Podolak Julia
Julia Podolak (ur. 1923, Czaczów) wychowała w ubogiej rodzinie, zamieszkałej w Czaczowie koło Nowego Sącza. Jej ojciec zmarł w latach 20., kiedy wrócił z emigracji z USA. Pani Julia podczas okupacji niemieckiej trafiła do obozu pracy przymusowej w Nawojowej, gdzie pracowała przy regulacji rzeki Kamienicy. Po ucieczce w 1943 roku hitlerowcy zagrozili, że spalą jej rodzinny dom, a bliskich wywiozą do obozu w Oświęcimiu. Wróciła i za karę została wywieziona na roboty przymusowe do miejscowości Welling w Nadrenii-Palatynacie. Po wyzwoleniu poznała na terenie Niemiec przyszłego męża, wrócili do Polski i pobrali się.
więcej...
mniej
[00:01:27] Autoprezentacja boh. urodzonej w 1923 r. w Czaczowie.
[00:03:05] Boh. nie pamięta, skąd pochodzili rodzice, miała czwórkę przyrodniego rodzeństwa.
[00:04:05] Dzieciństwo na wsi. Boh. miała dwa lata, gdy zmarł ojciec, wzięła ją do siebie nauczycielka i boh. jadła i spała razem z jej psem i kotem. Ciężka praca matki. [+]
[00:07:09] Ojciec zmarł niedługo po powrocie z Ameryki. Zarobione na emigracji pieniądze dał wójtowi, by nie trzymać ich w domu. Po pogrzebie skradziono ubrania, które ojciec przywiózł. W domu była sieczkarnia, z której korzystali sąsiedzi – odkrycie chustki-barankówki w sieczkarni. [+]
[00:11:53] Boh. pasła krowy u zamożniejszych gospodarzy. Podczas okupacji została zabrana na roboty zamiast dzieci Adolfa Ryby – praca przy budowie drogi w okolicy Nawojowej. Boh. zbierała kamienie z koleżanką Kaśką, chłopi wozili budulec, a Cyganie układali drogę. W Nawojowej była kuchnia dla robotników, w której pracowały kucharki z Poręby. Niemiec odsunął boh. i jej trzy koleżanki od ciężkich robót – praca w kuchni. W Nawojowej był też obóz dla Żydów. [+]
[00:15:53] W obozie w Nawojowej byli Polacy, Cyganie – praca przy budowie drogi. Obóz dla Żydów był wydzielony – gorsze jedzenie. Znajomy Żyd Abraham powiedział o łapankach w Nawojowej. Ucieczka z obozu w towarzystwie sąsiada Julka Horowskiego – reakcja matki po powrocie boh. do domu. Sąsiad Horowski zrobił kryjówkę w sianie na strychu i boh. ukrywała się całą zimę. Niemcy robili rewizje, ale nie znaleźli kryjówki. [+]
[00:19:38] Cabok powiedział, że rodzina zostanie wysiedlona, jeśli boh. się nie zgłosi – decyzja o zgłoszeniu. Boh. została zabrana do Nowego Sącza. [+]
[00:21:38] Wybuch wojny – odgłosy syren z Nowego Sącza. Sąsiad rozdał beczkę sera, a potem sam nie miał co jeść. Zabieranie kontyngentów.
[00:23:34] Ojciec po powrocie z Ameryki chciał pokryć dachy dachówką, ale zabrakło mu pieniędzy. Dom był drewniany, ocieplony mchem i gliną, pobielony wapnem. Kury zamykano na noc w stajni – częste kradzieże. [+]
[00:27:51] Nauczycielka Aniela Fischówna miała aparat radiowy na słuchawki i pokazała je dzieciom. Wiejskie baby zabroniły jej prezentowania dzieciarni „diabłów” i siania zgorszenia. Zabawy dzieci podczas szkolnych przerw, ukaranie kolegi Ludwika. [+]
[00:32:20] Boh. służyła u ciotki, gospodarz po zabiciu świni uszył jej kurpiele (kierpce). Pewnej nocy kot zjadł jednego kurpiela – reakcja gospodarza. [+]
[00:34:27] Strój codzienny i do kościoła, pranie w rzece. Wyprawy do kościoła w Nawojowej, nogi myto w rzece koło miasta i wtedy wkładano kurpiele. [+]
[00:36:34] Boh. pamięta ogród hrabiego Stadnickiego w Nawojowej. Do Nowego Sącza chodzono w dni targowe, boh. nosiła jajka na targ. Chodziła też do Łabowej, gdzie odbywały się jarmarki.
[00:41:30] W Homrzyskach mieszkał Żyd Abram, który kupował cielęta. Na wsi mówiło się, że Żydzi porywają dzieci. Boh. szła z babką na targ, na widok samochodu babka zakrzyknęła, że jedzie Lucyper i uciekła z wnuczką.
[00:44:20] W Czaczowie mieszkało wielu Łemków – ostrzeżenie Polaków przed napadem. Boh. chodziła czasem do cerkwi w Maciejowej. Przejście Cyganów przez wieś.
[00:48:00] Boh. została w Nowym Sączu zapakowana do bydlęcego wagonu – chleb od ciotki na drogę. Nastrój w wagonie podczas bombardowania, poród w wagonie – śmierć podczas podróży. Reakcja Niemców po otwarciu wagonów, gdy pociąg dojechał na miejsce – kąpiel i golenie włosów w obozie. [+]
[00:54:35] Boh. widziała komorę gazową, została odłączona od grupy – pytania o ojca i jego pobyt w Ameryce. Boh. zabrano pasiak i dano cywilne ubranie – wyjazd do pracy w fabryce.
[01:01:38] Boh. trafiła do pracy w gospodarstwie rolnym – wybranie jej przez bauera. Razem z boh. pojechała Rosjanka Ewa, Helka Michalik z okolic Nowego Sącza i Maryśka Kantor. Incydent z Francuzem, który pracował w gospodarstwie. Opieka ze strony bauera i jego żony. Boh. szybko nauczyła się niemieckiego – listy do domu.
[01:07:17] Pod koniec wojny Polacy i Francuzi uciekali za Ren. Gospodarze nie puścili boh. Pradziadek bauera miał żonę Polkę, co wpłynęło na jego stosunek do Polaków. Boh. pracowała w lesie śpiewając – spotkanie z robotnikiem przymusowym, Polakiem, wymiana kartek z informacjami, skrytka na terenie gospodarstwa.
[01:13:05] Sytuacja więźniów obozów pod koniec wojny – bauer zabrał do siebie kilku, w tym przyszłego męża boh. Józek pracował u matki bauerki, ale robotnikom nie wolno było ze sobą rozmawiać.
[01:15:30] Wyzwolenie przez wojska amerykańskie. Amerykanie zabrali robotników, boh. trafiła do obozu w Bitburgu. Gospodarze nie mieli dzieci i nie chcieli puścić boh., po którą przyjechali Amerykanie z Józkiem i Felkiem. Warunki w obozie, w którym było wielu Rosjan – ich zachowanie, oddzielenie Rosjan od Polaków. Boh. zrobiła paczkę z amerykańskich darów i zawiozła ją bauerce.
[01:22:42] Boh. pracowała u bauera dwa lata. Podróż pociągiem do Polski, repatrianci dostali na drogę dużo jedzenia od Amerykanów. Boh. wracała do kraju z narzeczonym – po przyrzeczeniu wierności on pojechał do matki w Ostrowi Mazowieckiej, ona do Nowego Sącza.
[01:25:52] Boh. jako „Amerykanka” została matką chrzestną dziecka kuzynki i chciano ją wydać za kuma – gadanie na chrzcinach, z których boh. uciekła. Przyjazd narzeczonego i jego brata Mietka – wyjazd do rodziny narzeczonego i spotkanie z przyszłym teściem. Regionalne zabobony – miotła w drzwiach do domu. [+]
[01:36:05] Rodzice narzeczonego polubili boh., która mieszkała z mężem przez cztery lata w Ostrowi – dom po wojnie był zniszczony. Mąż wyjechał do Jeleniej Góry, potem rodzina zamieszkała we wsi Rytro u gospodarza Józefa Kulika, ale boh. chciała mieszkać bliżej matki – wyjazd do Roztoki koło Nowego Sącza. We wsi było jeszcze kilka rodzin łemkowskich – kura i sprzęty od sąsiadki. Ze wsi wysiedlono wszystkich Łemków. Boh. prowadziła z mężem gospodarstwo.
[01:40:45] Boh. wyjechała do Niemiec z Nowego Sącza. Łapanki przeprowadzane przez Niemców – zabranie ludzi z kościoła w Nawojowej. Postrzeganie Cyganów na wsi przed wojną.
[01:42:25] Święta Bożego Narodzenia przed wojną. Post przed Wigilią – wieczerza wigilijna. Święta u Łemków, obyczaje pogrzebowe. Matka chrzestna kupiła boh. buty do Pierwszej Komunii – przypadkowe spalenie butów w piecu.
więcej...
mniej