Lewandowski Czesław cz. 3
Czesław Lewandowski (ur. 1928, Wólka Garwarska), ps. „Bystry”, powstaniec warszawski i harcerz Szarych Szeregów, więzień KL Stutthof o numerze 79152, pułkownik Ludowego Wojska Polskiego. Pochodzi z robotniczej rodziny, wychowywał się w północnych dzielnicach Warszawy (Bielany, Wawrzyszew, Marymont) – rodzina kilkakrotnie zmieniała miejsce zamieszkania ze względu na pracę ojca. Jego ojciec został zamordowany przez Niemców w maju 1940 r. za rzekomy sabotaż, niedługo potem rodzinę opuściła matka, więc Czesław Lewandowski jako najstarszy musiał zająć się młodszym rodzeństwem. Z trudem zdobywał pożywienie, wszyscy wówczas głodowali, aż Rada Główna Opiekuńcza zainteresowała się losem sierot i umieściła wszystkich w domach dziecka. Gdy Czesław Lewandowski po dwóch miesiącach uciekł z sierocińca, okazało się, że jego dom rodzinny zajęli już inni ludzie. Dawni koledzy z podwórka wciągnęli go do pracy w konspiracji, wstąpił do Szarych Szeregów, złożył przysięgę. Walczył w powstaniu warszawskim na Marymoncie i Żoliborzu, brał udział w nieudanym szturmie na Dworzec Gdański. Wzięty do niewoli przez Niemców, został wywieziony do KL Stutthof, jako jeden z niewielu przeżył „marsz śmierci”. Po wyzwoleniu przez Armię Czerwoną leczył się i dochodził do siebie w szpitalu w Lęborku. Wrócił do Warszawy, gdzie zajął pokój w częściowo zburzonej kamienicy na Żoliborzu. Odnalazł także matkę, która przebywała u rodziny niedaleko Ciechanowa. Dawni znajomi z Szarych Szeregów zaproponowali mu udział w „akcji”, która okazała się napadem na bank. Czesław Lewandowski odmówił udziału, za co dostał podziemny wyrok śmierci. Jedynym ratunkiem było wstąpienie do Ludowego Wojska Polskiego – ukończył szkołę podchorążych we Wrocławiu, służył w Braniewie, potem w 1 Batalionie Ochrony Garnizonu Warszawa. Był wykładowcą taktyki na Kursie Oficerów Służb Technicznych, potem był zastępcą szefa wydziału szkoleń Wojsk Chemicznych MON. Ukończył Akademię Obrony Przeciwchemicznej w Moskwie. Był świadkiem wybuchu jądrowego na poligonie w Kazachstanie. W Ludowym Wojsku Polskim dosłużył się stopnia pułkownika.
more...
less
[00:00:06] Atmosfera zakończenia wojny w 1945 r. – oczekiwanie, że wojny na świecie ustaną. Rozważania na temat wojen i ich wpływu fizycznego i psychicznego na ludzi.
[00:05:00] W braniewskiej jednostce boh. został dowódcą 1 kompanii fizylierów, gdzie było stu rekrutów i dwudziestu żołnierzy po rocznej służbie – analfabetyzm wśród poborowych, którym zorganizowano naukę na poziomie trzeciej klasy szkoły podstawowej. Kadra w kompanii, ambicjonalne podejście boh. do powierzonych zadań. Rozmowy z żołnierzami, wizytowanie szkoleń ogniowych, sprawdzenie broni. Boh. zmusił swoich podkomendnych do sporządzania konspektów szkoleń – stopniowa poprawa kondycji fizycznej żołnierzy oraz wyników w strzelaniu.
[00:17:30] Wypadek podczas szkolenia z rzutu granatem – interwencja boh. [+]
[00:22:18] Przysięga wojskowa. Kompania dowodzona przez boh. osiągnęła najlepsze wyniki szkolenia w jednostce. Zainteresowanie żołnierzy sportem.
[00:25:18] Wiosną 1950 r. odbyła się inspekcja w pułku – ćwiczenia batalionu przed komisją. Kompania boh. została szpicą czołową – jej zadania i ich pozytywna ocena przez komisję.
[00:28:48] Wyjazdy w teren zgodnie z hasłem: „Wojsko z ludem, lud z wojskiem”. Prace w PGR w Kadynach, pomoc przy żniwach, wykopkach. Podczas jednego z wyjazdów zdezerterował żołnierz z bronią, po jego złapaniu prokurator zamierzał urządzić pokazowy proces w Braniewie, ale żołnierz uciekł z celi. Boh. został dowódcą jednego z patroli wysłanych za zbiegiem – poszukiwania w klasztorze żeńskim, którymi boh. przekroczył swoje kompetencje. [+]
[00:33:38] W Braniewie liczba żołnierzy przewyższała liczbę mieszkańców miasteczka – życie kulturalne i towarzyskie skupiało się w kasynie, w którym spożywano nadmierne ilości alkoholu.
[00:35:10] Boh. trafił do Braniewa wraz z dwoma kolegami-oficerami. Jeden z nich wyjechał na urlop i boh. zastąpił go podczas szkolenia ze strzelania z moździerza – wyjazd na poligon, gdzie ostrzelano stado dzików – powrót z dziczyzną do jednostki. Boh. został wezwany do raportu przez dowódcę pułku – 10 dni aresztu domowego za polowanie i pochwała za zapasy do kuchni kasyna. [+]
[00:41:55] Boh. przeszkadzał alkohol w życiu pułku oraz to, że dziewczyna, którą się interesował, mieszkała w Warszawie – starania o przeniesienie, efekt listu do ministra obrony. Propozycja ze strony jednej z dziewczyn, które bywały w jednostce – ucieczka boh.
[00:46:26] Pod koniec 1950 r. boh. zameldował się w Warszawie w kadrach MON i przyjął stanowisko dowódcy kompanii w 1 Batalionie Ochrony Garnizonu Warszawa, który stacjonował w Cytadeli. Zadania i skład batalionu, którym dowodził kapitan Błaszczak, kawaler orderu Virtuti Militari.
[00:48:40] Specyfika służby wartowniczej, gdzie żołnierze mieli cały czas dostęp do broni i ostrej amunicji. Zakwaterowanie na terenie Cytadeli, która była zniszczona po wojnie. Szkolenia odbywały się na Młocinach – podkomendni boh. W ramach służby żołnierze byli oddelegowani do sądów wojskowych i konwojowali aresztantów. Boh. zaproponował zmiany w systemie szkoleń, które wprowadzono w życie.
[00:57:25] Śmiertelny wypadek podczas ćwiczeń ogniowych.
[00:59:08] Boh. spotykał się z Barbarą Buchowicz, która zgodziła się zostać jego żoną. Zgodę na ślub wyrażał dowódca okręgu po rozmowie z przyszłą panną młodą. Boh. pojechał do Rembertowa na kontrolę wart – wypadek motocykla, którym kierował żużlowiec z Leszna. [+]
[01:05:48] Podczas kolejnego wyjazdu do Rembertowa boh. został okradziony w kolejce, zabrano mu m.in. dokumenty potrzebne do ślubu, który mimo trudności został zawarty w grudniu 1950. Po ceremonii w kościele odbyło się przyjęcie, podczas którego zmarł wuj żony boh. [+]
[01:09:10] Na przyjęciu weselnym nie było nikogo z rodziny boh., matka była przeciwna ślubowi – jej zachowanie. Żona była w ciąży – otrzymanie przydziału na mieszkanie, śmierć dziecka kilka dni po urodzeniu. Po narodzinach córki Mirosławy żona podjęła pracę w biurze Unitry, a córka poszła do żłobka.
[01:15:25] Relacje z dowódcą batalionu kpt. Błaszczakiem, który podczas wojny służył w 2 Armii WP jako dowódca ckm-u – okoliczności otrzymania krzyża Virtuti Militari.
[01:17:15] Zmiany w wojsku w latach 50. – wyżywienie żołnierzy. Jesienią 1951 r. boh. poszedł na kurs do Wyższej Szkoły Piechoty w Rembertowie – propozycja gen. Stecy, by został wykładowcą taktyki na Kursie Oficerów Służb Technicznych, który był de facto kursem dla wojsk chemicznych. Dowódcą był płk Szer, z zawodu inżynier chemik. Boh. chodził na zajęcia ze słuchaczami, by doszkolić się w taktyce wojsk chemicznych. Awans na kierownika kursu. Szkolenie oficerów i podoficerów wojsk chemicznych.
[01:25:45] Dowódcą kursu dla podoficerów był kpt. Szpunar, który codziennie robił przegląd pokoi zamieszkałych przez słuchaczy kursu – reakcja kursantów. Zachowanie kpt. Szpunara na imieninach u por. Debicha – wywieszenie kapitana za okno.
[01:30:13] Zajęcia taktyczne odbywały się na poligonie przy koszarach w Rembertowie, który sąsiadował z poligonem doświadczalnym w Zielonce – uzgadnianie terminów pobytu w terenie. Boh. pojechał ze swoimi kursantami na minowanie – ostrzelanie pozycji przez żołnierzy z Zielonki. [+]
[01:33:10] Zasada szkolenia – maksymalne przybliżenie warunków bojowych. Ćwiczenia z użyciem iperytu – rozbicie naczynia z iperytem podczas przewożenia go ciężarówką razem z żołnierzami. Odkażanie kursantów i szosy. Wiadomość o wypadku nie doszła do przełożonych. [+]
[01:38:07] Zdarzenia na poligonie – podczas zajęć z miotaczami ognia chłopak z krowami wyszedł przed ćwiczących.
[01:39:35] Awanse słuchaczy kursu prowadzonego przez boh. i jego awans na starszego pomocnika szefa wydziału szkolenia Wojsk Chemicznych MON. Szefem wydziału był mjr Siekiera. Struktura wojsk chemicznych. Zadania boh. w wydziale – wdrażanie proponowanych przez niego zmian. Opinia na temat kolegów z wydziału – wymiana kadry.
[01:46:27] Problem pozorowania skażeń promieniotwórczych dla ćwiczeń oddziałów rozpoznania – przyjęcie pomysłu boh. Opracowanie programu szkoleń dla wojsk chemicznych. Awans na zastępcę szefa wydziału.
[01:48:00] Przebieg spotkania z dowódcą Wojsk Lądowych gen. Popławskim – boh. oczekiwał, że zostanie zwolniony z wojska.
[01:53:02] Wyjazd na inspekcję do 15 Dywizji w Olsztynie, gdzie mjr Siekierze raportował por. Toporek.
[01:55:02] W 1955 r. boh. został odznaczony i awansowany. Znajomość z podpułkownikiem Jaruzelskim, który nigdy nie opowiadał o swoim pobycie na Syberii. Szef boh. chciał go wysłać do akademii wojskowej w ZSRR, ale kandydaturę odrzucano ze względu na jego akowską przeszłość. W 1956 r. udało się załatwić wyjazd do akademii.
[01:58:32] Skarga na oficerów, którzy podglądali modelki pozujące w pracowniach ASP – założenie zasłon w oknach. Wyjazdy z mjr Nowakiem na prezentację samochodu do odkażania. Reorganizacja wojsk w połowie lat 50.
[02:02:10] W 1956 r. boh. został zakwalifikowany do Akademii Obrony Przeciwchemicznej w Moskwie – kurs przygotowawczy w Wesołej. Wyjazd do akademii. Pracując w MON boh. skończył liceum korespondencyjne i zdał maturę z bardzo dobrymi ocenami. Dyrektorką szkoły była matka dziennikarki Ireny Dziedzic – kadra w szkole.
[02:08:14] Życie rodzinne – pogarszające się relacje z żoną. Podczas pobytu w Związku Radzieckim żona otrzymywała całą pensję boh., który tam dostawał takie uposażenie jak radzieccy oficerowie.
[02:11:00] Droga do Moskwy – obserwacje z okien pociągu, ciężka praca kobiet. Powitanie na Dworcu Białoruskim, zakwaterowanie w bursie. W Akademii był fakultet dla obcokrajowców, z Polski przyjechało ośmiu oficerów, byli też słuchacze z Węgier, Rumunii, Niemiec i Chin. Kadra profesorska w Akademii. Zajęcia odbywały się w języku rosyjskim, choć wykładowcy znali języki obce, w tym niektórzy polski. Wysoki poziom nauczania, w którym początkowo przodowali kursanci z Niemiec, znający bardzo dobrze rosyjski.
[02:17:35] Dojazdy metrem do uczelni – wrażenia z Moskwy. Urlopy z okazji świąt Bożego Narodzenia i Wielkanocy, żony mogły trzy razy w roku przyjechać do mężów. Żona boh. nigdy nie przyjechała do Moskwy. Wyjazd na pierwszy świąteczny urlop – chłodne powitanie w domu. Relacje z córką.
[02:22:20] Nauka w drugim semestrze, konieczność nauki drugiego języka obcego – wybór niemieckiego. W grupie było trzech Albańczyków – kawał zrobiony wykładowczyni matematyki. Kolega Albańczyk został rozstrzelany podczas buntu wojska w Albanii.
[02:26:42] Dobry wynik po zakończeniu pierwszego roku nauki. Jadąc do Polski boh. kupił prezenty do domu, dla siebie aparat fotograficzny. Będąc w Moskwie boh. dowiedział się, że zostało mu przydzielone nowe mieszkanie i już dokonano przeprowadzki rodziny na ul. Nowolipki. Pobyt na wczasach w Zamku Czocha – rozpad małżeństwa. Boh. nawiązał kontakt z matką, która zabrała z z domu dziecka jedną z córek (Honoratę), a drugą (Krystynę) zostawiła w domu dziecka w Szamotułach. Trudne relacje w rodzinie.
[02:34:10] Powrót do szkoły, oficerowie nie podlegali kontroli celnej. Nowe przedmioty na drugim roku studiów – obsługa specjalistycznego sprzętu wojskowego. Wyjazdy na obozy zimowe i letnie. Warunki na obozie zimowym – wyposażenie kursantów. Łaźnia polowa zimą – sposób ogrzewania.
[02:38:58] Boh. czytał literaturę techniczną po niemiecku. Polacy najbardziej zaprzyjaźnili się z Węgrami i Niemcami. Zachowanie jednego z Niemców podczas spotkania towarzyskiego – odwołanie go do Niemiec. Stosunek boh. do języka niemieckiego. Kursanci rozmawiali między sobą po rosyjsku. Zakupy majora Palczewskiego w sklepie mięsnym.
[02:44:16] Obóz letni w stepie nad Klaźmą. W wąwozie za barakiem lęgły się komary, które atakowały kursantów – wrzucanie do wąwozu świec dymnych. Boh. zasnął łowiąc ryby w Klaźmie – widok więźniarek kąpiących się w rzece.
[02:49:30] Boh. pomagał kolegom w nauce i zakończył drugi rok studiów z dobrymi wynikami. Wyjazd na urlop do domu – wczasy z córką.
[02:53:40] Nauka na trzecim roku – rozszerzony program fizyki jądrowej i zapowiedź praktyk w elektrowniach atomowych. Boh. czytał literaturę rosyjską i uczestniczył w życiu kulturalnym Moskwy. Zaprzyjaźnił się z kilkoma studentami Instytutu Baumana i spędzał z nimi wolny czas – incydent z dziewczyną w Zagorsku.
[02:59:55] Wyjazd do elektrowni atomowej – zetknięcie z nowoczesną technologią. Wybór tematu pracy kursowej – opracowanie urządzenia do dezaktywacji w warunkach polowych. W warsztacie wykonano prototyp, który został wysoko oceniony.
[03:07:18] Wyjazd na urlop – odnowienie kontaktu z Wojciechem Jaruzelskim. Sytuacja w domu boh., który namówił matkę, by zabrała drugą córkę z domu dziecka. Relacje z żoną, która nie zgadzała się na rozwód.
[03:09:30] Nauka na czwartym roku studiów. Propozycja polskiego ambasadora, by boh. wystąpił w imieniu studentów-obcokrajowców, studiujących w Moskwie, na gali z okazji rocznicy Rewolucji Październikowej. Boh. poznał w Moskwie dwie Raisy, jedna z nich pomogła mu przygotować wystąpienie. Po trzecim roku studiów boh. został awansowany na stopień majora. Przebieg uroczystości – wystąpienie boh. zostało pokazane w telewizji.
[03:16:00] Praca kursowa – wykorzystanie eżektorów do dezaktywacji. Nowe przedmioty na czwartym roku – ekonomia wojenna, logistyka prowadzenia wojny, prace w laboratoriach.
[03:19:35] Kursanci dwa razy wyjeżdżali do miasta Szychany, nie oznaczonego na mapach, w którym znajdował się ośrodek badań broni chemicznych – wygląd miasta. Eksperymenty z użyciem broni chemicznej – psy wykorzystywane na poligonie. Skutki działania sarinu, somanu i iperytu. [+]
[03:26:57] Boh. wybrał się do łaźni – przyjemność kąpieli z kobietami. Niedaleko Szychanów były ruiny klasztoru – spotkanie z dwoma staruszkami, którzy pamiętali carskie czasy. Wtedy do klasztoru, słynącego z cudownej wody, przyjeżdżały kobiety leczące bezpłodność.
[03:32:43] Obliczenia podczas eksperymentu z użyciem somanu – zrzucenie bomb poza obszarem badań.
[03:34:16] Piąty rok studiów – przygotowania do pisania pracy dyplomowej. Praktyka w zakładach przetwarzania gumy – obserwacje boh. dotyczące wykorzystywanych form – usprawnienie pracy zakładu. Praktyki w Zakładzie Obróbki Technicznej, gdzie testowano teflon.
[03:39:00] Tematem pracy dyplomowej miała być uproszczona metoda obliczeń skutków rażenia bronią chemiczną. Promotorem został szef katedry matematyki. Boh. ujął w tabelach wyniki swojej pracy. Obrona pracy dyplomowej – wykorzystanie autorskiej metody. Propozycja pozostania w Akademii i doktoryzowania się. Metoda boh. została wdrożona w wojsku, przyspieszając prace sztabów. Boh. wrócił do Polski i dostał nagrodę od ministra.
[03:51:40] Wracając do kraju w 1962 r. boh. przywiózł dużo sprzętu gospodarstwa domowego. Zaproszenie na uroczystość i bal z udziałem władz państwa – pytania o małżonkę. Ostateczny powód do rozwodu. Boh. wyprowadził się i zamieszkał z córką – jej dalsze losy.
[03:57:10] Pod koniec drugiego semestru piątego roku boh. i dwaj koledzy zostali wezwani do komendanta Akademii – wytypowanie do prac badawczych nad próbnym wybuchem jądrowym. Zadanie boh. – określenia skażenia terenu po wybuchu. Działania na poligonie w Kazachstanie – wybuch jądrowy – skala zniszczeń, pobranie próbek, poziom napromieniowania boh. Rozważania na temat wojny jądrowej. [+]
more...
less