Czop Józef
Józef Czop (ur. 1932, Nowy Sącz) pochodzi z rodziny kolejarskiej. W czasie II wojny światowej mieszkał w Nowym Sączu, gdzie był świadkiem m.in. wysadzenia zamku czy likwidacji getta. Jako nastolatek pracował przy budowie okopów dla Niemców. Po wojnie ukończył kolejarską szkołę zawodową i przez ponad 41 lat pracował na kolei. Związany z rodzinnym miastem, piłkarz „Sandecji Nowy Sącz”.
mehr...
weniger
[00:00:10] Autoprezentacja boh. urodzonego w 1932 r. w Nowym Sączu.
[00:00:38] Przedstawienie rodziców: Antoniny i Władysława. Ojciec pochodził z Marcinkowic, gdzie jego rodzice mieli gospodarstwo rolne, pracował na kolei jako kierownik pociągu. Rodzice mieszkali w Nowym Sączu razem w dziadkami ze strony matki. Dziadek był dróżnikiem na kolei – jego zadania. Przed wybuchem wojny rodzina miała zamiar budować dom.
[00:04:10] We wrześniu 1939 ojciec, kierownik pociągu ewakuacyjnego, wyjechał na wschód i zginął podczas bombardowania dworca we Lwowie. Matka, widząc tłumy na dworcu, nie zdecydowała się na wyjazd z Sącza.
[00:04:55] Dom dziadków w Marcinkowicach. Informacja o śmierci ojca, którego pochowano we Lwowie na dworcu towarowym. Rodzina po wojnie nie odnalazła grobu.
[00:06:45] Dziadek walczył podczas I wojny. Boh. miał czworo rodzeństwa. Zabawy chłopaków – gra w piłkę szmaciankę. Przed wojną boh. chodził do szkoły im. Konarskiego. Ojciec kupował mąkę u Żydów, zakupy robiono na targu. Sąsiedzi z ul. Wrześniowskiej, zabudowa ulicy Tatrzańskiej.
[00:15:00] Boh. chodził z ojcem na zakupy, wiele sklepów należało do Żydów. Do Polaka Tarasza należał sklep spożywczy.
[00:17:00] Po wojnie w Sączu bywali Cyganie, którzy obozowali nad Dunajcem. Cyganie tłukli kamienie do budowy dróg. Boh. jako dziecko był z sąsiadem Leszczykiem na nabożeństwie w cerkwi. W szkole nie uczyły się żydowskie dzieci – droga z domu do szkoły. Jednym z nauczycieli był pan Wójtowicz – umiarkowane stosowanie kar cielesnych.
[00:21:50] Kolega Staszek, który mieszkał przy ul. Tatrzańskiej, podczas okupacji chodził w koszuli ze swastyką – wspólne zabawy, Staszek przynosił kolegom cukier. Po wojnie boh. chodził do szkoły na Dąbrówce Niemieckiej. Boh. był na cmentarzu ewangelickim na pogrzebie zastrzelonych Niemców – stan cmentarza podczas okupacji.
[00:26:00] Przed wojną mówiono, że Żydzi zabijają na macę, ale były to powiedzonka i nikt w to nie wierzył. Boh. grywał w parku w piłkę – kąpiele w Dunajcu po meczach.
[00:27:55] Powódź w 1934 r., jej skutki na Wólkach. Dzielnica Piekło i baraki kolejowe. Boh. chodził do przedszkola na Nowej Kolonii – wycieczka do lasu. Wuj kolegi Augustynowicza był bramkarzem Sandecji Nowy Sącz. W mieście stacjonowało wojsko – msze z udziałem żołnierzy. Wuj Aleksander służył w Nowym Sączu, potem mieszkał w Krakowie.
[00:35:00] Boh. czasem korzystał z łaźni kolejowej, wiele osób kąpało się w Dunajcu. Boh. będąc w przedszkolu tańczył poloneza w teatrze, który mieścił się w budynku łaźni. Przed wojną boh. był z ojcem w Zaleszczykach – ojciec był kierownikiem pociągu, odpowiadał za przesyłki.
[00:41:15] Ojciec wyjechał z Nowego Sącza służbowym pociągiem we wrześniu 1939 – pożegnanie na stacji – ucieczka mieszkańców miasta. Ostrzał dworca przez nieprzyjacielski samolot. [+]
[00:43:20] Koło torów kolejowych leżały papierosy z rozgrabionego magazynu. Wkroczenie Niemców do Nowego Sącza – boh. widział oddział motocyklistów z karabinami maszynowymi.
[00:44:50] Gdy boh. grał z kolegami w piłkę, gestapowiec Hamann, który chodził z obstawą, chciał ich złapać – ucieczka brzegiem Dunajca. Wuj z Bolechowa walczył w Dywizji Pancernej, która została rozbrojona na Węgrzech, przyszedł stamtąd na piechotę do Nowego Sącza i przez całą okupację się ukrywał. Jego kolega folksdojcz załatwił mu ausweis, ale zabronił wychodzić z domu. Wuj hodował króliki. Niemcy zrobili rewizję w domu i zabrali do Oświęcimia syna sąsiada Knapczyka.
[00:49:12] Konfidentka Jeleniówna, kochanka Hamanna, została ostrzyżona. Mówiono, że pomagała ludziom. Boh. nie miał wielu kontaktów z folksdojczami, ale miał kolegę foksdojcza Stasia – gry w piłkę szmaciankę. Warunki życia podczas okupacji – boh. i siostra kopali okopy, dostając od Niemców wódkę i papierosy – matka wymieniała alkohol na żywność. Babcia miała młynek do mielenia zboża, z którego także korzystali sąsiedzi. W Żeglarce łowiono szczupaki – studnia-źródło na ul. Wrześniowskiej.
[00:54:40] Boh. został zabrany ze szkoły do kopania okopów i budowy zapór przeciwczołgowych – wycinanie wikliny na faszynę. Robotnicy byli pilnowani przez Niemców, którzy nie byli zdolni do służby wojskowej. Wypadek ciężarówki. [+]
[01:02:52] Boh. miał 11 lat, gdy zabrano go do kopania okopów. Siostra kopała rowy w Krynicy. Starszy brat pracował w Służbie Budowlanej na kolei.
[01:04:40] Boh. wiedział o istnieniu getta, ale nie chodził tam. Widział Żydów idących na dworzec kolejowy – „żydowski” tor.
[01:06:50] Dwaj wujowie byli w partyzantce. Boh. widział, jak jeden z nich chował broń w pokrzywach. W domu nie było radia.
[01:08:05] Zbliżanie się frontu – podczas bombardowania miasta siostra została ranna. Po wojnie dzieci bawiły się pociskami, jeden z kolegów stracił dwa palce – głuszenie ryb. Boh. nie był świadkiem egzekucji.
[01:11:45] Ojciec zginął na dworcu we Lwowie podczas bombardowania. Po wojnie boh. bezskutecznie szukał grobu na lwowskim cmentarzu. Jego syn odnalazł go na Cmentarzu Łyczakowskim.
[01:16:00] Po zajęciu budynku szkoły przez wojsko boh. zaczął chodzić do szkoły im. Chrobrego, ale jeden z nauczycieli go wygonił – dalsza edukacja. Program szkolny podczas okupacji.
[01:17:57] Opis okolic zamku, zniszczenia podczas wybuchu – widok rumowiska, zwłoki niemieckich żołnierzy leżały w łaźni.
[01:21:40] Podczas walk o miasto rodzina i sąsiedzi ukrywali się w piwnicy. Wuj przyniósł wiadomość, że Rosjanie są na ulicy – czerwonoarmista i butelka wódki. Radzieckie straty podczas przeprawy przez Dunajec – zwłoki leżące w parku. Sytuacja na froncie w okolicach miasta.
[01:24:35] Dwie młode Rosjanki mieszkały u babci – incydent z udziałem babci i czerwonoarmisty, który chciał zabrać jedną z dziewczyn. Żołnierz zabrał lusterko należące do ojca i zegarek – uzbrojenie czerwonoarmistów, kradzież drzewa wiśni.
[01:28:45] Podczas okupacji hodowano kozy. Po wojnie boh. poszedł do szkoły kolejowej, przez ponad 41 lat pracował jako blacharz na kolei. Dwaj synowie zdobyli wyższe wykształcenie. Boh. grał w piłkę nożną w Sandecji, żonę poznał w klubie. Od Nusyna Lustiga dostał zegarek Atlantic – zdobywanie lekarstw.
mehr...
weniger