Stefania Dyrka z d. Paluch (ur. 1941, Szostaki) pochodzi z rodziny chłopskiej osiadłej na Zamojszczyźnie. W 1943 roku wraz z rodziną została wysiedlona i przewieziona do obozu koncentracyjnego na Majdanku. Po dwóch miesiącach rodzinę wywieziono na roboty przymusowe w III Rzeszy, skąd po wyzwoleniu wrócili do domu w Szostakach. Pani Stefania chodziła do szkoły podstawowej w Pisklakach i Łukowej. W 1959 roku zamieszkała wraz z mężem w Ostrowąsach na Ziemiach Odzyskanych i do emerytury pracowała w rolnictwie.
[00:00:10] Autoprezentacja boh. urodzonej w 1941 r. w Szostakach pow. Biłgoraj.
[00:00:33] Przedstawienie rodziców: Jana i Franciszki z domu Jabłońskiej. Rodzice prowadzili gospodarstwo rolne. Boh. miała pięcioro rodzeństwa. Najstarszy brat, ur. w 1924 r., był podczas okupacji w partyzantce, boh. nie rozmawiała z nim o jego wojennej przeszłości.
[00:02:06] Rodzina została wysiedlona wraz z innymi mieszkańcami wsi i trafiła do obozu w Majdanku – głód w obozie. Jedna z sióstr zachorowała, ale wyleczył ją niemiecki lekarz. Rodzina została z obozu wywieziona na roboty przymusowe do Niemiec – matka nie pracowała, tylko zajmowała się boh. – zajęcia ojca i najstarszej siostry.
[00:04:15] Gdy zbliżał się front, rodzina ukrywała się w polu pod rozrzuconym obornikiem. Gospodarz przywiązał do wideł białą szmatę. Niemieccy gospodarze dobrze odnosili się do robotników przymusowych, boh. bawiła się z ich synem, swoim rówieśnikiem, mówiła pacierz po niemiecku. [+]
[00:05:25] Po wyzwoleniu rodzina przebywała w obozie przejściowym – wspomnienie pluskiew w łóżkach. Potem przyjechano do domu w Szostakach, gdzie mieszkała ciotka i najstarszy brat, partyzant. Boh. pasła gęsi i krowy. Do domu przyszli bandyci, którzy zabrali konie.
[00:07:45] Boh. chodziła do szkoły w sąsiedniej wsi Pisklaki, siódmą klasę skończyła w Łukowej – reakcja po śmierci Stalina. Okrzyki podczas manifestacji pierwszomajowych.
[00:09:32] W 1959 r. boh. przyjechała na Ziemie Odzyskane – różnice między Lubelszczyzną a Ziemiami Zachodnimi. We wsi mieszkały rodziny przesiedlone podczas Akcji Wisła. Boh. nie spotkała ludności niemieckiej.
[00:12:30] Boh. prowadziła wraz z mężem gospodarstwo, mieli ponad 9 hektarów ziemi, uprawiali zboża i ziemniaki – dostawy obowiązkowe.
[00:13:38] Reakcja rodziny po wprowadzeniu stanu wojennego.
[00:14:18] Głód podczas pobytu rodziny w obozie koncentracyjnym. Boh. jako dorosła osoba była na Majdanku – jej reakcja.
[00:16:03] Rozrywki w Ostrowąsach. Maszyny do prac polowych wypożyczano z Kółka Rolniczego. Po śmierci szwagra mąż pomagał siostrze w gospodarstwie. Boh. przyjechała do wsi w 1959 r. i już nie było Spółdzielni Produkcyjnej, tylko PGR.
[00:19:00] Sytuacja w Szostakach po wojnie. Podczas okupacji zabrano na Majdanek dwie rodziny, starsze osoby zostawiano, inni uciekli do lasu. Kombatanci w Ostrowąsach.
[00:21:10] Podczas stanu wojennego boh. dostała przepustkę z gminy i pojechała do rodzinnej wsi na wesele – kontrola na dworcu w Warszawie i w autobusie w drodze z Lublina.
[00:22:40] Młodsi należeli do ZSL, we wsi działało Koło Gospodyń – prace społeczne. W czynie społecznym zbierano ziemniaki.
[00:24:32] Wspomnienia z dzieciństwa w Szostakach. Sąsiednie Osuchy został spalone podczas okupacji, w miejscowości znajduje się partyzancki cmentarz.
[00:26:33] W Ostrowąsach jest cmentarz ewangelicki. Życie w małej wsi oddalonej od ośrodków władzy.
[00:28:10] Rodzice po wojnie pracowali w rolnictwie. Losy rodzeństwa – tylko boh. wyjechała z Lubelszczyzny. Obydwie siostry młodo wyszły za mąż, najstarsza w 1945 r. – wiejskie wesela.
[00:31:38] Wesele boh. odbyło się w domu w Szostakach – wyjazd saniami do ślubu. Na przyjęciu grała orkiestra.
[00:33:00] Szkoła mieściła się w wynajętym budynku, uczyło w niej małżeństwo: Zofia i Czesław Korytko. Boh. chodziła pieszo do szkoły oddalonej o 2,5 km, czasem zimą ktoś ją odwoził saniami.
more...
less
The library of the Pilecki Institute
ul. Stawki 2, 00-193 Warszawa
Monday to Friday, 9:00 - 15:00
(+48) 22 182 24 75
The library of the Berlin branch of the Pilecki Institute
Pariser Platz 4a, 00-123 Berlin
Pon. - Pt. 10:30 - 17:30
(+49) 30 275 78 955
This page uses 'cookies'. More information
Ever since it was established, the Witold Pilecki Institute of Solidarity and Valor has been collecting and sharing documents that present the multiple historical facets of the last century. Many of them were previously split up, lost, or forgotten. Some were held in archives on other continents. To facilitate research, we have created an innovative digital archive that enables easy access to the source material. We are striving to gather as many archives as possible in one place. As a result, it takes little more than a few clicks to learn about the history of Poland and its citizens in the 20th century.
The Institute’s website contains a description of the collections available in the reading room as well as the necessary information to plan a visit. The documents themselves are only available in the Institute’s reading room, a public space where material is available free of charge to researchers and anyone interested in the topics collected there. The reading room also offers a friendly environment for quiet work.
The materials are obtained from institutions, public archives, both domestic and international social organizations, as well as from private individuals. The collections are constantly being expanded. A full-text search engine that searches both the content of the documents and their metadata allows the user to reach the desired source with ease. Another way to navigate the accumulated resources is to search according to the archival institutions from which they originate and which contain hierarchically arranged fonds and files.
Most of the archival materials are in open access on computers in the reading room. Some of our collections, e.g. from the Bundesarchiv, are subject to the restrictions on availability resulting from agreements between the Institute and the institutions which transfer them. An appropriate declaration must be signed upon arrival at the reading room in order to gain immediate access to these documents.
Before your visit, we recommend familiarizing yourself with the scope and structure of our archival, library and audio-visual resources, as well as with the regulations for visiting and using the collections.
All those wishing to access our collections are invited to the Pilecki Institute at ul. Stawki 2 in Warsaw. The reading room is open from 9–15, Monday to Friday. An appointment must be made in advance by emailing czytelnia@instytutpileckiego.pl or calling (+48) 22 182 24 75.
Please read the privacy policy. Using the website is a declaration of an acceptance of its terms.