Ładoś Janusz
Janusz Ładoś (ur. 1931, Jasło) pochodzi z rodziny inteligenckiej (ojciec urzędnik, matka nauczycielka), zamieszkałej przed wojną i w czasie okupacji niemieckiej w Prokocimiu, a także w Jaśle. Po wojnie uczył się w sądeckim gimnazjum, w 1956 r. ukończył studia prawnicze na Uniwersytecie Jagiellońskim. Po studiach z powodu poglądów politycznych utrudniano mu dostanie się na aplikację. Został znanym w Nowym Sączu prawnikiem.
more...
less
[00:00:10] Autoprezentacja boh. urodzonego w 1931 r.
[00:00:32] Gdy wybuchła wojna, boh. mieszkał z rodziną w Prokocimiu (obecnie dzielnica Krakowa). 1 września 1939 nad ranem usłyszał odgłosy kanonady – informacja o wybuchu wojny. Ojciec był urzędnikiem w Dyrekcji Kolejowej w Krakowie – decyzja o wyjeździe pociągiem na wschód. Przejazd dorożką na dworzec przez dzielnicę Kazimierz zamieszkałą przez Żydów. Bombardowanie stacji kolejowej w Biadolinach. Widok zniszczonego dworca w Tarnowie, postój w Równem. Po przyjeździe do Sarn rodzina zatrzymała się w domu pana Kabaty, a po bombardowaniu miasta u pani Jońskiej, której mąż był żołnierzem KOP. Przed wyjazdem ojciec dostał kwartalną pensję – poszukiwanie pracy przez matkę. Na kłodach drewna przed domem siadali ludzie obserwujący dom pani Jońskiej, reakcja na kapelusz matki.
[00:10:20] 17 września boh. zobaczył małe konie i żołnierzy przed domem – informacja o wkroczeniu Armii Czerwonej do Polski. Przyjazd do Lwowa – portrety radzieckich wodzów w mieście. Wyjazd do Generalnej Guberni – na stacji w Lubyczy Królewskiej stali niemieccy oficerowie, powrót do Krakowa. Wygląd sowieckich żołnierzy.
[00:14:08] Boh. urodził się w Jaśle, ojciec pracował na kolei, matka była nauczycielką w gimnazjum. W Jaśle mieszkali dziadkowie zarówno ze strony matki, jak i ojca, wszystkie okupacyjne wakacje boh. spędzał u nich. Getto w Jaśle nie było ogrodzone – podczas przejścia przez jego teren boh. i brat zostali zatrzymani przez Niemca, który skierował ich na plac, gdzie ładowano Żydów na furmanki i wywożono do Bełżca. Uniknięcie wywózki. [+]
[00:18:37] Rodzina mieszkała w Prokocimiu, ojciec nie pracował, podczas łapanek ukrywał się. Boh. zobaczył jadące ciężarówki niemieckie i wybiegł z domu, by zobaczyć, dokąd Niemcy jadą. Przed jednym z domów stali znajomi panowie Zięba i Pietras i boh. zatrzymał się koło nich – znajomi zostali zabrani przez Niemców. [+]
[00:21:36] Boh. uczył się w gimnazjum na tajnych kompletach. Wyżywienie podczas okupacji.
[00:22:40] Podczas I wojny światowej rodzinę Ładosiów ewakuowano na Śląsk Cieszyński. W 1919 r. ojciec uciekł do wojska i służył w artylerii konnej, gimnazjum w Łańcucie ukończył w 1921 r. Po pierwszym roku studiów medycznych we Lwowie zrezygnował i pracował jako urzędnik kolejowy w Krakowie. W 1945 dostał pracę w Nowym Sączu i tu rodzina się przeprowadziła.
[00:27:22] Matka ukończyła gimnazjum w Jaśle. Pomagała jej ciotka, zakonnica Nazaretanka. Matka ukończyła studia i uczyła w jasielskim gimnazjum, po przeprowadzce do Krakowa uczyła w szkole powszechnej. Po wojnie nie pracowała.
[00:29:04] Życie na przedmieściach Krakowa, w Prokocimiu mieszkało niewielu Żydów. Kłótnia uliczna z czasów przed utworzeniem getta w Krakowie. Ukrainiec Zacharczuk miał żonę Żydówkę, która zniknęła na początku okupacji.
[00:32:30] Kraków podczas okupacji. W Prokocimiu był sklep Józefa Łukasika – zmiana tablicy z nazwą sklepu. Starania sklepikarza o wpisanie na volkslistę.
[00:34:48] Boh. chodził do szkoły w Prokocimiu – korepetycje z rachunków. Kary cielesne w szkole – bicie linijką w dłoń. Nauczyciel Kielar pobił jednego z uczniów, który zapowiedział, że zemści się na jego synu. Po I Komunii matka zaprowadziła synów do zakładu fotograficznego. W 1944 r. boh. był bierzmowany w Woli Duchackiej, sakramentu udzielał arcybiskup Sapieha.
[00:39:44] Zabudowa Prokocimia przed wojną, ruch uliczny – dwaj mieszkańcy osiedla mieli samochody, jeden należał do znajomego rodziców doktora Wilka. Spotkania towarzyskie – rozmowy o polityce. Wiele lat po wojnie boh. odwiedził doktorostwo Wilków w Prokocimiu.
[00:44:50] W wakacje 1939 w Jaśle odbył się zjazd rodziny Ładosiów. Jedna z ciotek z Warszawy zginęła podczas okupacji w obozie koncentracyjnym, jej mąż i córka wyjechali do Anglii.
[00:47:02] Boh. spędzał w Jaśle okupacyjne wakacje – zniszczenia miasta w 1944 r. Nastroje latem 1939. Ewakuacja we wrześniu 1939 r., wiara w interwencję Francji i Anglii. Trudne powroty ze strefy sowieckiej.
[00:51:22] Likwidacja getta w Jaśle – wywożenie Żydów. Boh. chodził z bratem pod bożnicę, by słuchać żydowskich modlitw. Na początku okupacji z getta można było wychodzić do pracy – ojciec podczas okupacji imał się różnych zajęć, m.in. handlował butami z Żydem, panem Sternem – spotkania przy bramie getta.
[00:55:14] Ojciec przywoził z Jasła mięso z nielegalnego uboju. Brat wyszedł po ojca na stację i spotkał policjanta Srokę, którego syn Adam chodził z nim do klasy – pomoc pana Sroki. podczas obławy. Powody podpisania przez niego volkslisty. Po wojnie Adam Sroka został księdzem.
[00:58:26] Podczas okupacji do mieszkania dokwaterowano trzech niemieckich robotników z Frankfurtu nad Odrą, Erich Boehme jeździł z ojcem do Jasła po produkty żywnościowe. Wilhelm Eckstein stracił dwóch synów na froncie wschodnim.
[01:01:28] Szefem Gestapo w Jaśle, potem w Nowym Sączu był Heinrich Hamann. Adwokat Adama Kozaczka został aresztowany w listopadzie 1943 – postawione zarzuty, linia obrony Kozaczki, który trafił do Oświęcimia. Tam pracował w stolarni, przeżył „marsz śmierci”. Przesłuchanie adwokata Długopolskiego przez Hamanna.
[01:07:43] Mundury niemieckiej policji. Boh. szedł ulicą z sędzią Janusiem, właścicielem kamienicy, w której rodzina mieszkała w Prokocimiu, spotkanie szefa policji kryminalnej Herziga.
[01:09:30] Boh. wracał ze szkoły, widział furmankę, którą jechał granatowy policjant, gestapowiec i więzień, którego chwilę później rozstrzelano koło kościoła – boh. dowiedział się, że mężczyznę rozstrzelano za handel. Zachowanie granatowych policjantów.
[01:11:40] W Płaszowie był obóz, którego szefem był Amon Goeth. Żydzi z obozu chodzili do pracy w Bieżanowie – noszony przez nich transparent. Boh. widział, jak niemiecki oficer bił człowieka, który szedł na końcu. Boh. był w Płaszowie bezpośrednio po wyzwoleniu obozu w poszukiwaniu ołowianych płytek. W jednym z baraków leżały ludzkie włosy. [+]
[01:14:55] Rodzina wyjechała z Lwowa pod koniec października 1939, boh. nie zetknął się z wrogą postawą Ukraińców. Zajęcia ojca podczas okupacji – handel butami.
[01:17:17] Wuj pracował we wsi Łężyny – likwidacja getta w Żmigrodzie – widok ciężarówek z pijanymi członkami Służby Budowlanej na drodze z Jasła do Żmigrodu. W pobliskim Hałbowie rozstrzeliwano Żydów. [+]
[01:19:10] Armia Czerwona wkroczyła do Prokocimia 19 stycznia 1945 – boh. widział sowieckich żołnierzy z okien domu doktorostwa Wilków. Czerwonoarmiści poszukiwali zegarków. Po wyzwoleniu doktor Wilk był w kinie, w kronice pokazywano film z Jałty – reakcja widowni, gdy Churchill wyjął zegarek z kieszonki.
[01:22:07] W lutym 1945 boh. poszedł do pierwszej klasy gimnazjum św. Jacka w Krakowie, po przeniesieniu ojca do Nowego Sącza kontynuował naukę w I Gimnazjum. Jego wychowawcą był prof. Sitek.
[01:23:54] Boh. i jego brat zapisali się na wydział lekarski. Po pierwszym roku boh. zrezygnował, bo wada wzroku uniemożliwiała mu rozróżnianie komórek.
[01:25:07] Nauczyciele w I Gimnazjum: polskiego uczył prof. Sitek, łaciny prof. Serafin, historii i geografii prof. Grodkowski, były więzień Oświęcimia, angielskiego prof. Konopkowa. Grono pedagogiczne w liceum.
[01:27:31] Ojciec jako urzędnik kolejowy dostał mieszkanie służbowe przy stacji. W latach 40. świętowano urodziny Stalina. Boh. rozpoczynał studia w czasach stalinowskich – studium wojskowe – podczas zajęć z kpt. Magierowskim, odbywanych w ulewnym deszczu, student Koprynia zadenuncjował kolegę Kosowskiego.
[01:30:28] [Powtórzenie fragmentu]. Podczas zajęć studium wojskowego z kpt. Magierowskim, odbywanych w ulewnym deszczu, student Koprynia zadenuncjował kolegę Kosowskiego, którego wyrzucono ze studiów. Boh. chciał uzyskać zwolnienie ze studium wojskowego – informacja od Franciszka Ociepki.
[01:32:13] Na pierwszym roku studiów wykładał prof. Adam Vetulani, który spędził wojnę w Szwajcarii i znał kuzyna boh., Aleksandra Ładosia, ambasadora RP w Szwajcarii. Aleksander Ładoś należał do grupy, która dostarczała paszporty polskim Żydom.
[01:33:40] Wśród wykładowców UJ byli prof. Patkaniowski, Lande, Osuchowski. Opinia dr. Boruckiej-Arctowej na temat boh. i jego dwóch kolegów. Egzaminy u prof. Osuchowskiego.
[01:38:23] Boh. skończył studia w 1956 r. – aplikacja w Sądzie Wojewódzkim w Krakowie, asesura w Nowym Targu. Boh. pracował jako sędzia w Limanowej oraz jako radca prawny i adwokat w Nowym Sączu.
[01:39:58] W okresie powojennym w Nowym Sączu mieszkało niewielu Żydów, boh. pamięta jedynie Lustiga.
more...
less