Franciszek Czerwiński (ur. 1932, Nowe) wspomina serdeczne powitanie wkraczającej we wrześniu 1939 armii niemieckiej (w Nowem była spora mniejszość niemiecka), a także wkroczenie wojsk rosyjskich w 1945 roku, kiedy wraz z grupą cywili cudem uratował się przed rozstrzelaniem z rąk żołnierzy sowieckich. Ojciec bohatera walczył w kampanii wrześniowej, następnie został wcielony do Wehrmachtu, na froncie zachodnim zdezerterował i wstąpił do armii polskiej. Po wojnie w kraju jako „żołnierz Andersa” nie mógł znaleźć pracy, w końcu wstąpił do Polskiej Partii Robotniczej.
Streszczenie relacji (UWAGA: czasy wg plików oryginalnych, a nie zmontowanej relacji!)
S1200003
00:00:31 Rodzice bohatera. Pierwsze wspomnienia z dzieciństwa. Ojciec rozwoził piwo w beczkach, matka wychowywała dzieci. Szkoła podstawowa i zawodowa. Praca w zakładach mechanicznych, remonty maszyn.
00:05:52 Pierwsze lata życia w Nowem, przeprowadzki do nowych lokum. Pomaganie rodzicom, wakacje u wujka w Płocku.
00:09:23 Wkroczenie Niemców w 1939 roku. Rzucanie kwiatów na przywitanie Niemców. Bohater chodził do niemieckiej szkoły przed wojną.
00:13:05 W 1942 roku ojciec bohatera był zmuszony podpisać niemieckie dokumenty i w 1943 roku został zabrany do Wermachtu. Służył w stopniu kaprala jako kierowca we Francji. Tam zdezerterował i dostał się do niewoli u Anglików. Służył przez 2 lata w armii Andersa w Anglii.
00:16:21 Powrót ojca do Polski.
00:18:33 Po podpisaniu niemieckich dokumentów sytuacja materialna w rodzinie się poprawiła. Życie podczas wojny. Niemieccy żołnierze, organizacje młodzieżowe.
00:24:00 Nie był podziałów na Niemców i Polaków. Wszyscy chodzili do niemieckiej szkoły, ale w domu rozmawiali po polsku.
00:25:10 Koniec wojny. W styczniu 1945 wyprowadzili się z domu do piwnicy, mieszkało tam 5 rodzin, miasto się paliło, trwały walki pomiędzy Niemcami i Rosjanami. Niemcy przyszli do piwnicy i prosili o cywilne ubrania, a później zostawili karabiny i uciekli. Miasto zajęli Rosjanie.
00:32:05 Niemieccy żołnierze, którzy szukali ubrań w piwnicy, zostali później zamordowani przez Rosjan. Rosyjscy żołnierze znaleźli niemiecką broń w piwnicy, chcieli wszystkich rozstrzelać. Uratowała ich kobieta mówiąca po rosyjsku.
S1200004
00:01:40 Życie po wojnie.
00:02:38 W 1938 roku ojciec został zabrany do wojska w Modlinie. Powrót ojca i praca w browarze. Brat bohatera po skończeniu szkoły dostał się do szkoły gospodarczej w Elblągu. Siostra po ukończeniu szkoły podstawowej dostała się do fabryki mebli.
00:06:00 Życie ojca po powrocie z Anglii. Żeby dostać pracę, musiał zapisać się do partii.
00:09:50 Bohater rozpoczął pracę w zakładach mechanicznych.
00:11:30 Niełatwa służba w wojsku w 1952 roku.
00:18:01 Stosunek rodziców do nowej władzy. Życie w czasach stalinowskich.
00:21:15 Współzawodnictwo w pracy, procesy produkcyjne, normy narzucane przez kierownictwo. Kradzieże.
00:29:30 Strajk w latach 80-ch, który trwał dwa dni.
00:35:30 Przejście na emeryturę po 43 latach pracy.
00:42:10 Zainteresowania i hobby bohatera na emeryturze. Ekologiczna uprawa warzyw, śpiewanie w chórze kościelnym, naprawa zegara na wieży kościelnej.
00:50:48 Podczas służby w wojsku bohater czytał pismo o żołnierzach wyklętych i przez to był zdegradowany.
more...
less
The library of the Pilecki Institute
ul. Stawki 2, 00-193 Warszawa
Monday to Friday, 9:00 - 15:00
(+48) 22 182 24 75
The library of the Berlin branch of the Pilecki Institute
Pariser Platz 4a, 00-123 Berlin
Pon. - Pt. 10:30 - 17:30
(+49) 30 275 78 955
This page uses 'cookies'. More information
Ever since it was established, the Witold Pilecki Institute of Solidarity and Valor has been collecting and sharing documents that present the multiple historical facets of the last century. Many of them were previously split up, lost, or forgotten. Some were held in archives on other continents. To facilitate research, we have created an innovative digital archive that enables easy access to the source material. We are striving to gather as many archives as possible in one place. As a result, it takes little more than a few clicks to learn about the history of Poland and its citizens in the 20th century.
The Institute’s website contains a description of the collections available in the reading room as well as the necessary information to plan a visit. The documents themselves are only available in the Institute’s reading room, a public space where material is available free of charge to researchers and anyone interested in the topics collected there. The reading room also offers a friendly environment for quiet work.
The materials are obtained from institutions, public archives, both domestic and international social organizations, as well as from private individuals. The collections are constantly being expanded. A full-text search engine that searches both the content of the documents and their metadata allows the user to reach the desired source with ease. Another way to navigate the accumulated resources is to search according to the archival institutions from which they originate and which contain hierarchically arranged fonds and files.
Most of the archival materials are in open access on computers in the reading room. Some of our collections, e.g. from the Bundesarchiv, are subject to the restrictions on availability resulting from agreements between the Institute and the institutions which transfer them. An appropriate declaration must be signed upon arrival at the reading room in order to gain immediate access to these documents.
Before your visit, we recommend familiarizing yourself with the scope and structure of our archival, library and audio-visual resources, as well as with the regulations for visiting and using the collections.
All those wishing to access our collections are invited to the Pilecki Institute at ul. Stawki 2 in Warsaw. The reading room is open from 9–15, Monday to Friday. An appointment must be made in advance by emailing czytelnia@instytutpileckiego.pl or calling (+48) 22 182 24 75.
Please read the privacy policy. Using the website is a declaration of an acceptance of its terms.