Henryk Bajduszewski (ur. 1924, Toruń) został w 1943 roku wcielony do Wehrmachtu i wysłany do Francji. Jako żołnierz niemiecki współpracował z francuskim ruchem oporu, następnie dostał się do niewoli amerykańskiej. Stąd trafił do II Korpusu Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie i jako żołnierz polski służył w kompanii warsztatowej wojsk pancernych. Po wojnie znalazł się w Wielkiej Brytanii, skąd w 1949 roku wrócił do Gdańska.
00:00:01 Ur. 19 stycznia 1924 r. w Bydgoszczy. Beztroskie dzieciństwo w Toruniu, zabawa na ulicy, wykradanie owoców z ogrodów. Do wybuchu wojny – edukacja, II klasa gimnazjum. Dzieci polskie i niemieckie bawiły się razem. Boh interesował się wydarzeniami na świecie, ojciec premumerował „Gazetę Pomorską”. Ojciec był oficerem zawodowym w 18 pułku ułanów, walczył w I wojnie światowej z Niemcami (pod Świeciem) oraz w wojnie polsko-bolszewickiej 1920 r. W 1926 r. przeszedł do cywila – pracował w sądzie grodzkim w Toruniu.
00:05:14 W sierpniu [1939] boh. był u ciotki w Lisewie, ojciec wezwał go pilnie do domu. Pociąg pełen zmobilizowanych rezerwistów na stacji w Kornatowie. O wybuchu wojny dowiedział się z radia. 1 września 1939 nerwowość, poruszenie wśród ludzi. W południe zbombardowanie lotniska w Toruniu. Szkoły zamknięte. 1 września wyjazd rodziny z miasta, schronienie w forcie przy al. 700-lecia, kradzież roweru. Wysadzenie mostu kolejowego i drogowego, ostrzał kolumny uciekających z samolotów.
00: 09:28 Ostrzał z messerschmittów, ludzie na polu padali „jak muchy”, boh. schował się w rowie, wszędzie ciała zabitych. Postój pod Ciechocinkiem, powrót do Torunia. Przepłynięcie łodzią Wisły. Dom przy ul. Podgórnej 30, na parterze restauracja, krawiec i szewc. Ojciec pracował w wydziale mieszkaniowym (Wohnungsamt), załatwił inne mieszkanie – przeprowadzka w grudniu. W 1942 r. powołanie boh. do wojska.
00:14:40 Boh. pracował w przedsiębiorstwie Fiata, uczył się na tokarza do maja 1940 r. Zakaz mówienia po polsku, szykany wobec Polaków. Praca jako robotnik fizyczny przy budowie dróg, kanalizacji, w lunaparku. Wyjazdy z lunaparkiem do Inowrocławia, Grudziądza, Gdyni, Królewca. Ucieczka z pracy, zatrudnienie w zajezdni autobusowej w Toruniu.
00:18:41 „Szmalcówka” – obóz przesiedleńczy dla Polaków. Strach przed łapanką, powszechne donosicielstwo. Mechanik w zajezdni sympatyzujący z Niemcami. Propaganda niemiecka: po zajęciu kolejnych krajów Europy w całym mieście biły dzwony. Atmosfera przygnębienia. Atak Niemiec na ZSRR. Klęska pod Stalingradem – nadzieja na zmianę.
00:24:05 Wezwanie do wojska niemieckiego (Wehrpass). W 1942 r. rodzina wezwana przed komisję w sprawie volkslisty, boh. odmówił wstąpienia do Wehrmachtu. Wojskowa komisja rekrutacyjna, otrzymanie kategorii A. Głośne rozmowy na ulicy po polsku, prowokowanie Niemców. W maju 1943 r. powołanie do wojska, przydział do 63 pułku piechoty, przemarsz przez nowy most, pożegnanie na dworcu, podniosła atmosfera, prowokacyjne zachowania, mówienie po polsku. [+]
00:29:30 Dojazd do Mötzingen w Alzacji, umundurowanie, udawana przysięga [+]. Za odmowę służby wojskowej groził obóz koncentracyjny. Przejazd do Bar-le-Duc (okupacja Francji). Szkolenie terenowe, ciężka musztra. Upalne lato 1943 r. Dyscyplina wojskowa, higiena osobista, czyszczenie karabinów.
00:35:38 Oficerowie sadyści, wyczerpanie rekrutów, myśli samobójcze. Utrudnianie współpracy, mściwość oficerów. Marzenie o służbie w wojsku polskim. Informacja w „Völkischer Beobachter” o śmierci gen. Sikorskiego [+] była strasznym ciosem, szokiem. „Słońce coraz wyżej, Sikorski coraz bliżej”. Uparte trwanie przy polskości.
00:40:06 Po szkoleniu skierowanie do Awinionu, postój pod Paryżem, cysterny z winem [+]. Przeniesienie do Port-Saint-Louis-du-Rhône – do sierpnia 1944 r. Spotkanie polskiej kobiety, rozmowa po polsku, kontakt z francuskim ruchem oporu, przekazywanie informacji o jednostce niemieckiej (Stützpunkte), dezinformacja Niemców. [+]
00:47:01 Lądowanie Amerykanów na Riwierze Francuskiej. Przemarsz na północ pod ostrzałem aliantów. Przebieg walk wzdłuż Rodanu, dojście do Lyonu – punkt przechwytywania zagubionych żołnierzy „luzaków”. Dezercja na rowerach. Kolumny wycofujących się żołnierzy niemieckich z ukradzionym dobytkiem (krowy), radość Francuzów.
00:55:42 Spotkanie żołnierzy amerykańskich, poddanie się, przekazanie informacji na temat wojsk niemieckich. Jako jeniec pracował przy rozładunku statku. Poszczególne narodowości (Polacy, Czesi itp.) zostały oddzielone od Niemców w obozie jenieckim w porcie Saint-Raphaël. Zaokrętowanie na statek, droga do Neapolu. Polacy z wojska niemieckiego byli rezerwą dla armii Andersa. Na statku M/S Liberty jeńcy siedzeli w luku towarowym – burza, sztorm, zalanie luków, panika wśród uwięzionych. [+]
01:02:22 Obóz jeniecki w Neaoplu, kontakt z oficerami II Korpusu PSZ. Podpisanie dokumentów – spełnienie marzeń o służbie w wojsku polskim. Przejazd pociągiem towarowym do San Basilio. Polskie mundury, książeczki wojskowe. Przydział do kompanii warsztatowej. Przysięga. Centrum wyszkolenia wojsk w Materze, szkolenie mechaniczne. Wyjazd do centrum wyszkolenia wojsk pancernych w Galatone (k. Galipoli) – tam służył do 1946 r.
01:08:00 Przysięga wojskowa. Kurs mechaników czołgowych. Boh. miał grupę 4 pomocników. W godz. 11-15 sjesta, plażowanie nad Adriatykiem. Praca do godz. 18. Zamieszki społeczne w mieście. Praca w upale, w środku czołgu skwar.
01:13:15 Po zakończeniu wojny przeniesienie do Lecce – dobre warunki zakwaterowania, łóżka, porządne posiłki. Smak chleba. Godziwy żołd. Lody. [+]
01:17:24 Włoska rodzina profesora liceum, nauka włoskiego z podręcznika do nauki niemieckiego. Wyprawy na polowanie.
01:20:33 Wyjazd do Wielkiej Brytanii. Hamaki na statku z Neapolu, kołyszący Atlantyk. Port w Liverpoolu, przejazd do Leek, zakwaterowanie w barakach wojskowych. List do ojca. Rekrutacja do policji w Palestynie.
01:26:40 Przygnębiająca odpowiedź ojca. Decyzja o powrocie do kraju – 6 grudnia przybicie do Gdańska. Powitanie przez uzbrojonych żołnierzy [+]. Zakwaterowanie w obozie Narvik pod Gdańskiem, bilet do domu. Zgliszcza wokół dworca w Gdańsku.
01:30:54 Przyjazd do domu w Toruniu – po prawie 4 latach. Spotkanie z braćmi, ojciec w szpitalu. Boh. nie żałował decyzji o powrocie. [+]. Chęć nauki w szkole morskiej w Gdyni – odrzucenie kandydatury.
01:35:11 Powrót do nauki w gimnazjum im. Żeromskiego (miał 22 lata). Egzamin wstępny, nadrobienie zaległości. Mała marura [+]. Kurs telekomunikacyjny w Poznaniu, pierwsza praca w Poznaniu. Praktyka w Szczecinie, Słupsku. Obsługa automatycznej centrali telefonicznej. Notatki z pracy.
01:42:25 Plażowanie w Ustce. Represje z powodu służby na Zachodzie: nękanie przez UB, podejrzliwość, posądzanie o sabotaż, blokowanie studiów na politechnice. Przetrzymywanie ciężarnej żony, podejrzenie o szpiegostwo.
01:47:30 W 1949 r. dyplom technika telekomunikacji, praca w Gdańsku do 1955 r., studia wieczorowe, dyplom inżyniera telekomunikacji. Praca: nauczyciel w technikum łączności od 1957 r., potem jako naczelnik w urzędzie telekomunikacji w Elblągu do 1959 r. Dyrektor Przedsiębiorstwa Robót Telekomunikacyjnych w Gdańsku – do 1974 r., kierownik działu jakości w biurze projektów, dyrektor przedsiębiorstwa instalacyjno-montażowego budownictwa rolniczego.
01:52:40 Strajki gdańskie [1980], przejście na emeryturę. Członek Stowarzyszenia Elektryków Polskich od 1956 r., odznaczenia państwowe za pracę. Lawirowanie wobec PZPR, budowa infrastruktury elektrycznej w Gdańsku. Po dwóch latach powrót do pracy - w Dyrekcji Okręgu Poczty i Telekomunikacji, do 1992 r. Starania o status kombatanta, kłopoty ze Związkiem Kombatantów – jako b. żołnierz niemiecki. Potwierdzenie z ministerstwa obrony Wielkiej Brytanii. Do dziś: prezes zarządu wojewódzkiego Związku Kombatantów RP oraz przewodniczacy kolegium ds. dziedzictwa kulturowo-historycznego przy urzędzie marszałka województwa pomorskiego.
mehr...
weniger
Bibliothek des Pilecki-Instituts in Warschau
ul. Stawki 2, 00-193 Warszawa
Mo. - Fr. 9:00 - 15:00 Uhr
(+48) 22 182 24 75
Bibliothek des Pilecki-Instituts in Berlin
Pariser Platz 4a, 00-123 Berlin
Pon. - Pt. 10:30 - 17:30
(+49) 30 275 78 955
Diese Seite verwendet Cookies. Mehr Informationen
Das Archiv des Pilecki-Instituts sammelt digitalisierte Dokumente über die Schicksale polnischer Bürger*innen, die im 20. Jahrhundert unter zwei totalitären Regimes – dem deutschen und sowjetischen – gelitten haben. Es ist uns gelungen, Digitalisate von Originaldokumenten aus den Archivbeständen vieler polnischer und ausländischer Einrichtungen (u. a. des Bundesarchivs, der United Nations Archives, der britischen National Archives, der polnischen Staatsarchive) zu akquirieren. Wir bauen auf diese Art und Weise ein Wissenszentrum und gleichzeitig ein Zentrum zur komplexen Erforschung des Zweiten Weltkrieges und der doppelten Besatzung in Polen auf. Wir richten uns an Wissenschaftler*innen, Journalist*innen, Kulturschaffende, Familien der Opfer und Zeugen von Gräueltaten sowie an alle an Geschichte interessierte Personen.
Das Internetportal archiwum.instytutpileckiego.pl präsentiert unseren Bestandskatalog in vollem Umfang. Sie können darin eine Volltextsuche durchführen. Sie finden ebenfalls vollständige Beschreibungen der Objekte. Die Inhalte der einzelnen Dokumente können Sie jedoch nur in den Lesesälen der Bibliothek des Pilecki-Instituts in Warschau und Berlin einsehen. Sollten Sie Fragen zu unseren Archivbeständen und dem Internetkatalog haben, helfen Ihnen gerne unsere Mitarbeiter*innen weiter. Wenden Sie sich auch an sie, wenn Sie Archivgut mit beschränktem Zugang einsehen möchten.
Teilweise ist die Nutzung unserer Bestände, z. B. der Dokumente aus dem Bundesarchiv oder aus der Stiftung Zentrum KARTA, nur beschränkt möglich – dies hängt mit den Verträgen zwischen unserem Institut und der jeweiligen Institution zusammen. Bevor Sie vor Ort Zugang zum Inhalt der gewünschten Dokumente erhalten, erfüllen Sie bitte die erforderlichen Formalitäten in der Bibliothek und unterzeichnen die entsprechenden Erklärungsformulare. Informationen zur Nutzungsbeschränkung sind in der Benutzungsordnung der Bibliothek zu finden. Vor dem Besuch empfehlen wir Ihnen, dass Sie sich mit dem Umfang und Aufbau unserer Archiv-, Bibliotheks- und audiovisuellen Bestände sowie mit der Besucherordnung und den Nutzungsbedingungen der Sammlung vertraut machen.
Alle Personen, die unsere Bestände nutzen möchten, laden wir in den Hauptsitz des Pilecki-Instituts, ul. Stawki 2 in Warschau ein. Die Bibliothek ist von Montag bis Freitag von 9.00 bis 15.00 Uhr geöffnet. Bitte melden sie sich vor Ihrem Besuch per E-Mail: czytelnia@instytutpileckiego.pl oder telefonisch unter der Nummer (+48) 22 182 24 75 an.
In der Berliner Zweigstelle des Pilecki-Instituts befindet sich die Bibliothek am Pariser Platz 4a. Sie ist von Dienstag bis Freitag von 10.30 bis 17.30 Uhr geöffnet. Ihr Besuch ist nach vorheriger Anmeldung möglich, per E-Mail an bibliothek@pileckiinstitut.de oder telefonisch unter der Nummer (+49) 30 275 78 955.
Bitte lesen Sie unsere Datenschutzerklärung. Mit der Nutzung der Website erklären Sie sich mit ihren Bedingungen einverstanden..