Anna Szafraniec (ur. 1936, Czeladź) wspomina ojca, działacza PPS, aresztowanie wraz z matką i siostrą w akcji Oderberg w sierpniu 1943, rozdzielenie z mamą i kolejne pobyty z siostrą w obozach koncentracyjnych. Mówi o śmierci rodziców w obozach, trudnych warunkach po wojnie, śladzie, który te przeżycia w niej zostawiły.
Streszczenie relacji (UWAGA: czasy wg plików oryginalnych, a nie zmontowanej relacji!) PCA13947 [00:00:26] Bohaterka urodziła się w Czeladzi. Ojciec był sztygarem w kopalni, matka wychowywała dzieci.
[00:03:08] Wybuch wojny, boh. niewiele pamięta.
[00:03:50] Ojciec pracując w kopalni zaangażował się w pracę konspiracyjną w organizacji „Orzeł Biały”. 13 sierpnia 1943 roku w akcji Oderberg nastąpiły aresztowania, z terenu Czeladzi aresztowano 78 rodzin.
[00:04:53] Noc aresztowania. W domu znaleziono radio, które było dowodem pracy konspiracyjnej. Wyprowadzono matkę ze starszą siostrą, boh. schowała się w pierzynie, wróciła po nią matka i ją zabrano.
[00:07:08] Wszystkie rodziny bez ojców spędzono do szkoły, póżniej do aresztu w Mysłowicach, gdzie nastąpiła selekcja do Oświęcimia, matki oddzielono od dzieci. Wtedy ostatnio widziała matkę. Ojca już nie widziała nigdy.
[00:09:48] Zawieziono ich do pierwszego obozu Pogrzebiń. W obozie były dzieci w różnym wieku bez opieki dorosłych. Dzieci zaczęły bardzo chorować, przebywały tam jeden miesiąc. W sumie boh. była w pięciu obozach: Pogrzebień, Gorzyce Małe, Kaczer, Bogumin, Potulice, miała wtedy 7 lat. Miała szczęście, że była tam ze starszą siostrą.
[00:14:23] Życie w obozie Kaczer. Siostra pracowała u Niemki jako niania. Więźniów traktowano okrutnie. Nikt dziećmi się nie zajmował, boh. cały dzień czekała na siostrę, głodna, wystraszona. W sumie tam były 5 miesięcy.
[00:16:42] Z Kaczeru przerzucono ich pod czeską granicę do Bogumina, a stamtąd w bydlęcych wagonach do Potulic.
[00:17:20] W Kaczerach odwiedziły ich babcia z ciocią, przywiozły ciepłe ubrania. To była jedyna dozwolona wizyta przez dwa lata pobytu w obozach.
[00:18:19] Obóz w Potulicach. Starsze dzieci pracowały w niemieckich gospodarstwach. Pani Anna chorowała na kurzą ślepotę. Dzieci umierały masowo. Baraki były nieogrzewane, jedzenie podłe. Dotrwały do 20 stycznia 1945 roku. Około 700 dzieci pochowanych jest na cmentarzu w Potulicach.
[00:22:10] Wyzwolenie. Rosjanie weszli w nocy. Około 100 dzieci czekało w barakach. Z Czeladzi przyjechała delegacja i zabrała dzieci z obozu. 90 procent dzieci nie miało rodziców. Utworzono sierociniec.
[00:27:47] Boh. opowiada o dalszych losach swoich i siostry. Boh. w związku ze złym stanem zdrowia wyjechała w 1947 roku na leczenie do Danii na półtora roku.
[00:30:05] W 1955 roku była wielka czystka, boh. zabrano pomoc materialną, przez działalność ojca w organizacji „Biały Orzeł”.
[00:31:32] W 1957 roku boh. wyszła za mąż. Babcia, rodzina. [00:33:14] W wieku 54 lat zmarł mąż.
[00:34:30] Po rozdzieleniu z rodzicami już ich nigdy nie widziała.
[00:35:25] Gehenna, jaką przeszedł ojciec: kilka aresztów śledczych. Droga ojca przed śmiercią
. [00:38:21] Jak dowiedziała się o śmierci matki.
[00:39:08] W Potulicach dzieci nosiły numery obozowe na szyi. Dzień w obozie. Musiały sobie prać, same sobą musiały się zajmować. Była bardzo chorowita. Dopiero w Danii zajęła się boh. rodzina, i dzięki temu wyzdrowiała.
[00:43:07] Dzień w obozie.
[00:45:12] Okrutny los, który spotkał bohaterkę po wojnie. Dzieci w sierocińcu miały lepiej.
[00:48:25] Kapo. W Potulicach w bunkrze zamykano niegrzeczne dzieci. Apele trwały godzinami. Więźniami zajmowały się wojska SS.
[00:50:37] Rosjanie po wyzwoleniu gotowali treściwe jedzenie dla więźniów, po tym nie wszyscy przeżyli.
[00:51:55] Ubrania noszone w obozie. Rosjanie weszli do fabryki, która szyła dla Niemców kożuchy i poubierali w nie dzieci z obozu.
[00:54:40] Niemcy, którzy pracowali w obozie.
[00:56:42] Pogrzebin [Pogrzebień].
[00:58:08] Przenoszenie dzieci z obozu do obozu. Podobno na dzieciach w Potulicach robiono eksperymenty.
[01:00:26] Dzięki siostrze pani Anna przeżyła obóz. Małe dzieci w obozie nie przyjaźniły się, były otępiałe, wiecznie głodne, patrzyły na siebie wilkiem, podkradały sobie jedzenie.
[01:06:44] Najstraszniejsze było rozdzielenie z matką. Wspomnienie siostry, urazy na całe życie.
[01:08:05] Relacje z siostrą. „Siostra całe życie mi matkowała”.
[01:09:10] Jasełka. Rychłe wyzwolenie.
[01:11:10] Duża umieralność w obozie. Do jednego grobu chowano 3 dzieci.
[01:14:44] Ciężka praca siostry w obozie.
[01:19:30] Choroby po powrocie z obozu. Po powrocie z Danii boh. musiała dogonić rówieśników. Zaliczyła 4 lata podstawówki w 2 lata. Pobyt w Danii.
[01:23:15] Bohaterka po szkole pracowała w przedszkolu. Małżeństwo, ciąża, urodzenie dzieci.
[01:28:45] Urazy z dzieciństwa, które rzutowały na całe życie bohaterki.
more...
less
The library of the Pilecki Institute
ul. Stawki 2, 00-193 Warszawa
Monday to Friday, 9:00 - 15:00
(+48) 22 182 24 75
The library of the Berlin branch of the Pilecki Institute
Pariser Platz 4a, 00-123 Berlin
Pon. - Pt. 10:30 - 17:30
(+49) 30 275 78 955
This page uses 'cookies'. More information
Ever since it was established, the Witold Pilecki Institute of Solidarity and Valor has been collecting and sharing documents that present the multiple historical facets of the last century. Many of them were previously split up, lost, or forgotten. Some were held in archives on other continents. To facilitate research, we have created an innovative digital archive that enables easy access to the source material. We are striving to gather as many archives as possible in one place. As a result, it takes little more than a few clicks to learn about the history of Poland and its citizens in the 20th century.
The Institute’s website contains a description of the collections available in the reading room as well as the necessary information to plan a visit. The documents themselves are only available in the Institute’s reading room, a public space where material is available free of charge to researchers and anyone interested in the topics collected there. The reading room also offers a friendly environment for quiet work.
The materials are obtained from institutions, public archives, both domestic and international social organizations, as well as from private individuals. The collections are constantly being expanded. A full-text search engine that searches both the content of the documents and their metadata allows the user to reach the desired source with ease. Another way to navigate the accumulated resources is to search according to the archival institutions from which they originate and which contain hierarchically arranged fonds and files.
Most of the archival materials are in open access on computers in the reading room. Some of our collections, e.g. from the Bundesarchiv, are subject to the restrictions on availability resulting from agreements between the Institute and the institutions which transfer them. An appropriate declaration must be signed upon arrival at the reading room in order to gain immediate access to these documents.
Before your visit, we recommend familiarizing yourself with the scope and structure of our archival, library and audio-visual resources, as well as with the regulations for visiting and using the collections.
All those wishing to access our collections are invited to the Pilecki Institute at ul. Stawki 2 in Warsaw. The reading room is open from 9–15, Monday to Friday. An appointment must be made in advance by emailing czytelnia@instytutpileckiego.pl or calling (+48) 22 182 24 75.
Please read the privacy policy. Using the website is a declaration of an acceptance of its terms.