Wiktor Usyk (ur. 1951, Makiejewka) urodził się w polskiej rodzinie, zamieszkałej w okolicach Doniecka w ZSRR. W 1962 roku wrócił wraz z rodziną do Polski i osiadł na Pomorzu. W 1980 roku organizował strajki NSZZ „Solidarność” w Wojewódzkim Przedsiębiorstwie Komunikacji w Słupsku. Po stanie wojennym za działalność został aresztowany przez funkcjonariuszy Służby Bezpieczeństwa. Zagrożono mu deportacją do ZSRR (posiadał obywatelstwo radzieckie) i zmuszono do podpisania zobowiązania do współpracy z SB. Nikogo nie wydał.
00:00:10 Autoprezentacja boh. urodzonego w Makiejewce k/Doniecka.
00:00:19 Rodzina przyjechała do Polski w 1962 r. – trudności z wyjazdem z ZSRR, sprzedaż domu Tatarom. Przyjazd do Damna w woj. słupskim, gdzie mieszkała rodzina.
00:01:42 Boh. zdobył w Słupsku zawód piekarza, potem pracował w MZK (wtedy WPK) – strajki w zakładzie w 1980 r. Boh. udawał, że ma niesprawny autobus. Po nieudanej próbie strajku boh. z kolegą Mirosławem Pająkiem poszli do PKS-u i tam dowiedzieli się, jak skutecznie strajkować. Boh. przyszedł rano do pracy i zablokował bramę autobusem – pomoc kolegów, m.in. Józefa Cywińskiego, rozmowa z dyrektorem Kobylińskim i wojewodą słupskim Janem Stępniem. Łącznikiem między zakładem a Gdańskiem został Mirosław Pająk.
00:07:17 Próba zastraszenia boh., który nie miał polskiego obywatelstwa, deportacją do ZSRR. Straszenie strajkujących kierowców interwencją ZOMO.
00:09:17 Ogłoszenie zakończenia strajku – dyrektor Kobyliński zwracał uwagę na boh. Zebranie załogi po strajku – wystąpienie boh.
00:11:26 Ustalenia Rady Pracowniczej odnośnie nagród dla pracowników. Powód zwolnienia z pracy Mirosława Pająka. Wręczanie nagrody boh. – eskalacja konfliktu z dyrekcją. Boh. poszedł do „Głosu Pomorza” i przekazał swoją nagrodę na akcję „Prezent dla dziecka”, zachowanie dyrektora Kobylińskiego. [+]
00:15:47 Rozmowa z funkcjonariuszem SB Chumkiem. Boh. odmawiano przyznania obywatelstwa, zastraszanie. Spotkania z Chumkiem, który wypytywał boh. o sytuację w zakładzie. Boh. rozdawał w pracy ulotki, które dostawał od Jolanty Szczypińskiej i Guranowskiego – zatrzymania przez milicję.
00:20:29 Prowokacja SB – pismo w sprawie „spadku”, boh. zagrożony deportacją podpisał podsunięty dokument. Po latach w IPN dowiedział się, że miał pseudonim „Ewa”. Naciski ze strony SB. Boh. wręczył Chumkowi pismo ze swoją rezygnacją i został na ulicy aresztowany. Podróż milicyjnym fiatem, zastraszanie. Boh. został okrężną drogą zawieziony na komendę w Słupsku – rewizja w domu, ulotki u teściowej, zwolnienie z aresztu. Boh. otrzymał obywatelstwo po Okrągłym Stole.
00:31:33 Strajk w piekarni w 1970 r. – boh. domagał się zapłaty za dodatkową pracę, w ramach protestu nie zrobił zakwasu i został razem z dwoma kolegami zwolniony z pracy. Rozmowa z szefem, przywrócenie do pracy na lepszych warunkach. [+]
[koniec samodzielnej narracji, początek wywiadu – świadek odpowiada na pytania] 00:37:07 Prezentacja rodziców: Michaliny i Jarosława, zmiana nazwiska po przyjeździe do Polski. Rodzice nie rozmawiali przy dzieciach o historii rodziny. Mama pochodziła z Wileńszczyzny, ojciec w czasie wojny był na robotach w Niemczech, zabrany do transportu przez Rosjan znalazł się na Ukrainie, gdzie wcielono go do Armii Czerwonej. Ojciec brał udział w walkach z Japonią, ranny wrócił na Ukrainę. Po ślubie pracował w kopalni w Zagłębiu Donieckim. Losy brata mamy, który ukrywał się przed poborem do wojska. Ojciec odnalazł rodzinę w Polsce.
00:40:22 W domu mówiono po polsku i po rosyjsku. Wyjeżdżając do Polski rodzina sprzedała dom Tatarom, ale jeszcze jakiś czas mieszkano razem – nieporozumienia, konieczność opuszczenia domu. Problemy z załatwieniem pozwolenie na wyjazd z ZSRR.
00:42:10 Boh. słabo znał język polski, najszybciej nauczył się przekleństw. Incydent z księdzem, który razem z dzieciakami zjeżdżał z górki.
00:43:40 Strajk w sierpniu 1980 – problemy z przekonaniem załogi, by wzięła w nim udział.
00:44:46 W grudniu 1970 r. podczas robotniczych wystąpień boh., gdy wychodził z kina, zobaczył ludzi pałowanych przez przez milicję. Dołączył do manifestantów, a potem ukrywał się na ul. Długiej, gdzie milicja nie wchodziła. Gdy szedł na nocną zmianę do piekarni, został zatrzymany przez milicjantów – pomoc kierownika piekarni.
00:48:02 Boh. dowiedział się z telewizji o wprowadzeniu stanu wojennego, poszedł do przewodniczącego zakładowej Solidarności – rozmowa o strajku. Spotkanie z Wojciechem Zierke. Bojowe nastawienie boh.
00:51:40 Boh. otrzymywał ulotki od Jolanty Szczypińskiej i Guranowskiego. Po tym, jak SB wymogło na podpisanie współpracy, boh. nie utrzymywał kontaktów z opozycją, by nikogo nie narażać.
00:52:40 Po kontakcie z funkcjonariuszem Chumkiem boh. nie chciał się spotykać z kolegami, by ich nie narażać. Wpadka kolegi.
00:54:20 Sąsiadem był członek partii i boh. trzymał u niego ulotki. Rewizja w mieszkaniu – zachowanie funkcjonariuszy SB.
00:56:19 Żona nie była szykanowana z powodu działalności męża. Dwie siostry boh. urodziły się już w Polsce i miały obywatelstwo – zabrano im dowody osobiste i dano karty pobytu mówiąc, że nie są Polkami. Rewizja u matki – zabrano wydawnictwa drugoobiegowe, ale następnego dnia jej oddano.
00:57:39 Po śmierci księdza Jerzego Popiełuszko na kilku autobusach wywieszono kiry żałobne – zachowanie boh. Uczestnictwo w pogrzebie.
00:59:57 Spotkania z Anną Walentynowicz i Andrzejem Gwiazdą w 1989 r. Nastawienie boh. do działań w pierwszej linii. Powstawanie Porozumienia Centrum – propozycja, by boh. wszedł do zarządu. Pomoc prawna w 1989 r.
01:02:15 Boh. został wyrzucony z pracy w 1985 r. – wręczenie wypowiedzenia o godz. 24, gdy kończył pracę. Dyrektor szkoły w Jezierzycach zatrudnił boh. w piątek, a w poniedziałek zwolnił. Boh. został zatrudniony w Transbudzie przez dyrektora Szyszko – praca w Ujściu i Lęborku. W 1989 r. zaczął pracę w Społem – wizyta funkcjonariuszy SB.
więcej...
mniej
Biblioteka Instytutu Pileckiego w Warszawie
ul. Stawki 2, 00-193 Warszawa
Pon. - Pt. 9:00 - 15:00
(+48) 22 182 24 75
Biblioteka Instytutu Pileckiego w Berlinie
Pariser Platz 4a, 00-123 Berlin
Wt. - Pt. 10:30 - 17:30
(+49) 30 275 78 955
Ta strona wykorzystuje pliki 'cookies'. Więcej informacji
W Archiwum Instytutu Pileckiego gromadzimy i udostępniamy dokumenty w wersji cyfrowej. Zapisane są w nich losy obywateli polskich, którzy w XX wieku doświadczyli dwóch totalitaryzmów: niemieckiego i sowieckiego. Pozyskujemy kopie cyfrowe dokumentów, których oryginały znajdują się w zbiorach wielu instytucji polskich i zagranicznych, m.in.: Bundesarchiv, United Nations Archives, brytyjskich National Archives i polskich archiwów państwowych. Budujemy w ten sposób centrum wiedzy i ośrodek kompleksowych badań nad II wojną światową i podwójną okupacją w Polsce. Dla naukowców, dziennikarzy, ludzi kultury, rodzin ofiar i świadków zbrodni oraz wszystkich innych zainteresowanych historią.
Portal internetowy archiwum.instytutpileckiego.pl prezentuje pełny katalog naszych zbiorów. Pozwala się po nich poruszać z wykorzystaniem funkcji pełnotekstowego przeszukiwania dokumentów. Zawiera także opisy poszczególnych obiektów. Z treścią dokumentów zapoznać się można tylko w czytelniach Biblioteki Instytutu Pileckiego w Warszawie i w Berlinie, w których nasi pracownicy służą pomocą w przypadku pytań dotyczących zbiorów, pomagają użytkownikom w korzystaniu z naszych katalogów internetowych, umożliwiają wgląd do materiałów objętych ograniczeniami dostępności.
Niektóre dokumenty, np. te pochodzące z kolekcji Bundesarchiv czy Ośrodka Karta, są jednak objęte ograniczeniami dostępności, które wynikają z umów między Instytutem a tymi instytucjami. Po przybyciu do Biblioteki należy wówczas dopełnić formalności, podpisując stosowne oświadczenia, aby uzyskać dostęp do treści dokumentów na miejscu. Informacje dotyczące ograniczeń dostępu są zawarte w regulaminie Biblioteki. Przed wizytą zachęcamy do zapoznania się z zakresem i strukturą naszych zasobów archiwalnych, bibliotecznych i audiowizualnych, a także z regulaminem[hiperłącze] pobytu i korzystania ze zbiorów.
Wszystkich zainteresowanych skorzystaniem z naszych zbiorów zapraszamy do siedziby Instytutu Pileckiego przy ul. Stawki 2 w Warszawie. Biblioteka jest otwarta od poniedziałku do piątku w godzinach 9.00–15.00. Przed wizytą należy się umówić. Można to zrobić, wysyłając e-mail na adres czytelnia@instytutpileckiego.pl lub dzwoniąc pod numer (+48) 22 182 24 75.
Biblioteka Instytutu Pileckiego w Berlinie znajduje się przy Pariser Platz 4a. Jest otwarta od wtorku do piątku w godzinach 10.30–17.30. Wizytę można odbyć po wcześniejszym umówieniu się, wysyłając e-mail na adres bibliothek@pileckiinstitut.de lub dzwoniąc pod numer (+49) 30 275 78 955.
Prosimy zapoznać się z polityką prywatności. Korzystanie z serwisu internetowego oznacza akceptację jego warunków.