Jan Borkowski (ur. 1934, Rzążew) jest synem Władysława Borkowskiego, zamordowanego za pomoc Żydom. Podczas okupacji niemieckiej w ich domu przez kilka miesięcy ukrywała się trójka Żydów, następnie dołączył do nich zbiegły jeniec sowiecki. Po ostrzeżeniu przez znajomego policjanta, Władysław Borkowski poprosił całą czwórkę o opuszczenie kryjówki. Uciekinierzy dostali się w ręce niemieckie. Żydzi mimo tortur nie wydali Władysława Borkowskiego, ale Rosjanin wskazał jego gospodarstwo. Niemcy zamordowali Władysława Borkowskiego 10 kwietnia 1943.
[00:00:01] Autoprezentacja boh. urodzonego w 1934 r. w Rzążewie.
[00:00:10] Przedstawienie rodziców: Marianna i Władysława. Boh. miał brata Tadeusza i siostrę Teresę. We wrześniu 1939 r. koło domu przechodzili ludzie uciekający na wschód.
[00:01:14] W okolicy pojawiali się żołnierze Armii Czerwonej, którzy uciekli z obozów jenieckich. Przed wojną w Rzążewie było trzech żydowskich gospodarzy, m.in. Kosowski – relacje z sąsiadami. Dostawy obowiązkowe dla Niemców – metody oszukiwania.
00:03:26 Na początku okupacji Żydzi byli przydzielani przez gminę do pomocy w gospodarstwach, u rodziców pracowała Żydówka, którą potem rozstrzelano.
00:04:03 Do domu przyszło troje znajomych Żydów ze Zbuczyna – ukrywanie ich w schronie wykopanym w oborze. Granatowy policjant ostrzegł ojca i Żydzi zamieszkali w ziemiance w lesie razem ze zbiegłym z niewoli sowieckim jeńcem. Ukrywający się ukradli cielaka sąsiadowi, który po śladach doszedł do ziemianki i doniósł sołtysowi, który postawił wartę przy ziemiance. Niemcy ze Zbuczyna złapali uciekinierów – Żydzi nie wydali ojca, ale zrobił to pijany Rosjanin. Zastrzelenie ojca. Rosjanin wydał także kolegę ojca z Radzikowa, Pióro, którego rozstrzelano w lesie razem z Rosjaninem. [+]
00:11:44 Ojciec został zabrany z pola do domu – pożegnanie z synami. Rozstrzelanie ojca, którego pochowano przy drodze. Rodzina zabrała w nocy ciało – pochówek na cmentarzu w Radzikowie. [+]
00:13:54 Ojciec był w więzieniu w Łosicach, bo podejrzewano go o pomoc Żydom – ostrzeżenia ze strony policjanta. Reakcja matki po śmierci męża – boh. i brat trafili do dalszej rodziny, a matka z siostrą zamieszkała u swoich rodziców. Boh. nie wie gdzie pochowano zamordowanych Żydów.
00:16:34 Boh. zamieszkał u wujka w Chromnej, a brat u ciotki w Borkach-Wyrkach. Brat po ślubie zabrał boh. do siebie. Po podziale działki boh. rozpoczął budowę domu.
00:17:56 Jedzenie do ziemianki nosili rodzice. Działalność Wielgórskiego, który chodził z karabinem i robił rewizje w domach. Piotr Domański był zamożnym gospodarzem, miał dwóch synów. W ich stodole w Wielgorzu znaleziono zamordowaną kobietę – aresztowanie i rozstrzelanie Domańskich przez Niemców, udział sołtysa Jana Chromińskiego. Boh. był z bratem na miejscu egzekucji. [+]
00:21:10 Ksiądz Chojecki ochrzcił Żydówkę, która ukrywała się u Piechowicza z Kornicy.
00:22:32 W latach 60. przeprowadzono wywiad na temat wydarzeń w Rzążewie. Postawa sołtysa-kolaboranta, który podczas okupacji wydawał Polaków, a po wyzwoleniu lawirował między UB i partyzantką.
00:25:00 Pamięć o wydarzeniach z czasów okupacji. Boh. zakończył edukację po pięciu klasach – po ślubie brata pomagał mu w gospodarstwie. Powrót matki do domu. Mąż siostry zabrał jedyne zdjęcia ojca.
00:28:34 Wspomnienie ojca, budowa nowego domu. Śmierć ojca i ukrywanych przez niego osób. Boh. wracał ze szkoły w Radzikowie-Stopkach i widział kobietę, która udawała wieśniaczkę pracującą w polu.
00:31:34 Ludzie z okolicy wiedzieli, co się dzieje w Treblince. Jeden ze znajomych ojca dał Rosjaninowi karabin i został za to wywieziony do Oświęcimia, gdzie zmarł. Na Syberię wywieziono braci Biernackich, młynarzy z Wąsów.
więcej...
mniej
Biblioteka Instytutu Pileckiego w Warszawie
ul. Stawki 2, 00-193 Warszawa
Pon. - Pt. 9:00 - 15:00
(+48) 22 182 24 75
Biblioteka Instytutu Pileckiego w Berlinie
Pariser Platz 4a, 00-123 Berlin
Wt. - Pt. 10:30 - 17:30
(+49) 30 275 78 955
Ta strona wykorzystuje pliki 'cookies'. Więcej informacji
W Archiwum Instytutu Pileckiego gromadzimy i udostępniamy dokumenty w wersji cyfrowej. Zapisane są w nich losy obywateli polskich, którzy w XX wieku doświadczyli dwóch totalitaryzmów: niemieckiego i sowieckiego. Pozyskujemy kopie cyfrowe dokumentów, których oryginały znajdują się w zbiorach wielu instytucji polskich i zagranicznych, m.in.: Bundesarchiv, United Nations Archives, brytyjskich National Archives i polskich archiwów państwowych. Budujemy w ten sposób centrum wiedzy i ośrodek kompleksowych badań nad II wojną światową i podwójną okupacją w Polsce. Dla naukowców, dziennikarzy, ludzi kultury, rodzin ofiar i świadków zbrodni oraz wszystkich innych zainteresowanych historią.
Portal internetowy archiwum.instytutpileckiego.pl prezentuje pełny katalog naszych zbiorów. Pozwala się po nich poruszać z wykorzystaniem funkcji pełnotekstowego przeszukiwania dokumentów. Zawiera także opisy poszczególnych obiektów. Z treścią dokumentów zapoznać się można tylko w czytelniach Biblioteki Instytutu Pileckiego w Warszawie i w Berlinie, w których nasi pracownicy służą pomocą w przypadku pytań dotyczących zbiorów, pomagają użytkownikom w korzystaniu z naszych katalogów internetowych, umożliwiają wgląd do materiałów objętych ograniczeniami dostępności.
Niektóre dokumenty, np. te pochodzące z kolekcji Bundesarchiv czy Ośrodka Karta, są jednak objęte ograniczeniami dostępności, które wynikają z umów między Instytutem a tymi instytucjami. Po przybyciu do Biblioteki należy wówczas dopełnić formalności, podpisując stosowne oświadczenia, aby uzyskać dostęp do treści dokumentów na miejscu. Informacje dotyczące ograniczeń dostępu są zawarte w regulaminie Biblioteki. Przed wizytą zachęcamy do zapoznania się z zakresem i strukturą naszych zasobów archiwalnych, bibliotecznych i audiowizualnych, a także z regulaminem[hiperłącze] pobytu i korzystania ze zbiorów.
Wszystkich zainteresowanych skorzystaniem z naszych zbiorów zapraszamy do siedziby Instytutu Pileckiego przy ul. Stawki 2 w Warszawie. Biblioteka jest otwarta od poniedziałku do piątku w godzinach 9.00–15.00. Przed wizytą należy się umówić. Można to zrobić, wysyłając e-mail na adres czytelnia@instytutpileckiego.pl lub dzwoniąc pod numer (+48) 22 182 24 75.
Biblioteka Instytutu Pileckiego w Berlinie znajduje się przy Pariser Platz 4a. Jest otwarta od wtorku do piątku w godzinach 10.30–17.30. Wizytę można odbyć po wcześniejszym umówieniu się, wysyłając e-mail na adres bibliothek@pileckiinstitut.de lub dzwoniąc pod numer (+49) 30 275 78 955.
Prosimy zapoznać się z polityką prywatności. Korzystanie z serwisu internetowego oznacza akceptację jego warunków.