Irena Winiarska z d. Dąbrowska (ur. 1927, Dąbrowa Dolna) była świadkiem pacyfikacji rodzinnej wsi przez Niemców 8 maja 1943. Opowiada o swoim bracie Franciszku, robotniku leśnym, który starał się uniknąć wywiezienia do III Rzeszy na roboty przymusowe. W maju 1943 partyzanci urządzili zasadzkę na Niemców. Zaatakowani Niemcy wezwali posiłki z Kielc i przystąpili do krwawego odwetu. Irena Winiarska z bratem i siostrą uciekła do lasu, skąd obserwowała płonącą wieś i niemieckie zbrodnie.
[00:00:08] Ur. 23 lutego 1927 r. W czerwcu 1939 r. ślub siostry. Na przełomie 1939/40 r. Niemcy wyłapywali chłopów na roboty przymusowe do Rzeszy. Starszy brat Franciszek pracował w lesie, przeznaczony do wywiezienia, uciekł przez lufcik [+]. Mama i młodszy brat Józek pobici kolbami przez Niemców za karę.
[00:04:13] W maju 1943 w sobotę pacyfikacja wsi. Zasadzka partyzantów z Dębna na skraju wsi, ze strony Wojciechowa. Brat Józek zabrany na roboty, Franciszek pomieszkiwał w domu. Przejazd Niemców do Nowej Słupi z Bodzentyna. Na moście zaatakowani granatami przez partyzantów, kilku zabitych, w tym cywil Wawrzyniec Dyk, pracownik gminy.
[00:06:43] Jadący z pomocą Niemcy z Bodzentyna zastrzelili mieszkańców Dąbrowy obserwujących wydarzenie z pagórka. Strzelanina w Dąbrowie, zabicie partyzanta. Niemcy wystrzelali mieszkańców Dąbrowy Dolnej, palili domy i zabudowania gospodarcze przez cały dzień. Ciała zabitych ludzi leżały we wsi. Sołtys Józef Winiarski zdołał powstrzymać podpalenia.
[00:09:00] Zastrzelenie całej 4-osobowej rodziny Kurtyś uciekającej na wozie. W domu wylepionym gliną, który się nie spalił, przechowywano ciała i pilnowano ich w nocy. W niedzielę Piotr Wrona zastrzelony przez Niemców przy wyprowadzaniu krowy na pastwisko.
[00:11:09] Partyzanci z Dębna. Sołtys Winiarski mówił po niemiecku, powstrzymał Niemców. Poszukiwanie partyzantów po wsi, brat Franciszek (partyzant) chował się przed Niemcami w piwnicy. [+]
[00:12:39] Syn sołtysa Tadeusz Winiarski był w partyzantce pod dowództwem Domoradzkiego z Bodzentyna. Zebranie ludności z Dębna – zabicie 43 osób. Strach przed wojskiem.
[00:13:57] Wsie położone bliżej lasu zostały spacyfikowane, w Bodzentynie zabito w czerwcu [1943] 43 mężczyzn. W Celinach też zebrano mieszkańców („spęd”), pierwszą ofiarą był Celiński. [+]
[00:15:43] Po drodze do Dąbrowy Dolnej Niemcy zastrzelili mieszkańców Dabrowy Górnej na pagórku. W Michniowie pod Suchedniowem blisko lasu (Wykusu) spalenie żywcem mieszkańców w stodole, krzyki płonących ludzi. [++] Zbiorowa mogiła w Michniowie. Zabieranie zwierząt gospodarczych przez Niemców – sąsiad Drapisz schował krowę w pokoju, Niemcy ją znaleźli i zabrali. Chowanie krowy w bunkrze na polu. Młodszy brat opiekował się nią, drapał ją na uspokojenie. Uratowanie krowy. [+]
[00:18:30] Budowanie bunkrów we wsi – wykopywanie dołów nakrytych deskami, zgromadzona żywność, pościel, wejście pod krzakami porzeczek.
[00:19:28] Partyzanci we wsi: Stanisław Rdzanek, brat Franciszek, Stefan Wrona, Zygmunt Dyk
Drabisz Stanisław. Sołtys Józef Winiarski został teściem boh. Potyczka partyzantów z Niemcami. Zastrzelenie Wrony.
[00:21:40] Boh. razem z siostrą i bratem uciekli ze wsi pod Bodzentyn. Obserwowali pożar na grobli, do którego Niemcy wrzucali żywe dzieci z rodziny Cedzyńskich – widział to brat Kazimierz, który został z rodzicami w domu. [+]
[00:23:27] Ślub boh. ze starszym synem sołtysa Winiarskiego Janem Zygmuntem Winiarskim, który ukrywał się we Wzdole. 17 stycznia 1945 r. radzieccy żołnierze byli w Dąbrowie, za uciekającymi Niemcami „kurzyło się”. Ciągły ostrzał wsi przez Rosjan z Krajna z katiuszy budził przerażenie.
more...
less
The library of the Pilecki Institute
ul. Stawki 2, 00-193 Warszawa
Monday to Friday, 9:00 - 15:00
(+48) 22 182 24 75
The library of the Berlin branch of the Pilecki Institute
Pariser Platz 4a, 00-123 Berlin
Pon. - Pt. 10:30 - 17:30
(+49) 30 275 78 955
This page uses 'cookies'. More information
Ever since it was established, the Witold Pilecki Institute of Solidarity and Valor has been collecting and sharing documents that present the multiple historical facets of the last century. Many of them were previously split up, lost, or forgotten. Some were held in archives on other continents. To facilitate research, we have created an innovative digital archive that enables easy access to the source material. We are striving to gather as many archives as possible in one place. As a result, it takes little more than a few clicks to learn about the history of Poland and its citizens in the 20th century.
The Institute’s website contains a description of the collections available in the reading room as well as the necessary information to plan a visit. The documents themselves are only available in the Institute’s reading room, a public space where material is available free of charge to researchers and anyone interested in the topics collected there. The reading room also offers a friendly environment for quiet work.
The materials are obtained from institutions, public archives, both domestic and international social organizations, as well as from private individuals. The collections are constantly being expanded. A full-text search engine that searches both the content of the documents and their metadata allows the user to reach the desired source with ease. Another way to navigate the accumulated resources is to search according to the archival institutions from which they originate and which contain hierarchically arranged fonds and files.
Most of the archival materials are in open access on computers in the reading room. Some of our collections, e.g. from the Bundesarchiv, are subject to the restrictions on availability resulting from agreements between the Institute and the institutions which transfer them. An appropriate declaration must be signed upon arrival at the reading room in order to gain immediate access to these documents.
Before your visit, we recommend familiarizing yourself with the scope and structure of our archival, library and audio-visual resources, as well as with the regulations for visiting and using the collections.
All those wishing to access our collections are invited to the Pilecki Institute at ul. Stawki 2 in Warsaw. The reading room is open from 9–15, Monday to Friday. An appointment must be made in advance by emailing czytelnia@instytutpileckiego.pl or calling (+48) 22 182 24 75.
Please read the privacy policy. Using the website is a declaration of an acceptance of its terms.