Matuszewski Mieczysław
Mieczysław Matuszewski, ps. „Żbik” (ur. 1929, Stany, zm. 2021, Grodzisk Mazowiecki) – syn oficera Straży Granicznej i komendanta WKU w Grodzisku Mazowieckim. Okupację niemiecką przeżył w Grodzisku Mazowieckim, gdzie był uczniem tajnych kompletów, harcerzem Szarych Szeregów, potem kapitanem Armii Krajowej. Wraz z kolegami z Ośrodka „Gąbka” – „Osa” brał udział w licznych akcjach dywersyjno-obronnych na terenie ówczesnego powiatu błońskiego. Do końca życia mieszkał w Grodzisku Mazowieckim, w domu, w którym przed wojną mieściło się biuro WKU. Zmarł w sierpniu 2021 r.
więcej...
mniej
[00:00:07] Autoprezentacja boh. urodzonego w 1929 r. we wsi Stany w powiecie częstochowskim.
[00:00:25] Ojciec, Zenon Matuszewski, był podoficerem służby granicznej i pracował na posterunku Straży Granicznej w Stanach. Na początku lat 30. został dowódcą posterunku SG w Kaletach i tam boh. poszedł do szkoły. Po kilku latach ojciec został komendantem posterunku w Zawierciu. W 1939 r. brat był uczniem trzeciej klasy gimnazjum w Zawierciu, a boh. i siostra chodzili do szkoły powszechnej.
[00:04:30] W maju 1939 ojciec został powołany do służby w Centralnym Ośrodku Szkolenia Oficerów Straży Granicznej w Rawie Ruskiej. 30 sierpnia wieczorem rodzina przyjechała do Grodziska – przewidywania ojca co do wybuchu wojny.
[00:08:15] Wybuch wojny zastał ojca w Rawie Ruskiej, potem jednostka wycofała się na Podole. Ojciec dostał się do niemieckiej niewoli, ale zdołał uciec, zdobył cywilne ubranie oraz rower – przyjazd do Grodziska. W 1929 r. ojciec zbudował dom w Grodzisku i wynajmował go instytucjom wojskowym. Dobra rodziny Mokronoskich.
[00:16:44] 8 września Niemcy wkroczyli do Grodziska i stacjonowali w domu wybudowanym przez ojca. Sytuacja rodziny na początku wojny – matka nie zabrała jedzenia z Katowic i boh. z bratem zbierali kłosy na polach, z których matka piekła placki. W domu zamieszkali uchodźcy, w tym hrabina z synem. Jeden ze stryjów dostał się do niewoli i był robotnikiem przymusowym u bauera. Warunki w starym domu dziadka, gdzie również mieszkali uciekinierzy.
[00:21:55] Ojciec 27 grudnia 1939 r. przyjechał do Grodziska, znajoma załatwiła rodzicom kenkarty. Ojciec brał udział w III Powstaniu Śląskim, wcześniej walczył w oddziałach gen. Żeligowskiego – sytuacja polityczna na Litwie i na Śląsku. Służba ojca w Straży Granicznej, sytuacja materialna rodziny przed wojną.
[00:29:35] Położenie rodziny po wkroczeniu Niemców do Grodziska, stan domu dziadka. Dwaj zastępcy ojca mieli przyjechać do Grodziska, ale wcześniej Niemcy zajęli Katowice. Gospodarstwo dziadka ze strony matki leżało nad Liswartą tuż przy granicy polsko-niemieckiej. Latem 1939 r. boh. był u dziadka i widział niemieckie przygotowania do wojny. We wrześniu nikt na tym odcinku nie bronił granicy.
[00:33:56] Podczas okupacji brat Zenek wstąpił do Szarych Szeregów, w Grodzisku skończył gimnazjum i rozpoczął naukę w szkole Wawelberga w Warszawie – zdolności matematyczne brata.
[00:36:48] W 1939 r. w domu w Grodzisku mieściło się WKR [PKU, Powiatowa Komenda Uzupełnień], dowódcą był mjr Żwański – incydent po zgubieniu wiadra. Pogoda zimą 1939 r. – wyjazdy do lasu po szyszki i gałęzie na opał. Kolega boh. został zastrzelony podczas próby kradzieży węgla z pociągu. [+]
[00:41:45] WKR przed wojną, wygląd domu. We wrześniu 1939 r., gdy Niemcy bombardowali Grodzisk, po walce powietrznej chłopi wzięli do niewoli zestrzelonego pilota niemieckiego. Mjr Żwański wysłał po niego sierżanta Kurczyńskiego, pilota prawdopodobnie rozstrzelano. Po wejściu Niemców aresztowano sierżanta Kurczyńskiego, jego dalsze losy nie są znane. Major Żwański był podczas okupacji dowódcą oddziału NSZ, po wojnie ukrywał się na poligonie Czerwony Bór, zginął zabity przez UB w Czerwonym Borze [we wsi Dąbrowa-Tworki w 1948 r.]. 6 września 1939 r. zapakowano na wozy dokumenty z WKR, podobno wrzucono je do Wisły.
[00:52:05] Niemcy wjechali do Grodziska 8 września, jedna kompania rozlokowała się w budynku po WKR – jedzenie od kucharza z niemieckiej kuchni polowej. [+]
[00:56:05] Polscy żołnierze zostawili w siedzibie WKR dwa radia i broń. Boh. i brat zakopali radioodbiorniki za ustępami, ale ktoś je wykopał i zabrał. Broń też zakopano i spoczywa w ziemi do dziś. We wrześniu 1939 r. jeden z oficerów WKR strzelał z karabinu do niemieckiego samolotu – odpowiedź pilota Luftwaffe.
[01:01:42] Ojciec bał się Niemców i rzadko wychodził z domu. Obawiał się też sowietów, ponieważ brał udział w defiladzie w Kijowie. Głód podczas okupacji.
[01:04:35] W 1942 r. boh. wstąpił do Szarych Szeregów, przysięga na krucyfiks. Brat miał wielu znajomych, ponieważ udzielał korepetycji z matematyki. Boh. uczył się języka niemieckiego na tajnych kompletach, nauczycielem był uchodźca z Bydgoszczy. Dwóch członków siedmioosobowej „grupy bojowej” miało pistolety – nauka obsługi broni. Marzenie o zdobyciu broni na Niemcach.
[01:13:28] 5 kwietnia 1944 r. boh. wstąpił do Armii Krajowej. Matka jeździła na handel do Jeżowa i Białej Rawskiej, czasem po żywność jeździł boh. z bratem. We wrześniu 1939 r. zabrano węgiel, który należał do WKR.
[01:17:15] W lasach osuchowskich Niemcy chowali ofiary egzekucji. W 1942 r. boh. wiózł na wieś wyprawioną skórę, za Osuchowem spotkał na drodze gestapowca, który zaprowadził go do lasu i chciał zastrzelić – pobicie przez Niemca. Boh., który miał połamane żebra, leczył zielarz Mateusz Chełmoński. [+]
[01:24:20] Na początku okupacji Niemcy kazali rozebrać bożnicę w Grodzisku. Boh. wlókł do domu belkę na opał, ale zatrzymał go policjant, który kazał ją odnieść na posterunek. Boh. był świadkiem egzekucji na rynku.
[01:27:42] W drużynie boh. byli chłopcy, którzy chcieli potem studiować, dowódcą był Janusz Zabłocki ps. „Pionier”. Edukacja podczas okupacji. Szare Szeregi prowadził przedwojenny harcmistrz Jerzy Kowalczyk. Zbiórki w domu państwa Osiadaczy, zakres szkolenia drużyn. Kolportaż ulotek, także w języku niemieckim.
[01:39:32] Zajęcia strzeleckie w lesie koło wsi Radonie. Szkolenie członków Szarych Szeregów. Pisanie listów do folksdojczów i malowanie napisów na murach. Boh. kolportował prasę podziemną i ulotki. Kierownik sklepu chemicznego należał do konspiracji i robił farbę dla podziemia. Latem 1944 r. folksdojcze wyjechali na zachód.
[01:47:50] Akcje przeciwko kinom – wnoszenie puszek z karbidem do sali kinowej. Incydent z udziałem członka Hitlerjugend i niemieckiego żołnierza. [+]
[01:55:00] Harcerze byli łącznikami – ukrywanie meldunków w dębie. Boh. zawiózł paczki do Milanówka i Warszawy, potem dowiedział się, że były tam części do stenów. W okolicach Grodziska były cztery miejsca, na których przyjmowano zrzuty z Anglii, także cichociemnych – uzbrojona obstawa. Dwaj koledzy: Życiński i Kubiak, poszli w 1944 r. na obstawę zrzutowiska. Gdy wracali, zostali zastrzeleni przez Niemców. Dowódca „Konar” zdołał uciec – jego dalsze losy. Nauka niemieckiego podczas okupacji, nauczyciel pan Pronobis był uciekinierem z Bydgoszczy.
[02:04:55] Boh. był świadkiem egzekucji na Rynku w Grodzisku. Akcja „Burza” w okolicach Grodziska – boh. poszedł z bratem na zgrupowanie w Skułach, po jednym dniu brat zachorował na anginę, a boh. zwolniono, ponieważ nie miał broni. Po wkroczeniu Armii Czerwonej boh. chciał iść do lasu i walczyć z sowietami, ale ojciec mu nie pozwolił.
[02:10:52] W czasach PRL siedzibę Gestapo zajął Urząd Bezpieczeństwa – boh. widział zlinczowanie mężczyzny z zaklejonymi ustami, który miał na placach kartkę „kapo z Oświęcimia” – boh. jest przekonany, że był to akowiec z Milanówka. Jego zwłoki wrzucono do rowu. Losy kolegów po wojnie – spotkanie ubeka i partyzanta. Wspomnienie egzekucji na Rynku podczas okupacji.
więcej...
mniej