Kotlicki Mieczysław
Mieczysław Kotlicki (ur. 1934, Kamień Koszyrski) pochodzi z inteligenckiej rodziny, a dzieciństwo i okupację niemiecką spędził w wielokulturowym miasteczku Sokółka na Podlasiu. Podczas wojny był świadkiem zagłady Żydów, a także działań polskiego ruchu oporu. Po wojnie rodzina przeniosła się do Krzyża Wielkopolskiego. Po zdaniu matury dostał się na studia w Krakowie, ale został z nich usunięty za poglądy antykomunistyczne. Był świadkiem wydarzeń poznańskich w czerwcu 1956. W 1958 roku ukończył studia. Pracował jako specjalista ds. rolniczych w wielu gospodarstwach (m.in. PGR) oraz dla samorządów. W 1975 roku po powstaniu województwa nowosądeckiego przeniósł się do Nowego Sącza, gdzie pracował do emerytury.
mehr...
weniger
[00:00:10] Ur. w Kamieniu Koszyrskim (dziś Ukraina), rodzina pochodzi z Kołomyi na Podolu. W Nowym Sączu boh. mieszka od 45 lat. Ojciec Wilhelm, mama Wielisława, młodszy brat Leszek, muzyk z Poznania. Starszy brat zmarł na koklusz. Dziadek, dyrektor urzędu pocztowego w Kołomyi, zmarł w 1911 r., mama pochodzi z Podola, większość życia spędziła ma Pomorzu, gdzie była nauczycielką muzyki.
[00:03:00] Ojciec nauczyciel, ochotnik na wojnie 1920 r., ranny. Zdobył po wojnie uprawnienia nauczycielskie. Pracował na Polesiu, gdzie 75 % ludzi było analfabetami (nauczanie dorosłych) – szybki awans. Zamieszkanie w Kamieniu Koszyrskim, od 1937 r. w Sokółce w dwupiętrowej kamienicy – 3 pokoje z łazienką. Po wybuchu wojny wkroczyli Rosjanie, wyrzucenie z mieszkania, tułaczka. W listopadzie boh. poszedł do przedszkola (dzietskij sad) na półtora roku. Ojciec grał na skrzypcach, brat na klarnecie, koncertował od 10 roku życia przez całe życie. Grał na statkach amerykańskich i norweskich, dwukrotnie żonaty.
[00:06:50] W wojnie polsko-bolszewickiej ojciec służył na południu pod dowództwem Władysława Andersa , walczył w obronie Lwowa jako artylerzysta. Rosjanie bali się polskich szwoleżerów. Armia rosyjska: półanalfabeci. Babcia była wdową, prowadziła dom. Odwiedziny w Kołomyi, kąpiele w Dniestrze [Prucie?].
[00:09:32] Powrót z wakacji w 1939 r. - we Lwowie oglądanie Panoramy Racławickiej. Dziadkowie mieli w Kołomyi własny dom, obecnie zburzony. Rzeczka Radelówka. Nabożeństwa w kościele jezuickim, niebieskie sklepienie z gwiazdami. Kąpiele w drewnianej wannie w kuchni.
[00:12:09] Mama była nauczycielką, jej ojciec był dyrektorem banku w Starogardzie Gdańskim, zmarł w 1937 r. Byli zamożną rodziną, ojciec miał motor. W 1939 r. wyjazd ojca na front, wrócił z niewoli niemieckiej w 1946 r.
[00:15:12] Poznanie rodziców w Warszawie, podróż poślubna w 1932 r. do Gdańska – statkiem po Bałtyku. Dom dziadków przy ul. Broniewskiego w Kołomyi. Wszechstronny konkurs konia wierzchowego (WKKW) w lipcu 1939 r., wakacje w Rumunii.
[00:18:12] Wspomnienie z radzieckiego przedszkola w czasie okupacji. 19 września [1939] do Sokółki weszli Niemcy, wycofali się, a 22 września – Armia Radziecka. Żołnierze niemieccy w domu boh., cukierki czekoladowe. [+] Konfiskata motocykla ojca przez NKWD, rozbity po 2 dniach. Żołnierze radzieccy w domu boh. Owczarek niemiecki Rex pogryzł enkawudzistę i został zastrzelony. [+]
[00:22:06] Wielonarodowe przedszkole w Sokółce: Żydzi, Białorusini, Polacy, żyli w zgodzie. Sąsiedzi Żydzi: aptekarz i nauczycielka, koleżanka mamy. Szkolny kolega Rosjanin Miszka (Mikołaj). Pobicie żydowskiego chłopca. Wkroczenie Niemców w czerwcu 1941 r., wysiedlenie Żydów z ul. Dąbrowskiej. Pożegnanie z sąsiadem aptekarzem, który otruł swoją rodzinę. [++]
[00:25:03] Pianino, radziecki żołnierz dawał koncerty w domu [+]. Magazyn broni radzieckiej w koszarach w Sokółce – zbombardowanie stukasami w pierwszym nalocie w 1941 r., zabicie ok. 100 tys. Rosjan żołnierzy i cywilów.
[00:28:06] Liczni Żydzi w Sokółce (ok. 30 %), Litwini, Białorusini. Trzy synagogi, ocalała jedna. Kirkut, pogrzeby żydowskie pod oknami – nieboszczyk niesiony na siedząco. Stosunki z Żydami, umiarkowany antysemityzm. [+]
[00:30:27] Trzykrotne wykwaterowanie w Sokółce. Mieszkanie przy granicy getta – handel, sprzedaż majątku przez Żydów za żywność. Ziemie Prus Wschodnich przyłączono do III Rzeszy, dobre traktowanie rolników, kontraktacja zwierząt. Mama znała rosyjski i niemiecki, pracowała w zaopatrzeniu przedsiębiorstw. Szczury w mieszkaniu.
[00:35:00] Sąsiedzka wieś Kamionka, gdzie rozbił się niemiecki samolot. Okupacja niemiecka. Mama otrzymywała dobre kartki żywnościowe. Niemiecki pies i polski kot. [+]. Dobry Niemiec stracił cała rodzinę w Hamburgu.
[00:38:42] Getto w Sokółce, ogrodzone drutem kolczastym, chłopiec żydowski zastrzelony przez Niemca. Jeziorko na rzece Sokołdzie wybudowane przez Żydów. Wywiezienie wszystkich Żydów pociągami z getta w 1943 r. do Treblinki. Uratowało się dwóch Żydów z 3 tysięcy mieszkających przed wojną w Sokółce. Inwestycje niemieckie, budowa kanalizacji w mieście, zapas wody w jeziorku. [+]
[00:42:33] Kilku Białorusinów na usługach Niemców. Od 1941 r. nauka na tajnych kompletach w domu nauczycielki. Torba na kota ze skrytką na zeszyt. [+] Cerkwie w Sokółce. Pierwsza komunia i ślub w Sokółce. Piękna murowana cerkiew w rynku. Wspólne śpiewanie katolików i prawosławnych.
[00:45:41] W Bielsku Podlaskim „wojna” między katolikami a prawosławnymi. Przejazd taboru cygańskiego. Likwidacja getta – „wyjazd na roboty”. [+]. I Komunia św., białe ubranko uszyte przez babcię, przyjęcie na plebanii: kawa z mlekiem i kawałek drożdżowego ciasta. [+]
[00:48:50] Pierwszy dzień w szkole: 1944 r., po upadku powstania warszawskiego. Prowizoryczne meble, atrament robiony z kopiowych ołówków, zeszyty z papieru pakowego. Nauczyciele – znajomi mamy, nauka po polsku. Pójście do 4 klasy. [+]
[00:50:40] Przyjście partyzantów do domu, obraz dany na przechowanie. Lasy wokół Sokółki. Partyzanci wysadzali pociągi niemieckie.
[00:52:24] Pociągi widziane z okien domu: towarowe, wiozące ludzi na Syberię
niemieckie transporty broni na wschód i sanitarne na zachód. Zimą 1942 r. w Sokółce były -42 stopnie, ropa zamarzała w niemieckich czołgach, a olej w działach. Słabe ubrania Niemców – Rosjanie mieli kożuchy, walonki z filcu i czapki uszatki. Czasem transporty z Polakami. Przekupienie strażnika, żeby oddał dziecko z transportu na Syberię – wychowane prze dziadków. [+]
[00:56:09] Listy osób przeznaczonych do wywózki przygotowane przez członków Białoruskiej Partii Komunistycznej (inteligenci). Rodzinę boh. planowano wywieźć 26 czerwca 1941 r. Powroty z Syberii po 1956 r. Bieda i głód w czasie wojny. Targi w Sokółce w poniedziałki, na północy bogaci rolnicy handlowali żywnością. [+]
[00:58:55] Nauka na tajnych kompletach. W 1943 r. Niemcy zabrali wszystkie mieszkania na ul. Kościelnej, mieszkańców przesiedlono na teren dawnego getta. Tajne komplety w getcie, wszechobecny smród cebuli. Niemcy wycofując się wysadzili starostwo, siedzibę gestapo i pocztę oraz wieżę ciśnień i tory kolejowe. [+]
[01:01:05] Atak Rosjan w lipcu 1944 r., tyraliera na łące „pognoje” [+]. Rodzina skryła się w schronie na podwórku, boh. obserwował atak z domu. Strzępki ludzkich ciał [++]. Batalion SS w Sokółce bronił się 9 dni, zginęło 69 Niemców i 967 Rosjan. Spotkanie czerwonoarmisty. Katiusze w ogrodzie u sąsiada. Front na Niemnie. Oglądanie pobojowiska z kolegami. Cała rodzina przetrwała w schronie, gromadzenie żywności przez babcię z Pomorza.
[01:08:05] W domu boh. w czasie wojny mieszkała rodzina mamy z Pomorza. Brat mamy ciężko ranny, operowany przez Niemców. Ojciec wyswobodzony z niemieckiej niewoli przez Kanadyjczyków pod koniec kwietnia 1945 r. Podczas wojny był przetrzymywany w karnych obozach. Raz w tygodniu paczka żywnościowa z Czerwonego Krzyża dla jeńców, handel papierosami. Spotkanie jeńców z żołnierzami dywizji gen. Maczka.
[01:11:22] Ostatni list od ojca w kwietniu 1943 r. Powrót ojca do domu w Sokółce. Jego rodzina z Kołomyi przesiedlona do Krzyża Wielkopolskiego. Poszukiwania zaginionych w czasie wojny członków rodziny.
[01:13:31] Powrót do Polski, rodziny chciały być razem, przejazd do Wielkopolski. Pobyt u ciotki w Warszawie w czasie wizyty Tito, rozminięcie się z ojcem, telegram. Likwidacja mieszkania w Sokółce, przyjazd do Krzyża – tam mieszkali od 1946 do 1950 r. W szkole większość dzieci ludności napływowej z kresów i centralnej Polski. Niepewność życia na Ziemiach Zachodnich Wielkopolska była prawie niezniszczona, dobre zaopatrzenie w żywność.
[01:17:37] Dom z ogródkiem w Krzyżu. Stalinizm w szkole, matura w 1952 r. Nauczyciele przedwojenni. Donosicielstwo. Ludność w Wielkopolsce szanowała Rosjan. Koło Miłośników Historii – nauka prawdziwej historii, zakaz ujawnienia pod przysięgą.
[01:20:08] Posada ojca w Szamotułach, a mama we Wronkach – mieszkanie przy szkole. Historyk w liceum. Lekcje matematyki w Szamotułach (trygonometria). Wizytacja ministerialna na maturze, egzamin z historii, amerykańska książeczka o wojnie na Pacyfiku. Studia na Akademii Górniczo-Hutniczej, wyjazdy do kopalni.
[01:25:45] Zarząd Związku Młodzieży Polskiej w pokoju w akademiku. List do babci w skrypcie, wezwanie na przesłuchanie na UB, wyrzucenie dyscyplinarne ze studiów. Kolega ojca był dyrektorem PGR w Oporowie – praca tam przez 1,5 roku praca, założenie koła LZS, drużyny piłkarskiej. Skierowanie na studia zootechniczne w Poznaniu.
[01:25:50] Śmierć Stalina – wujek świętował w kawiarni, skazany na 3 lata. Egzamin z fizjologii roślin. Wcześniejsze zakończenie roku akademickiego ze względu na Międzynarodowe Targi Poznańskie. Czerwiec 1956. Strajk w Zakładach Cegielskiego, strzelanina na ulicach Sołacza. Czołgi na ulicach, karabiny maszynowe. Pogrzeb, zginęło 79 osób.
[01:36:34] Odwilż czasów Gomułki, zmiany kadrowe i programowe na uczelni. Ekonomię polityczną wykładał Radkiewicz – brat ministra. Egzamin z ekonomii – ocena 4 „ze złe wychowanie”. [+]
[01:40:09] Gomułka uwolnił wszystkich więźniów politycznych, zmiany programu na uczelniach (wprowadzenie genetyki, do tej pory tylko teoria Miczurina i Łysenki, wycofano marksizm). Koniec studiów w 1958 r., nakaz pracy do Ośrodka Hodowli Zarodowej k. Goleniowa, propozycja pracy jako kierownik referatu w powiatowym wydziale rolnictwa w [Myśliborzu]. Po półtora roku został wykładowcą w szkole rolniczej mającej kształcić brygadzistów w PGR.
[01:44:59] Szkoła w dawnym pałacu poniemieckim nad jeziorem. Uczniowie 18-30 lat, trudni do zdyscyplinowania. Dowcipy uczniów, zaskroniec na biurku [+]. Wizytacja z Warszawy na wykładzie z hodowli bydła.
[01:48:30] Poznanie dziewczyny z pociągu, znajoma z Sokółki, dawna uczennica mamy, uczennica szkoły pielęgniarskiej w Szczecinie. Ślub cywilny w Szczecinie, cywilny w Sokółce.
[01:51:27] Praca w Sokółce jako kierownik wydziału produkcji roślinnej w urzędzie powiatowym, kurs kwalifikacji polowych, kontrola nasienna plantacji roślinnych, legitymacja ministerstwa. Kłopoty z teściową. Przeniesienie do Bielska Podlaskiego, mieszkanie M-6.
[01:54:01] Dobre warunki finansowe. Na wschodzie powiatu bielskopodlaskiego mieszkali Białorusini, na zachodzie Polacy, we władzach „zajadli Białorusini, niechętni, bo Polak”. Odgórna masowa modernizacja rolnictwa: powszechne wapnowanie gleb, kwalifikacja upraw polowych, szkolenia dla rolników. Uroczyste dwudniowe posiedzenie Komitetu Powiatowego PZPR, anegdoty z pobytu I sekretarza w ZSRR. [++]
[01:57:29] Powszechna melioracja, zakładanie łąk i pastwisk nad rzekami. Prowokacja: oskarżenie o kłusownictwo. Przewodniczący Wojewódzkiej Rady Narodowej Korneluk, Białorusin, zaproponował pracę w Białymstoku w Wydziale Rolnictwa. W województwie białostockim były głównie PGR. Kolejna propozycja pracy jako kierownik PGR pod Ełkiem, zaniedbania, ale dobrzy pracownicy, przywrócenie świetności gospodarstwu.
[02:03:04] Zastępcą kierownika został porucznik Wojska Polskiego z 7 klasami, pijak i donosiciel. Budowanie autorytetu wśród pracowników na wsi, anegdota o brygadzistce w oborze. [+]
[02:06:30] Doświadczenia z wypasem krów – prof. Laskowski wprowadził trawę kupkówkę na pastwiska – krowy nie chciały jej jeść. Konferencja naukowa w Akademii Rolniczej w Olsztynie. Propozycja pracy w Ośrodku Doradztwa Rolniczego w Siejniku k. Olecka – od 1966 do 1974 r.
[02:09:47] Rozwój oświaty rolniczej – zakładanie gospodarstw wdrożeniowych, dostarczanie rolnikom nasion nowych odmian, odmiana pszenicy Eros od kolegi ze Szczecina (wysiew 1,5 q/ha). Gospodarstwo posła na sejm. Sensacyjne plony 48 q/ha.
[02:13:30] Radziecka wycieczka w gospodarstwie, wymiana kulturalna z ZSRR, zapuszczone kołchozy i sowchozy. Krowy w radzieckich sowchozach pochodziły z całego świata. Porównanie polskiego i radzieckiego rolnictwa państwowego. Wizyta radzieckiego przedstawiciela sowchozu. Złodziejstwo i marnotrawstwo w sowchozach, nieumiejętna uprawa roli. [+]
[02:17:56] Edukacja dzieci, córka rozpoczęła studia muzyczne w Gdańsku – sopran koloraturowy. Choroby syna, wyjazd na kurację w góry. Rodzice boh. zamieszkali w Rabce. W 1970 r. wakacje w Rabce, jarmark w Nowym Targu, wizyta w urzędzie powiatowym w poszukiwaniu pracy, przeprowadzka do Nowego Targu, po roku stanowisko prezesa Kółek Rolniczych. Po reformie administracyjnej [1975] nowa praca – jako wiceprezes kółka rolniczego ds. produkcji rolnej w Nowym Sączu – do 1979 r. Rozmowa z wojewodą – objęcie posady dyrektora Ośrodka Doradztwa Rolniczego. Zły stan gospodarstw, oświata rolnicza w powiatach limanowskim, nowosądeckim, nowotarskim.
[02:27:08] Uporządkowanie spraw, dobrze prosperujące gospodarstwa przez 10 lat – ok. 500 osób pracowało w ośrodku. Rozmowa z dyrektorem przetwórni w Tymbarku, ostrzeżenie, podkopywanie pozycji w KW PZPR. Wojewoda Rączka. Praca przez 2 lata w Tymbarku.
[02:30:20] Choroba serca, 6 miesięcy zwolnienia, przejście na rentę, 3,5 tys. zł emerytury.
mehr...
weniger