Anna Szafraniec (ur. 1936, Czeladź) wspomina ojca, działacza PPS, aresztowanie wraz z matką i siostrą w akcji Oderberg w sierpniu 1943, rozdzielenie z mamą i kolejne pobyty z siostrą w obozach koncentracyjnych. Mówi o śmierci rodziców w obozach, trudnych warunkach po wojnie, śladzie, który te przeżycia w niej zostawiły.
Streszczenie relacji (UWAGA: czasy wg plików oryginalnych, a nie zmontowanej relacji!) PCA13947 [00:00:26] Bohaterka urodziła się w Czeladzi. Ojciec był sztygarem w kopalni, matka wychowywała dzieci.
[00:03:08] Wybuch wojny, boh. niewiele pamięta.
[00:03:50] Ojciec pracując w kopalni zaangażował się w pracę konspiracyjną w organizacji „Orzeł Biały”. 13 sierpnia 1943 roku w akcji Oderberg nastąpiły aresztowania, z terenu Czeladzi aresztowano 78 rodzin.
[00:04:53] Noc aresztowania. W domu znaleziono radio, które było dowodem pracy konspiracyjnej. Wyprowadzono matkę ze starszą siostrą, boh. schowała się w pierzynie, wróciła po nią matka i ją zabrano.
[00:07:08] Wszystkie rodziny bez ojców spędzono do szkoły, póżniej do aresztu w Mysłowicach, gdzie nastąpiła selekcja do Oświęcimia, matki oddzielono od dzieci. Wtedy ostatnio widziała matkę. Ojca już nie widziała nigdy.
[00:09:48] Zawieziono ich do pierwszego obozu Pogrzebiń. W obozie były dzieci w różnym wieku bez opieki dorosłych. Dzieci zaczęły bardzo chorować, przebywały tam jeden miesiąc. W sumie boh. była w pięciu obozach: Pogrzebień, Gorzyce Małe, Kaczer, Bogumin, Potulice, miała wtedy 7 lat. Miała szczęście, że była tam ze starszą siostrą.
[00:14:23] Życie w obozie Kaczer. Siostra pracowała u Niemki jako niania. Więźniów traktowano okrutnie. Nikt dziećmi się nie zajmował, boh. cały dzień czekała na siostrę, głodna, wystraszona. W sumie tam były 5 miesięcy.
[00:16:42] Z Kaczeru przerzucono ich pod czeską granicę do Bogumina, a stamtąd w bydlęcych wagonach do Potulic.
[00:17:20] W Kaczerach odwiedziły ich babcia z ciocią, przywiozły ciepłe ubrania. To była jedyna dozwolona wizyta przez dwa lata pobytu w obozach.
[00:18:19] Obóz w Potulicach. Starsze dzieci pracowały w niemieckich gospodarstwach. Pani Anna chorowała na kurzą ślepotę. Dzieci umierały masowo. Baraki były nieogrzewane, jedzenie podłe. Dotrwały do 20 stycznia 1945 roku. Około 700 dzieci pochowanych jest na cmentarzu w Potulicach.
[00:22:10] Wyzwolenie. Rosjanie weszli w nocy. Około 100 dzieci czekało w barakach. Z Czeladzi przyjechała delegacja i zabrała dzieci z obozu. 90 procent dzieci nie miało rodziców. Utworzono sierociniec.
[00:27:47] Boh. opowiada o dalszych losach swoich i siostry. Boh. w związku ze złym stanem zdrowia wyjechała w 1947 roku na leczenie do Danii na półtora roku.
[00:30:05] W 1955 roku była wielka czystka, boh. zabrano pomoc materialną, przez działalność ojca w organizacji „Biały Orzeł”.
[00:31:32] W 1957 roku boh. wyszła za mąż. Babcia, rodzina. [00:33:14] W wieku 54 lat zmarł mąż.
[00:34:30] Po rozdzieleniu z rodzicami już ich nigdy nie widziała.
[00:35:25] Gehenna, jaką przeszedł ojciec: kilka aresztów śledczych. Droga ojca przed śmiercią
. [00:38:21] Jak dowiedziała się o śmierci matki.
[00:39:08] W Potulicach dzieci nosiły numery obozowe na szyi. Dzień w obozie. Musiały sobie prać, same sobą musiały się zajmować. Była bardzo chorowita. Dopiero w Danii zajęła się boh. rodzina, i dzięki temu wyzdrowiała.
[00:43:07] Dzień w obozie.
[00:45:12] Okrutny los, który spotkał bohaterkę po wojnie. Dzieci w sierocińcu miały lepiej.
[00:48:25] Kapo. W Potulicach w bunkrze zamykano niegrzeczne dzieci. Apele trwały godzinami. Więźniami zajmowały się wojska SS.
[00:50:37] Rosjanie po wyzwoleniu gotowali treściwe jedzenie dla więźniów, po tym nie wszyscy przeżyli.
[00:51:55] Ubrania noszone w obozie. Rosjanie weszli do fabryki, która szyła dla Niemców kożuchy i poubierali w nie dzieci z obozu.
[00:54:40] Niemcy, którzy pracowali w obozie.
[00:56:42] Pogrzebin [Pogrzebień].
[00:58:08] Przenoszenie dzieci z obozu do obozu. Podobno na dzieciach w Potulicach robiono eksperymenty.
[01:00:26] Dzięki siostrze pani Anna przeżyła obóz. Małe dzieci w obozie nie przyjaźniły się, były otępiałe, wiecznie głodne, patrzyły na siebie wilkiem, podkradały sobie jedzenie.
[01:06:44] Najstraszniejsze było rozdzielenie z matką. Wspomnienie siostry, urazy na całe życie.
[01:08:05] Relacje z siostrą. „Siostra całe życie mi matkowała”.
[01:09:10] Jasełka. Rychłe wyzwolenie.
[01:11:10] Duża umieralność w obozie. Do jednego grobu chowano 3 dzieci.
[01:14:44] Ciężka praca siostry w obozie.
[01:19:30] Choroby po powrocie z obozu. Po powrocie z Danii boh. musiała dogonić rówieśników. Zaliczyła 4 lata podstawówki w 2 lata. Pobyt w Danii.
[01:23:15] Bohaterka po szkole pracowała w przedszkolu. Małżeństwo, ciąża, urodzenie dzieci.
[01:28:45] Urazy z dzieciństwa, które rzutowały na całe życie bohaterki.
więcej...
mniej
Biblioteka Instytutu Pileckiego w Warszawie
ul. Stawki 2, 00-193 Warszawa
Pon. - Pt. 9:00 - 15:00
(+48) 22 182 24 75
Biblioteka Instytutu Pileckiego w Berlinie
Pariser Platz 4a, 00-123 Berlin
Wt. - Pt. 10:30 - 17:30
(+49) 30 275 78 955
Ta strona wykorzystuje pliki 'cookies'. Więcej informacji
W Archiwum Instytutu Pileckiego gromadzimy i udostępniamy dokumenty w wersji cyfrowej. Zapisane są w nich losy obywateli polskich, którzy w XX wieku doświadczyli dwóch totalitaryzmów: niemieckiego i sowieckiego. Pozyskujemy kopie cyfrowe dokumentów, których oryginały znajdują się w zbiorach wielu instytucji polskich i zagranicznych, m.in.: Bundesarchiv, United Nations Archives, brytyjskich National Archives i polskich archiwów państwowych. Budujemy w ten sposób centrum wiedzy i ośrodek kompleksowych badań nad II wojną światową i podwójną okupacją w Polsce. Dla naukowców, dziennikarzy, ludzi kultury, rodzin ofiar i świadków zbrodni oraz wszystkich innych zainteresowanych historią.
Portal internetowy archiwum.instytutpileckiego.pl prezentuje pełny katalog naszych zbiorów. Pozwala się po nich poruszać z wykorzystaniem funkcji pełnotekstowego przeszukiwania dokumentów. Zawiera także opisy poszczególnych obiektów. Z treścią dokumentów zapoznać się można tylko w czytelniach Biblioteki Instytutu Pileckiego w Warszawie i w Berlinie, w których nasi pracownicy służą pomocą w przypadku pytań dotyczących zbiorów, pomagają użytkownikom w korzystaniu z naszych katalogów internetowych, umożliwiają wgląd do materiałów objętych ograniczeniami dostępności.
Niektóre dokumenty, np. te pochodzące z kolekcji Bundesarchiv czy Ośrodka Karta, są jednak objęte ograniczeniami dostępności, które wynikają z umów między Instytutem a tymi instytucjami. Po przybyciu do Biblioteki należy wówczas dopełnić formalności, podpisując stosowne oświadczenia, aby uzyskać dostęp do treści dokumentów na miejscu. Informacje dotyczące ograniczeń dostępu są zawarte w regulaminie Biblioteki. Przed wizytą zachęcamy do zapoznania się z zakresem i strukturą naszych zasobów archiwalnych, bibliotecznych i audiowizualnych, a także z regulaminem[hiperłącze] pobytu i korzystania ze zbiorów.
Wszystkich zainteresowanych skorzystaniem z naszych zbiorów zapraszamy do siedziby Instytutu Pileckiego przy ul. Stawki 2 w Warszawie. Biblioteka jest otwarta od poniedziałku do piątku w godzinach 9.00–15.00. Przed wizytą należy się umówić. Można to zrobić, wysyłając e-mail na adres czytelnia@instytutpileckiego.pl lub dzwoniąc pod numer (+48) 22 182 24 75.
Biblioteka Instytutu Pileckiego w Berlinie znajduje się przy Pariser Platz 4a. Jest otwarta od wtorku do piątku w godzinach 10.30–17.30. Wizytę można odbyć po wcześniejszym umówieniu się, wysyłając e-mail na adres bibliothek@pileckiinstitut.de lub dzwoniąc pod numer (+49) 30 275 78 955.
Prosimy zapoznać się z polityką prywatności. Korzystanie z serwisu internetowego oznacza akceptację jego warunków.