Józef Kielar (ur. 1927, Wysoka) pochodzi z rodziny rolników. Podczas okupacji niemieckiej jego matka, Bronisława Kielar, pomagała ukrywającym się Żydom. Uczęszczał do szkoły zawodowej w Łańcucie oraz do szkoły ślusarsko-mechanicznej w Rzeszowie. Po wojnie ukończył studia w Gdańsku, zdobył tytuł inżyniera i pracował jako konstruktor-projektant. Mieszka w Krakowie.
[00:00:10] Autoprezentacja boh. urodzonego w 1927 r. w Wysokiej koło Łańcuta.
[00:00:33] Przedstawienie rodziców: Bronisławy i Wawrzyńca Kielarów, dochodzenie do dat ich urodzin i śmierci.
[00:04:16] Boh. miał siedmioro rodzeństwa, najstarszy brat Tadeusz urodził się w 1922 r., najmłodszy Stanisław w 1942 r. Rodzice prowadzili gospodarstwo rolne, boh. pasł krowy i opiekował się młodszym rodzeństwem, w 1934 r. poszedł do pierwszej klasy.
[00:10:15] We wsi były trzy żydowskie rodziny. Niedaleko mieszkał właściciel sklepu, który był równocześnie stolarzem i wynajmował jedno pomieszczenie w domu boh. na warsztat. Żydzi chodzili do synagogi w Łańcucie. Żydowskie dziewczęta pływały łódką na młynówce.
[00:15:38] Wielu Żydów mieszkało w Łańcucie i Markowej. Drugi Żyd z Wysokiej trudnił się wyprawianiem skór. Konkurencja żydowskich sklepów w Łańcucie.
[00:18:22] Podczas okupacji ojciec pracował w sklepie przy Kółku Rolniczym.
[00:19:28] Przedwojenna propaganda, wycofywanie się wojska na wschód – działalność „piątej kolumny”. Brat Tadeusz chciał uciekać, ale ojciec, który brał udział w I wojnie, był przeciwny – kryjówka w psiej budzie. Początek okupacji – zachowanie Niemców. Powroty uciekinierów do domów. [+]
[00:25:26] Żydów zgromadzono w Łańcucie, stąd wywieziono ich do Bełżca. Boh. nie pamięta nazwisk żydowskich sąsiadów: Icka, Srula i Fajgi, której śmierci był świadkiem.
[00:29:49] W 1941 r. boh. ukończył siódmę klasę, Niemcy zabierali młodych ludzi na roboty – podjęcie nauki w szkole zawodowej. Wracając ze szkoły w Łańcucie zobaczył koło cmentarza żydowskiego żandarma Kokotta, który prowadził jego sąsiadkę Fajgę. Padły strzały i żandarm wyszedł z cmentarza sam. Boh. wszedł na cmentarz i widział agonię Fajgi. Refleksje na temat wojennej znieczulicy. [+]
[00:38:20] Wielu Żydów ukrywało się w okolicy, ale o tym się nie mówiło. Matka nosiła jedzenie Żydom, którzy ukrywali się w pustym domu dziadków, położonym nad Sawą – rozkład domu, budynki gospodarcze. Boh. nie wie, ilu Żydów ukrywało się w gospodarstwie. Matka chodziła wąwozem wzdłuż rzeki. Po dwóch miesiącach Żydzi odeszli i rodzice nie wiedzieli, co się z nimi stało. Rodzice znali ukrywanych Żydów, którzy pochodzili z Łańcuta. [+]
[00:47:57] Dzieci wiedziały, że matka nosi jedzenie Żydom, ale w domu o tym nie mówiono. Świadomość kar za pomaganie Żydom. W sąsiedniej Markowej także ukrywano Żydów, dzieci żydowskie pomagały w gospodarstwach.
[00:50:35] Wiele osób pomagało Żydom, ale o tym nie mówiono. Matka później pomagała uciekinierom i przesiedleńcom ze wschodu – przygarnięcie chłopca, Janka i pomoc Bronisławowi Sokołowskiemu, który uciekł Rosjanom. W sąsiedztwie zamieszkała liczna rodzina przesiedleńców i matka dokarmiała jednego z chłopców. Janek i Bronek wyjechali na Ziemie Odzyskane, Bronek mieszkał w Prudniku i utrzymywał kontakt z rodziną.
[00:58:20] Charakter ojca, który zajmował się pracą i utrzymaniem domu, pozwalając matce na pomaganie innym.
[00:59:35] We wsi wiedziano o zbrodni popełnionej w Markowej na rodzinie Ulmów i ukrywanych przez nich Żydach, w egzekucji brał udział żandarm Kokott. Reakcje okolicznych mieszkańców.
[01:02:00] Żona boh. widywała jednego z Żydów, którym matka pomagała.
[01:02:55] Podczas wspólnych ćwiczeń partyzantów BCh i AK został zastrzelony przez Niemców ojciec koleżanki. Na pogrzebie mówiono, że zmarł z przyczyn naturalnych. Boh. chodził do szkoły ślusarsko-mechanicznej w Rzeszowie i uczył się zawodu ślusarza – mieszkanie na stancji, skromne wyżywienie. Siostry Stanisława i Maria uczyły się na tajnych kompletach w Wysokiej – lekcje każdego dnia odbywały się w innym domu – Stanisława zdawała maturę w konspiracji. Brat Tadeusz pracował w warsztacie samochodowym. Edukacja rodzeństwa po wojnie – zdolności najmłodszego brata. Podczas akcji zdejmowania krzyży w szkołach siostra zawiesiła krzyż schowany za piecem – wyrzucenie ze szkoły. Boh. studiując miał stypendium, więc ściągnął siostrę do Gdańska, by pomagać jej w edukacji. Siostra skończyła stomatologię.
[01:13:50] Żydzi, którym matka pomagała, prawdopodobnie nie przeżyli okupacji. Charakter matki – skłonność do pomagania ludziom. Wspomnienie żandarma Kokotta, którego boh. widywał w okolicy.
[01:17:39] Kuzyn ojca Wiesław Kielar został wywieziony do Oświęcimia z Tarnowa pierwszym transportem. Miał numer obozowy 290. Pisząc po wojnie książkę „Anus mundi” musiał zważać na cenzurę – przekłady na obce języki.
[01:22:35] Ucząc się w Rzeszowie boh. mieszkał niedaleko opuszczonego getta. Po wojnie był świadkiem publicznej egzekucji dwóch mężczyzn, którzy rzekomo rabowali pociągi z przesiedleńcami ze wschodu. Potem mówiono, że byli to członkowie podziemia antykomunistycznego.
more...
less
The library of the Pilecki Institute
ul. Stawki 2, 00-193 Warszawa
Monday to Friday, 9:00 - 15:00
(+48) 22 182 24 75
The library of the Berlin branch of the Pilecki Institute
Pariser Platz 4a, 00-123 Berlin
Pon. - Pt. 10:30 - 17:30
(+49) 30 275 78 955
This page uses 'cookies'. More information
Ever since it was established, the Witold Pilecki Institute of Solidarity and Valor has been collecting and sharing documents that present the multiple historical facets of the last century. Many of them were previously split up, lost, or forgotten. Some were held in archives on other continents. To facilitate research, we have created an innovative digital archive that enables easy access to the source material. We are striving to gather as many archives as possible in one place. As a result, it takes little more than a few clicks to learn about the history of Poland and its citizens in the 20th century.
The Institute’s website contains a description of the collections available in the reading room as well as the necessary information to plan a visit. The documents themselves are only available in the Institute’s reading room, a public space where material is available free of charge to researchers and anyone interested in the topics collected there. The reading room also offers a friendly environment for quiet work.
The materials are obtained from institutions, public archives, both domestic and international social organizations, as well as from private individuals. The collections are constantly being expanded. A full-text search engine that searches both the content of the documents and their metadata allows the user to reach the desired source with ease. Another way to navigate the accumulated resources is to search according to the archival institutions from which they originate and which contain hierarchically arranged fonds and files.
Most of the archival materials are in open access on computers in the reading room. Some of our collections, e.g. from the Bundesarchiv, are subject to the restrictions on availability resulting from agreements between the Institute and the institutions which transfer them. An appropriate declaration must be signed upon arrival at the reading room in order to gain immediate access to these documents.
Before your visit, we recommend familiarizing yourself with the scope and structure of our archival, library and audio-visual resources, as well as with the regulations for visiting and using the collections.
All those wishing to access our collections are invited to the Pilecki Institute at ul. Stawki 2 in Warsaw. The reading room is open from 9–15, Monday to Friday. An appointment must be made in advance by emailing czytelnia@instytutpileckiego.pl or calling (+48) 22 182 24 75.
Please read the privacy policy. Using the website is a declaration of an acceptance of its terms.