Ćwiklińska Ewa
Ewa Ćwiklińska z d. Matyjewicz (ur. 1930, Muszyna) dzieciństwo spędziła w Rytrze i Muszynie, gdzie jej ojciec pracował w Straży Granicznej. Podczas okupacji niemieckiej rodzina mieszkała w Łabowcu, a ojciec był gajowym w dobrach hrabiego Stadnickiego – aresztowany przez gestapo został rozstrzelany w egzekucji w Młodowie. Po wojnie pani Ewa wyszła za mąż, mieszkała w Łabowcu, zajmowała się wychowywaniem dzieci i prowadzeniem domu.
mehr...
weniger
[00:00:10] Autoprezentacja boh. urodzonej w 1930 r.
[00:01:10] Przedstawienie ojca, szczerego patrioty – kontakty z hrabią [Stadnickim]. Podczas okupacji do domu przyszło dwóch Ukraińców, ale niczego nie zabrali.
[00:03:30] Ojciec był z zawodu kaflarzem, służył w Straży Granicznej w Muszynie. Podczas okupacji pomagał mu hrabia. Pochodzenie rodziców – matka zajmowała się szyciem i haftowaniem, uczyła się fachu od Żydówki w Muszynie.
[00:08:32] Boh. miała kilkoro rodzeństwa, siostrę i dwóch braci, czworo dzieci zmarło. Ojciec początkowo pracował na przejściu granicznym w Rytrze.
[00:11:10] Warunki życia przed wojną, matka szyła ubrania dla dzieci. Ciotka Kazimiera, siostra matki, pracowała w drukarni w Tarnowie i kiedyś zabrała tam boh.
[00:13:50] Ojciec walczył podczas I wojny na froncie włoskim, po wojnie dalej służył w wojsku. Na przejściu granicznym w Muszynie pracował przez 11 lat, w Rytrze 2 lata. Podczas wojny rodziną zaopiekował się hrabia Stadnicki.
[00:16:03] Boh. chodziła do szkoły powszechnej w Muszynie, miała rysik i tabliczkę. Dziecięce zabawy. Kary cielesne stosowane przez księdza i nauczycielkę Żytkowską – dzieci bito za złe zachowanie. Boh. miała w szkole w Rytrze koleżanki Żydówki, bawiła się z Ryfką, której rodzice mieli sklep mięsny. Ojciec koleżanki Renaty Cieślak pracował na kolei.
[00:23:13] Kąpiele w Popradzie. Pierwsza komunia – przyjęcie na plebanii i fotografia po uroczystości.
[00:26:11] Boh. widywała Cyganów, którzy mieszkali także w Łabowcu. Bieda na wsi. Boh. ukrywała się w gospodarstwie u Rusinów. Nabożeństwa w cerkwi.
[00:30:08] W Muszynie i Rytrze mieszkało wielu Żydów, po ich wywiezieniu domy zajęli Rusini. Brat męża Gustaw Ćwikliński mieszkał w pożydowskim domu. Strach przed Żydami i utoczeniem krwi na macę. Boh. była w synagodze – wydzielona część dla kobiet, żydowskie pogrzeby.
[00:35:05] Boh. chodziła na targ w Muszynie, jedzenie kupowano w sklepie u Żyda, ale był też polski sklep – Żydzi-rzemieślnicy. Rynek w Muszynie.
[00:38:40] We wrześniu 1939 rodziny z Rytra ewakuowano do Zabełcza, ojciec w tym czasie był na froncie. Wjazd Niemców – wygląd żołnierzy. Ojciec został złapany, przebywał razem z innymi jeńcami w kościele, w okolicy Tarnowa uciekł z transportu do Niemiec. Początek okupacji – powrót do domu.
[00:47:30] Podczas okupacji rodzinie pomógł dyrektor tartaku Kowalczyk. Rodzina zamieszkała w leśniczówce w Łabowcu, należącej do hrabiego Stadnickiego, ojciec został gajowym – jego obowiązki. Pewnej nocy ojciec przejmował zrzut z samolotu. Potem aresztowano gospodarza Hofmana.
[00:54:10] Wizyty hrabiego Adama Stadnickiego, jego wygląd. Boh. pożyczała książki z pałacu w Nawojowej – zniszczenie biblioteki przez Niemców. Boh. przez rok nie chodziła do szkoły, ale przeczytała wiele książek. Wspomnienie rodziny hrabiego. Reakcja ludzi po egzekucji w Młodowie, w której zginął m.in ojciec boh.
[01:00:38] Ojciec został aresztowany przez gestapo, które zatrzymało również innych gajowych i pracowników tartaku. Józef Stadnicki widział egzekucję w Młodowie – pochówek na cmentarzu. Wiadomość o śmierci ojca. Reakcja miejscowych na pojawienie się na pogrzebie Józefa Stadnickiego. Boh. była po wojnie na ekshumacji – ojca rozpoznano po szelkach i chustce. [+]
[01:06:10] Powody zamieszkania w Kryściowie. Boh. widywała Niemców podczas okupacji. Stosunek Ukraińców do Polaków. Po śmierci ojca rodzinie pomagał Broński, którego żona była Rusinką.
[01:10:30] Miejscowi nie interesowali się losem Żydów. Szkoła podczas okupacji – lekcje z panią Zającową. Wspomnienie księdza Borowca. Miejscowi pracowali przy budowie okopów. Okupacyjny handel. Przedstawienie matki: Janiny z domu Kmieć.
[01:14:26] Oczekiwanie na powrót ojca z wojny. Matka miała maszynę do szycia Singer.
[01:15:38] Wejście Armii Czerwonej do Łabowej – wygląd żołnierzy. Czerwonoarmiści nie dotarli do gajówki w Łabowcu.
[01:16:58] Umeblowanie mieszkania przed wojną. Żebracy przychodzili do domu po chleb.
[01:18:50] Po wojnie większość Rusinów wyjechała na Ukrainę – nadzieja na lepsze życie. Do wsi przyjechała komisja zapisująca na wyjazd – jeden z żołnierzy strzelał do krzyża, a potem się pod nim modlił. Przymusowe wysiedlenia – rodzina Florka wyjechała na zachód. [+]
[01:23:03] Okoliczności poznania przyszłego męża, który był pszczelarzem. Po ślubie rodzina mieszkała w Łabowcu, boh. prowadziła dom i zajmowała się dziećmi. Mąż pracował w gospodarstwie.
[01:26:00] Przed wojną w Muszynie nie było samochodów. Do Łabowej jeździł autobus. Domy oświetlano lampami naftowymi.
[01:27:27] Reakcja po zakończeniu wojny. W okolicy nie pojawiali się Niemcy, ale działała partyzantka – spotkanie z radzieckimi partyzantami. W tartaku w Nawojowej pracowało wielu Polaków. Przed wojną właścicielem tartaku w Rytrze był Żyd.
[01:31:18] Bieda na wsi – wiele panien nie mogło wyjść za mąż, bo nie było kawalerów. Zabawy dzieciaków – gra w klasy. Boh. chodziła do pałacu w Nawojowej, ale była tylko w korytarzu. Opinia miejscowych o Adamie Stadnickim.
mehr...
weniger