Grażyna Teresa Olton (ur. 1953) opowiada historię swoich dziadków. Leon i Maria Lubkiewiczowie w czasie II wojny światowej prowadzili piekarnię w Sadownem. 13 stycznia 1943 po kilkugodzinnych torturach zostali zamordowani przez Niemców za dostarczanie chleba potrzebującym Żydom.
[00:01:00] – Przedstawienie się, wprowadzenie do historii dziadków: Leona i Marianny Lubkiewiczów i ich syna Stefana. Przed wojną i w czasie okupacji Lubkiewiczowie prowadzili piekarnię w Sadownem. Dzieci Lubkiewiczów: Stanisław, Maria, Kazimierz, Irena (matka pani Grażyny)
[00:02:00] – Spalenie domu przez Niemców w 1939
pytanie, co się stało w 1943 roku. Ukrywanie się ludności żydowskiej w okolicznych lasach. Pomoc ludności miejscowej. Leon Lubkiewicz zaopatruje ukrywających się Żydów w chleb
[00:04:00] – Po rozstrzelaniu Lubkiewiczów część ukrywających się w okolicy Żydów zmienia miejsce ukrycia. 13 stycznia 1943, matka pani Grażyny wraca z tajnych kompletów i zauważa przybycie karnej kompanii Niemców
[00:06:00] – Leon Lubkiewicz daje chleb Żydówkom. Złapane przez Niemców mówią, od kogo dostały chleb. Zostają rozstrzelane. Leon, Marianna i Stefan Lubkiewiczowie są bici i przesłuchiwani, a ok. 22 zostają zastrzeleni na podwórku. Ciała pozostały niepochowane przez cały dzień dla zastraszenia ludności
[00:08:00] – Mama pani Grażyny ma wtedy 18 lat
[00:09:00] – Dalsze losy Ireny: została w domu brata, Stanisława
[00:10:00] – Pytanie o miejsce pochówku zastrzelonych. Państwo Lubkiewiczowie zostali pochowani w miejscu zamordowania, po ok. 2 tygodniach ekshumowani i pochowani na cmentarzu parafialnym w Sadownem. Żydówki zostały prawdopodobnie wywiezione na tzw. „górkę” w Sadownem i tam pochowane
[00:11:00] – Po tej egzekucji ludzie bali się pomagać Żydom
[00:12:00] – Stosunek sąsiadów po wojnie: uważali, że Lubkiewicze za chleb dostawali od Żydów złoto
[00:13:00] – Matka pani Grażyny pisała relację o tym, co się zdarzyło. Relacja zaginęła
[00:14:00] – Matka żyła w poczuciu winy. Stefan mógł uciec, ale bał się, że rodzice zostaną zabici
[00:15:00] – Pytanie o to, kto dokonał egzekucji
[00:16:00] – Matka pani Grażyny wszystko słyszała, też bała się, że rozstanie rozstrzelana
[00:17:00] – Matka pani Grażyny co rok 13 stycznia znikała z domu i sama chodziła na miejsce, gdzie zginęli jej rodzice
[00:18:00] – Ojciec pani Grażyny w latach 50. zamyka piekarnię. Zostaje oskarżony o sabotaż i wtrącony do więzienia. Rozchorował się na astmę, wrócił do domu
[00:20:00] – Matka wymieniała nazwisko (Szulc) Niemca, który brał udział w egzekucji. Pani Grażyna w młodości nie przywiązywała wagi do tej historii
[00:21:00] – Pytanie o opowieści matki nt. sytuacji przedwojennej Żydów w Sadownem i stosunków z Polakami
[00:23:00] – Po wojnie matka pani Grażyny miała notesy z dłużnikami piekarni. Po wojnie parę osób oddało dług, mogła sobie uszyć jesionkę. „Trudno było jako katolik odmówić ludziom chleba”
[00:24:00] – Stefan potrafił zemleć 25 kilo zboża w młynku do kawy
[00:25:00] – Odwiedziny w latach 90. Żydówki z Sadownego (Grimger?), sąsiadki, która wcześniej uciekła, nie było jej w 1943 w Sadownem
[00:26:00] – Medal Sprawiedliwi Wśród Narodów Świata. Stefan Tomaszewski wzywany na świadka. Mama pani Grażyny już nie żyła, zmarła w 1979 roku w wieku 54 lat. Medal odebrała siostra pani Grażyny
[00:28:00] – Pytanie o stosunek pani Grażyny do wydarzeń z 1943 roku. „Nikogo to praktycznie nie obchodziło”
[00:30:00] – Wniosek pani Grażyny ws. nazwania ulicy imieniem dziadków
[00:31:00] – Pytanie o inne przypadki pomocy wobec Żydów w czasie wojny
[00:32:00] – Pytanie, czy jest dumna z dziadków. Czy było to ważne w jej życiu. Nie było dziadków w jej życiu – zostali rozstrzelani za kawałek chleba
więcej...
mniej
Biblioteka Instytutu Pileckiego w Warszawie
ul. Stawki 2, 00-193 Warszawa
Pon. - Pt. 9:00 - 15:00
(+48) 22 182 24 75
Biblioteka Instytutu Pileckiego w Berlinie
Pariser Platz 4a, 00-123 Berlin
Wt. - Pt. 10:30 - 17:30
(+49) 30 275 78 955
Ta strona wykorzystuje pliki 'cookies'. Więcej informacji
W Archiwum Instytutu Pileckiego gromadzimy i udostępniamy dokumenty w wersji cyfrowej. Zapisane są w nich losy obywateli polskich, którzy w XX wieku doświadczyli dwóch totalitaryzmów: niemieckiego i sowieckiego. Pozyskujemy kopie cyfrowe dokumentów, których oryginały znajdują się w zbiorach wielu instytucji polskich i zagranicznych, m.in.: Bundesarchiv, United Nations Archives, brytyjskich National Archives i polskich archiwów państwowych. Budujemy w ten sposób centrum wiedzy i ośrodek kompleksowych badań nad II wojną światową i podwójną okupacją w Polsce. Dla naukowców, dziennikarzy, ludzi kultury, rodzin ofiar i świadków zbrodni oraz wszystkich innych zainteresowanych historią.
Portal internetowy archiwum.instytutpileckiego.pl prezentuje pełny katalog naszych zbiorów. Pozwala się po nich poruszać z wykorzystaniem funkcji pełnotekstowego przeszukiwania dokumentów. Zawiera także opisy poszczególnych obiektów. Z treścią dokumentów zapoznać się można tylko w czytelniach Biblioteki Instytutu Pileckiego w Warszawie i w Berlinie, w których nasi pracownicy służą pomocą w przypadku pytań dotyczących zbiorów, pomagają użytkownikom w korzystaniu z naszych katalogów internetowych, umożliwiają wgląd do materiałów objętych ograniczeniami dostępności.
Niektóre dokumenty, np. te pochodzące z kolekcji Bundesarchiv czy Ośrodka Karta, są jednak objęte ograniczeniami dostępności, które wynikają z umów między Instytutem a tymi instytucjami. Po przybyciu do Biblioteki należy wówczas dopełnić formalności, podpisując stosowne oświadczenia, aby uzyskać dostęp do treści dokumentów na miejscu. Informacje dotyczące ograniczeń dostępu są zawarte w regulaminie Biblioteki. Przed wizytą zachęcamy do zapoznania się z zakresem i strukturą naszych zasobów archiwalnych, bibliotecznych i audiowizualnych, a także z regulaminem[hiperłącze] pobytu i korzystania ze zbiorów.
Wszystkich zainteresowanych skorzystaniem z naszych zbiorów zapraszamy do siedziby Instytutu Pileckiego przy ul. Stawki 2 w Warszawie. Biblioteka jest otwarta od poniedziałku do piątku w godzinach 9.00–15.00. Przed wizytą należy się umówić. Można to zrobić, wysyłając e-mail na adres czytelnia@instytutpileckiego.pl lub dzwoniąc pod numer (+48) 22 182 24 75.
Biblioteka Instytutu Pileckiego w Berlinie znajduje się przy Pariser Platz 4a. Jest otwarta od wtorku do piątku w godzinach 10.30–17.30. Wizytę można odbyć po wcześniejszym umówieniu się, wysyłając e-mail na adres bibliothek@pileckiinstitut.de lub dzwoniąc pod numer (+49) 30 275 78 955.
Prosimy zapoznać się z polityką prywatności. Korzystanie z serwisu internetowego oznacza akceptację jego warunków.