarbeiter*innen weiter. Wenden Sie sich auch an sie, wenn Sie Archivgut mit beschränktem Zugang einsehen möchten.
Teilweise ist die Nutzung unserer Bestände, z. B. der Dokumente aus dem Bundesarchiv oder aus der Stiftung Zentrum KARTA, nur beschränkt möglich – dies hängt mit den Verträgen zwischen unserem Institut und der jeweiligen Institution zusammen. Bevor Sie vor Ort Zugang zum Inhalt der gewünschten Dokumente erhalten, erfüllen Sie bitte die erforderlichen Formalitäten in der Bibliothek und unterzeichnen die entsprechenden Erklärungsformulare. Informationen zur Nutzungsbeschränkung sind in der Benutzungsordnung der Bibliothek zu finden. Vor dem Besuch empfehlen wir Ihnen, dass Sie sich mit dem Umfang und Aufbau unserer Archiv-, Bibliotheks- und audiovisuellen Bestände sowie mit der Besucherordnung und den Nutzungsbedingungen der Sammlung vertraut machen.
Alle Personen, die unsere Bestände nutzen möchten, laden wir in den Hauptsitz des Pilecki-Instituts, ul. Stawki 2 in Warschau ein. Die Bibliothek ist von Montag bis Freitag von 9.00 bis 15.00 Uhr geöffnet. Bitte melden sie sich vor Ihrem Besuch per E-Mail: czytelnia@instytutpileckiego.pl oder telefonisch unter der Nummer (+48) 22 182 24 75 an.
In der Berliner Zweigstelle des Pilecki-Instituts befindet sich die Bibliothek am Pariser Platz 4a. Sie ist von Dienstag bis Freitag von 10.30 bis 17.30 Uhr geöffnet. Ihr Besuch ist nach vorheriger Anmeldung möglich, per E-Mail an bibliothek@pileckiinstitut.de oder telefonisch unter der Nummer (+49) 30 275 78 955.
Bitte lesen Sie unsere Datenschutzerklärung. Mit der Nutzung der Website erklären Sie sich mit ihren Bedingungen einverstanden..