Joanna Wiśniewska z d. Kowal (ur. 1932, Nowy Sącz) dzieciństwo spędziła w środowisku kolejarskim. W 1950 roku, po ukończeniu Liceum Pedagogicznego w Nowym Sączu, dostała nakaz pracy w szkole podstawowej w Lisiej Górze. Studiowała w Poznaniu, potem pracowała w Liceum Pedagogicznym w Tarnowie. Po ślubie zamieszkała w Żywcu, zaocznie studiowała filologię rosyjską w Krakowie i pracowała w żywieckim Liceum Pedagogicznym oraz w Kuratorium Oświaty i Wychowania. Mieszka w Nowym Sączu.
[00:00:10] Autoprezentacja boh. urodzonej w 1932 r. w Nowym Sączu.
[00:00:35] Prezentacja rodziców: Józefy i Marcina. Ojciec pracował na kolei, matka zajmowała się domem i wychowywaniem szóstki dzieci. Dziadkowie Fiutowie mieszkali w Męcinie.
[00:03:50] Miejsca zamieszkania rodziny w Nowym Sączu. Rodzice po ślubie kupili dom w stanie surowym i wykańczali go – pożyczki od Żydów. Przeprowadzka do budynku kolejowego koło kina – rozkład mieszkania, przydomowy ogródek.
[00:08:00] Po maturze boh. wyjechała z Sącza do Tarnowa i dostała nakaz pracy w szkole w Lisiej Górze – wykradzenie skierowania na studia – wyjazd do Poznania, gdzie po dwóch tygodniach odkryto, że boh. nie została skierowana przez kierownika swojej szkoły. Interwencja w kuratorium – zwolnienie z nakazu pracy i możliwość kontynuowania studiów. Po ich ukończeniu wróciła do Tarnowa i pracowała w Liceum Pedagogicznym – zaoczne studia filologii rosyjskiej w Krakowie. Po ślubie boh. zamieszkała w Żywcu i uczyła w Liceum Pedagogicznym, potem pracowała w kuratorium.
[00:16:00] Wspomnienie Żydów, którzy przychodzili do ojca po zwrot pożyczki, oraz Cyganów.
[00:17:40] W dzieciństwie boh. często wyjeżdżała z kolegami w góry. Nie interesowała się piłką nożną. Nauka podczas okupacji – nauczycielką była pani Szaflarska (matka Danuty) – bicie za przyjście na lekcję bez plasteliny, zachowanie boh. Głód w 1942 r. – wymiana jajek za chleb. Starszy o dwa lata brat grał niemieckim żołnierzom.
[00:23:11] Sytuacja materialna rodziny przed wojną, wydatki związane z budową domu. Boh. sprzedając jajka poszła za niemieckim oficerem do jego mieszkania – jego zachowanie, okazana pomoc. Podejrzenie, że oficer został wysłany na front wschodni. [+]
[00:29:41] Podczas okupacji lekce odbywały się w różnych miejscach. Po Pierwszej Komunii było przyjęcie na plebanii – kakao i biała bułka.
[00:31:42] Najstarsza siostra Wanda była żoną wojskowego. Siostra Zofia także była nauczycielką, na emeryturze wyjechała pracować do Stanów Zjednoczonych – przebukowała lot i zginęła podczas katastrofy samolotu w Warszawie [14.03.1980]. Brat był muzykiem. Boh. nie chciała być nauczycielką – uciekła z pracy w Tarnowie, ale przekonano ją do powrotu. Wyjazdy na wycieczki zagraniczne. Siostra Władysława mieszka w Jaśle.
[00:41:22] Podróże pociągiem z Tarnowa – wchodzenie do wagonu przez okno. Ojciec miał bilet kolejowy – podróże po Polsce.
[00:43:52] 1 września 1939 boh. miała pójść do szkoły – przygotowania do ewakuacji. Ojciec wyjechał na wschód, ale po kilku dniach wrócił.
[00:45:17] Pod koniec wojny na dworcu stały pociągi z żywnością do Niemiec – grabienie po nalotach. Boh. wzięła czekoladę, wracając do domu przeżyła bombardowanie. Po wejściu Rosjan czerwonoarmiści szukali jedzenia – zabrali sąsiadce garnek z masłem. Wygląd sowieckich żołnierzy. Kilku spało w domu boh., a ojciec pilnował rodziny.
[00:48:00] Boh. wiedziała, że w mieście jest getto, zabrała z domu bochenek chleba i dała go kobiecie za ogrodzeniem – jej reakcja. Boh. słyszała o likwidacji getta i wywiezieniu Żydów.
[00:53:15] Rodzina nie wprowadziła się do domu wybudowanego przez rodziców – spłaty pożyczek.
[00:54:02] Boh. jechała z matką do Nowego Targu, gdzie kupowano materiał na handel –pociąg został zatrzymany w Chabówce i pasażerowie musieli wysiąść, ale boh. wskoczyła do wagonu i dojechała do Nowego Targu, kupiła materiał i wróciła do Chabówki – spotkanie z matką. Jadąc pociągiem widziała w Kasinie ludzi palonych przez Niemców. [?]
[00:59:16] Dwie osoby z rodziny ojca zastrzelono podczas okupacji. Handel alkoholem – boh. wysiadała w Marcinkowicach i szła z bańkami do bimbrowni. Pewnego dnia zatrzymała ciężarówkę z niemieckimi żołnierzami, którzy podwieźli ją w obie strony. Powrót pieszo z pełnymi bańkami z Męciny do Nowego Sącza – boh. zobaczyła ojca jadącego na stopniach pociągu – spotkanie z niemieckimi żołnierzami. Bimber kupowali Polacy i Niemcy. [+]
[01:06:05] Handel materiałami, z resztek matka szyła ubrania dla rodziny. Dzieciaki dołączały do niemieckich żołnierzy, którzy szli na ćwiczenia i razem z nimi śpiewały niemieckie piosenki.
[01:07:42] Wejście Niemców do Nowego Sącza w 1939 r. i ich ucieczka pod koniec wojny.
[01:10:15] Boh. nie pamięta wybuchu zamku, ale potem chodziła oglądać ruiny. Wejście radzieckich żołnierzy – ich wygląd. Do mieszkania przyszedł pijany czerwonoarmista, który chciał wszystkich zastrzelić – interwencja oficera. Rodzina ukrywała się w piwnicy, ale boh. była w mieszkaniu i wyglądała przez okno.
[01:13:55] Sytuacja materialna po wyzwoleniu. Boh. nie widziała wywożenia Łemków.
[01:16:00] Boh. chodziła do liceum ogólnokształcącego w Nowym Sączu – pierwsze dyktando. Potem przeszła do Liceum Pedagogicznego, które ukończyła w 1950 r. Niektórzy nauczyciele byli podczas wojny więźniami obozów. Incydent z byłą uczennicą, która przyszła do szkoły na inspekcję – reakcja boh. Boh. nie chciała przystąpić do matury i uciekła ze szkoły, ale wychowawca ją znalazł i przyprowadził na egzamin. Nakaz pracy w Lisiej Górze.
[01:22:15] W 1953 r. boh. uczyła w Tarnowie – wyjazd na kurs narciarki do Chabówki. Informacja o śmierci Stalina – zachowanie boh. Indoktrynacja komunistyczna w szkole. Udział w pochodach pierwszomajowych.
[01:24:15] Po ślubie boh. zamieszkała w Żywcu, okoliczności poznania przyszłego męża, z zawodu ekonomisty, który potem pracował w szkolnictwie. Charakter męża. Boh. nie pamięta wprowadzenia stanu wojennego.
[01:28:30] Pierwsze wspomnienie z dzieciństwa, zabawy dzieciaków.
[01:30:15] Boh. nie śni się wojna, ale obawia się o przyszłość – opinia na temat opozycji oraz współczesnej polityki. Zdanie na temat Niemców.
more...
less
The library of the Pilecki Institute
ul. Stawki 2, 00-193 Warszawa
Monday to Friday, 9:00 - 15:00
(+48) 22 182 24 75
The library of the Berlin branch of the Pilecki Institute
Pariser Platz 4a, 00-123 Berlin
Pon. - Pt. 10:30 - 17:30
(+49) 30 275 78 955
This page uses 'cookies'. More information
Ever since it was established, the Witold Pilecki Institute of Solidarity and Valor has been collecting and sharing documents that present the multiple historical facets of the last century. Many of them were previously split up, lost, or forgotten. Some were held in archives on other continents. To facilitate research, we have created an innovative digital archive that enables easy access to the source material. We are striving to gather as many archives as possible in one place. As a result, it takes little more than a few clicks to learn about the history of Poland and its citizens in the 20th century.
The Institute’s website contains a description of the collections available in the reading room as well as the necessary information to plan a visit. The documents themselves are only available in the Institute’s reading room, a public space where material is available free of charge to researchers and anyone interested in the topics collected there. The reading room also offers a friendly environment for quiet work.
The materials are obtained from institutions, public archives, both domestic and international social organizations, as well as from private individuals. The collections are constantly being expanded. A full-text search engine that searches both the content of the documents and their metadata allows the user to reach the desired source with ease. Another way to navigate the accumulated resources is to search according to the archival institutions from which they originate and which contain hierarchically arranged fonds and files.
Most of the archival materials are in open access on computers in the reading room. Some of our collections, e.g. from the Bundesarchiv, are subject to the restrictions on availability resulting from agreements between the Institute and the institutions which transfer them. An appropriate declaration must be signed upon arrival at the reading room in order to gain immediate access to these documents.
Before your visit, we recommend familiarizing yourself with the scope and structure of our archival, library and audio-visual resources, as well as with the regulations for visiting and using the collections.
All those wishing to access our collections are invited to the Pilecki Institute at ul. Stawki 2 in Warsaw. The reading room is open from 9–15, Monday to Friday. An appointment must be made in advance by emailing czytelnia@instytutpileckiego.pl or calling (+48) 22 182 24 75.
Please read the privacy policy. Using the website is a declaration of an acceptance of its terms.