Czesław Lewandowski (ur. 1928, Wólka Garwarska), ps. „Bystry”, powstaniec warszawski i harcerz Szarych Szeregów, więzień KL Stutthof o numerze 79152, pułkownik Ludowego Wojska Polskiego. Pochodzi z robotniczej rodziny, wychowywał się w północnych dzielnicach Warszawy (Bielany, Wawrzyszew, Marymont) – rodzina kilkakrotnie zmieniała miejsce zamieszkania ze względu na pracę ojca. Jego ojciec został zamordowany przez Niemców w maju 1940 r. za rzekomy sabotaż, niedługo potem rodzinę opuściła matka, więc Czesław Lewandowski jako najstarszy musiał zająć się młodszym rodzeństwem. Z trudem zdobywał pożywienie, wszyscy wówczas głodowali, aż Rada Główna Opiekuńcza zainteresowała się losem sierot i umieściła wszystkich w domach dziecka. Gdy Czesław Lewandowski po dwóch miesiącach uciekł z sierocińca, okazało się, że jego dom rodzinny zajęli już inni ludzie. Dawni koledzy z podwórka wciągnęli go do pracy w konspiracji, wstąpił do Szarych Szeregów, złożył przysięgę. Walczył w powstaniu warszawskim na Marymoncie i Żoliborzu, brał udział w nieudanym szturmie na Dworzec Gdański. Wzięty do niewoli przez Niemców, został wywieziony do KL Stutthof, jako jeden z niewielu przeżył „marsz śmierci”. Po wyzwoleniu przez Armię Czerwoną leczył się i dochodził do siebie w szpitalu w Lęborku. Wrócił do Warszawy, gdzie zajął pokój w częściowo zburzonej kamienicy na Żoliborzu. Odnalazł także matkę, która przebywała u rodziny niedaleko Ciechanowa. Dawni znajomi z Szarych Szeregów zaproponowali mu udział w „akcji”, która okazała się napadem na bank. Czesław Lewandowski odmówił udziału, za co dostał podziemny wyrok śmierci. Jedynym ratunkiem było wstąpienie do Ludowego Wojska Polskiego – ukończył szkołę podchorążych we Wrocławiu, służył w Braniewie. W Ludowym Wojsku Polskim dosłużył się stopnia pułkownika.
mehr...
weniger
00:00:06 Autoprezentacja boh. pochodzącego z rodziny robotniczej, ojciec był ślusarzem, matka zajmowała się domem i piątką dzieci – boh. był najstarszy z rodzeństwa.
00:00:44 Ojciec był ateistą, matka osobą bardzo religijną. Ojciec został rozstrzelany 2 maja 1940 r. na lotnisku Okęcie.
00:02:00 Gdy wybuchła wojna, rodzina mieszkała na Marymoncie – tu boh. przeżył powstanie i stąd został wywieziony do obozu koncentracyjnego. Boh. opiekował się młodszym rodzeństwem.
00:03:30 Przed wojną rodzina mieszkała w domu na Wawrzyszewie, tam boh. zaczął chodzić do szkoły – sadzenie drzewek przez uczniów. Zabawy dzieciaków – przebieganie przez jezdnię przed samochodami. Na Piaskach odbywały się wojskowe ćwiczenia, podczas których strzelano ostrą amunicją – zbieranie łusek, z których wytapiano ołów. Pożar na Wawrzyszewie. Spowiedź przed I Komunią – konsekwencje zgubienia kartki od spowiedzi. Po uroczystości boh. poszedł z kolegami łowić ryby w rowie – zniszczenie odświętnego ubrania. [+]
00:14:43 Przeprowadzka na ul. Leśną na Marymoncie – warunki przyjęcia do grupy rówieśników. Boh. chodził do szkoły przy ul. Marii Kazimiery, dzieci idące ze szkoły zatrzymywały się przy zakładzie produkującym wyroby gumowe i przeszukiwały odpady w poszukiwaniu rzeczy do zabawy. Zabawy dzieci w Lesie Bielańskim, zbieranie grzybów, penetrowanie chaszczy w poszukiwaniu zwierząt i ptaków.
00:23:02 Boh. lubił chodzić do szkoły, choć nie był dobrym uczniem. Lubił czytać książki. Zabawy chłopaków – układanie związanych szczurów na torach tramwajowych, kradzieże balii, by pływać na rozlewiskach. Na terenie chłopięcych zabaw zamordowano kobietę i boh. chodził oglądać zwłoki. Sklepy na Marymoncie. Sąsiedni dom Fesdorfów był ogrodzony betonowym płotem, znajdowały się tam warsztaty, w których dekorowano porcelanę. Wyprawy na Bielany z Markiem Fesdorfem. Zabawy w lesie Bielańskim – wypadek koleżanki, która spadła z drzewa. Kąpiele w Wiśle, skoki do wody. Restaurator Bochenek miał kajaki nad Wisłą – boh. postanowił zbudować własny kajak. Pikniki w lesie Bielańskim. [+]
00:37:50 Zakończenie roku szkolnego w 1939 r. Atmosfera przed wybuchem wojny, w sierpniu kopano schrony na podwórkach. Obraz wojny z książek czytanych przez boh. [+]
00:40:05 Wrzesień 1939, wielu mężczyzn zostało zmobilizowanych i odeszło na front. Naloty na Warszawę – pożary drewnianego Marymontu. Chłopięce zespoły do gaszenia pożarów – gaszenie bomb fosforowych. Głód podczas oblężenia Warszawy – kradzieże z okolicznych ogrodów. Zacieśnianie pierścienia oblężenia wokół miasta – zbliżanie się linii frontu, ludzie w schronach. Boh. pilnował młodszego rodzeństwa. [+]
00:46:30 Zakończenie działań wojennych – penetrowanie okopów polskich żołnierzy na terenie AWF. Zbieranie broni i amunicji, widok pierwszych niemieckich żołnierzy. [+]
00:49:05 Trudności z wyżywieniem rodziny. Boh. chodził na okoliczne pola, żeby zbierać ziemniaki. Brak opału na zimę. Teren AWF był ogrodzony solidnym płotem – wyrywanie desek na opał, zbieranie gałęzi w Lesie Bielańskim. Warunki podczas pierwszej okupacyjnej zimy. Ojciec zatrudnił się w firmie hydraulicznej, która wykonywała prace na Okęciu. Wysokie ceny opału przywożonego przez okolicznych chłopów do miasta, śmierć sąsiada. [+]
00:57:00 Niemcy zajęli AWF, Instytut Meteorologiczny i pobliską szkołę krawiecką. Na końcu ul. Leśnej w „Pekinie” mieszkali biedacy. Dzieci z „Pekinu” chodziły do Niemców po jedzenie. Na terenie AWF były ogrody warzywne, ale Niemcy strzelali do osób, które kradły jedzenie. [+]
01:00:15 Nasilanie się niemieckiego terroru. Próby działania na szkodę Niemców. Na lotnisku bielańskim stacjonowała Luftwaffe – dostawy węgla kolejką. Boh. i koledzy wskakiwali do przejeżdżających wagonów i zrzucali z nich węgiel. [+]
01:03:20 Wiadomość o śmierci ojca – na boh. spoczął ciężar utrzymania rodziny. Kradzieże i praca w Hali Marymonckiej. Boh. obracał się w towarzystwie handlarzy i został wciągnięty w handel wódką. Matka za odłożone pieniądze kupiła środki czystości i pojechała na handel, po kilku dnia wróciła do domu z rąbanką. Z drugiego wyjazdu matka nie wróciła. W 1942 r. boh. został sam z rodzeństwem – opieka nad dziećmi, jeden posiłek dziennie, brak ubrań. [+]
01:00:15 Pewnego dnia do domu przyszły dwie panie z Rady Głównej Opiekuńczej, które obiecały pomoc dla dzieci. Boh. dowiedział się, że niedaleko działa garkuchnia prowadzona przez RGO – zupa dla rodzeństwa. Panie z RGO zaproponowały zabranie dzieci do przytułków. Dwoje najmłodszych trafiło na ul. Nowogrodzką do zakładu im. ks. Boduena. Trójka trafiła do domu prowadzonego przez zakonnice na Czerniakowskiej. Boh. trafił do domu wychowawczego prowadzonego przez księży na ul. Lipowej – bicie, głodzenie i donosicielstwo jako metody wychowawcze. Boh. uciekł po kilkunastu dniach, ale jego mieszkanie już było zajęte. [+]
01:16:30 W 1942 r. kolega „Gapek” (zginął 1 sierpnia 1944) zaproponował boh. wstąpienie do Szarych Szeregów – przysięga w mieszkaniu „Gapka” przy ul. Cegłowskiej. Wspomnienie koleżanki Krysi Dorant, która została zaprzysiężona razem z boh.
01:21:07 Boh. został zastępowym drużyny złożonej z koleżanek i kolegów z Marymontu – zdobywanie sprawności. Mały sabotaż – hasła i znak Polski Walczącej na murach. Akcje w kinach. Przygotowanie tras ucieczki z ul. Słowackiego, obserwowanie niemieckich transportów i lotniska na Bielanach. Zajęcia z bronią w lasach koło Falenicy – spotkanie z uzbrojonymi starszymi chłopakami. [+]
01:28:10 Boh. niósł paczkę na Mokotów – interwencja kobiety w Alei Róż. Inne zadania w ramach konspiracji. By się utrzymać, boh. handlował alkoholem i kradł z wagonów na Dworcu Gdańskim. [+]
01:33:00 Boh. dwa razy jeździł w okolice Białej Podlaskiej i trafiał tam na świniobicie – efekty przejedzenia.
01:34:43 28 lipca 1944 – mobilizacja w punktach zbornych. Drużyna boh. spotkała się w szkole przy ul. Czarnieckiego – odwołanie mobilizacji. Do boh. nie dotarła informacja o nowej dacie wybuchu powstania – zaskoczenie wybuchem walk, brak łączności z drużyną. Boh. przeszedł na Żoliborz, ale nie znalazł swojej drużyny. Drużynowy „Gapek” szedł na Żoliborz inną drogą i został zastrzelony przez Niemców. Boh. zgłosił się do punktu zbornego przy kinie „Tęcza”, potem dowiedział się o plutonie harcerskim 227 i wstąpił do niego. Uzbrojenie boh., konspiracyjny pseudonim. [+]
01:41:46 Zadania plutonu 227 – boh. spotkał ciężko rannego powstańca, którego opatrywały sanitariuszki, i zabrał jego karabin. Walki na ul. Krasińskiego i w okolicach Cytadeli. Nieudany desant żołnierzy 1 Armii WP. Ostrzał Placu Wilsona z „szaf” – skutki skoku do dołu z wapnem. Boh. zabrał karabin maszynowy martwemu powstańcowi. [+]
01:51:50 Pierwsze dni powstania na Żoliborzu. Udział w walkach partyzantów z Puszczy Kampinoskiej. Boh. zgłosił się na ochotnika do oddziałów atakujących Dworzec Gdański – ostrzał z niemieckich bunkrów i pociągu pancernego. Wycofanie się powstańców. [+]
01:57:52 Marymont – ziemia niczyja. Boh. był w patrolu, który w ruinach dawnej olejarni spotkał silniejszy patrol niemiecki i uciekając, z dwoma kolegami, schował się w rurze przepustu. Ostrzał z niemieckich czołgów, podczas którego koledzy zginęli. Boh. spotkał patrol z innego oddziału i został na Marymoncie. Po wojnie jego nazwisko znalazło się wśród nazwisk zabitych w przepuście. Podczas jednego z patroli powstańcy natknęli się na Niemców wysiedlających mieszkańców i boh. musiał dołączyć do ludności cywilnej – zapakowanie mężczyzn do wagonów. [+]
mehr...
weniger
Bibliothek des Pilecki-Instituts in Warschau
ul. Stawki 2, 00-193 Warszawa
Mo. - Fr. 9:00 - 15:00 Uhr
(+48) 22 182 24 75
Bibliothek des Pilecki-Instituts in Berlin
Pariser Platz 4a, 00-123 Berlin
Pon. - Pt. 10:30 - 17:30
(+49) 30 275 78 955
Diese Seite verwendet Cookies. Mehr Informationen
Das Archiv des Pilecki-Instituts sammelt digitalisierte Dokumente über die Schicksale polnischer Bürger*innen, die im 20. Jahrhundert unter zwei totalitären Regimes – dem deutschen und sowjetischen – gelitten haben. Es ist uns gelungen, Digitalisate von Originaldokumenten aus den Archivbeständen vieler polnischer und ausländischer Einrichtungen (u. a. des Bundesarchivs, der United Nations Archives, der britischen National Archives, der polnischen Staatsarchive) zu akquirieren. Wir bauen auf diese Art und Weise ein Wissenszentrum und gleichzeitig ein Zentrum zur komplexen Erforschung des Zweiten Weltkrieges und der doppelten Besatzung in Polen auf. Wir richten uns an Wissenschaftler*innen, Journalist*innen, Kulturschaffende, Familien der Opfer und Zeugen von Gräueltaten sowie an alle an Geschichte interessierte Personen.
Das Internetportal archiwum.instytutpileckiego.pl präsentiert unseren Bestandskatalog in vollem Umfang. Sie können darin eine Volltextsuche durchführen. Sie finden ebenfalls vollständige Beschreibungen der Objekte. Die Inhalte der einzelnen Dokumente können Sie jedoch nur in den Lesesälen der Bibliothek des Pilecki-Instituts in Warschau und Berlin einsehen. Sollten Sie Fragen zu unseren Archivbeständen und dem Internetkatalog haben, helfen Ihnen gerne unsere Mitarbeiter*innen weiter. Wenden Sie sich auch an sie, wenn Sie Archivgut mit beschränktem Zugang einsehen möchten.
Teilweise ist die Nutzung unserer Bestände, z. B. der Dokumente aus dem Bundesarchiv oder aus der Stiftung Zentrum KARTA, nur beschränkt möglich – dies hängt mit den Verträgen zwischen unserem Institut und der jeweiligen Institution zusammen. Bevor Sie vor Ort Zugang zum Inhalt der gewünschten Dokumente erhalten, erfüllen Sie bitte die erforderlichen Formalitäten in der Bibliothek und unterzeichnen die entsprechenden Erklärungsformulare. Informationen zur Nutzungsbeschränkung sind in der Benutzungsordnung der Bibliothek zu finden. Vor dem Besuch empfehlen wir Ihnen, dass Sie sich mit dem Umfang und Aufbau unserer Archiv-, Bibliotheks- und audiovisuellen Bestände sowie mit der Besucherordnung und den Nutzungsbedingungen der Sammlung vertraut machen.
Alle Personen, die unsere Bestände nutzen möchten, laden wir in den Hauptsitz des Pilecki-Instituts, ul. Stawki 2 in Warschau ein. Die Bibliothek ist von Montag bis Freitag von 9.00 bis 15.00 Uhr geöffnet. Bitte melden sie sich vor Ihrem Besuch per E-Mail: czytelnia@instytutpileckiego.pl oder telefonisch unter der Nummer (+48) 22 182 24 75 an.
In der Berliner Zweigstelle des Pilecki-Instituts befindet sich die Bibliothek am Pariser Platz 4a. Sie ist von Dienstag bis Freitag von 10.30 bis 17.30 Uhr geöffnet. Ihr Besuch ist nach vorheriger Anmeldung möglich, per E-Mail an bibliothek@pileckiinstitut.de oder telefonisch unter der Nummer (+49) 30 275 78 955.
Bitte lesen Sie unsere Datenschutzerklärung. Mit der Nutzung der Website erklären Sie sich mit ihren Bedingungen einverstanden..