Władysław Etc (ur. 1949, Czerwińsk k. Lęborka) – uczestnik wydarzeń grudniowych 1970 roku na Wybrzeżu, pobity podczas demonstracji w Słupsku. W sierpniu 1980 roku organizował strajk w Polmozbycie w Koszalinie, gdzie następnie pełnił funkcję wiceprzewodniczącego Komisji Zakładowej NSZZ „Solidarność”. Od listopada 1982 roku do lutego 1983 roku więziony w Wojskowym Obozie Internowania w Chełmnie. Do 1989 roku działał w strukturach podziemnej „Solidarności”, m.in. organizował pomoc dla rodzin internowanych. Był inwigilowany i szykanowany przez władze komunistyczne. W 1986 roku założył Towarzystwo Trzeźwości Transportowców w Koszalinie, które było przykrywką do podziemnej działalności Solidarności.
[00:00:09] Autoprezentacja boh. urodzonego w Czerwińsku koło Lęborka. Prezentacja rodziców: Stefanii i Konstantego.
[00:00:30] Rodzina ojca pochodziła z Królewca. Boh. miał pięć lat, gdy przeprowadzono się do Gołdapi – podróż towarowym wagonem. Po kilku latach rodzina wróciła do Koszalina – edukacja, miejsce zamieszkania.
[wywiad – świadek odpowiada na pytania]
[00:03:15] Data urodzenia boh. Podczas II wojny ojciec został wcielony do Armii Czerwonej i służył w ochronie kolei. Dziadek ze strony matki został zastrzelony po wejściu sowietów, babkę deportowano, matka boh. i jej brat uciekli z Kresów.
[00:04:37] Dziadek ze strony ojca służył w carskiej armii, po I wojnie św. przyjął polskie obywatelstwo i prowadził kuźnię. Ojciec matki był osadnikiem wojskowym.
[00:06:10] Pod koniec lat 40. w Czerwińsku mieszkali Niemcy, którzy czekali na wyjazd do Niemiec, stosunki polsko-niemieckie. Stosunki z Ukraińcami przesiedlonymi na Pomorze – układ narodowościowy w zakładzie pracy: Żydzi, Ukraińcy i Polacy. Obchodzenie ukraińskiej Małanki.
[00:11:16] Boh. nie chciał się uczyć rosyjskiego i nie chodził na lekcje¬ – nauka na egzamin komisyjny. Ojciec znał rosyjski, niemiecki i jidysz – boh. nie chciał się od niego uczyć. Nie chciał też zapisywać opowieści babki, która wróciła z zesłania w 1956 r. Warunki na zesłaniu i powody wywiezienia babki. W 1967 r. boh. chciał być zawodowym żołnierzem – zarzut zatajenia informacji o starszym bracie matki, który mieszkał w USA.
[00:17:52] Boh. chodził do szkoły samochodowej – odgórne założenie drużyny harcerskiej – wymóg uczestnictwa w mundurku w manifestacji pierwszomajowej i konsekwencje przyjścia bez mundurka. Strzelanie do baloników podczas manifestacji. [+]
[00:20:25] W 1968 r. boh. pracował w PKS – wiadomości o wydarzeniach w Warszawie, komunistyczna propaganda, zagłuszanie audycji radiowych z Zachodu.
[00:23:51] W 1968 r. boh. został powołany do wojska i brał udział w interwencji w Czechosłowacji – wyjście do cywila w grudniu 1970 r. Sytuacja w Koszalinie – boh. jechał na święta do Ustki, w Słupsku autobus zatrzymał się nie wjeżdżając na dworzec i wysiadający pasażerowie zostali zaatakowani i pobici przez milicję. Przejazd czołgów przez Koszalin.
[00:28:22] „Fala” w jednostce – interwencja starszego kolegi z Koszalina. Traktowanie kleryków w wojsku. Szykanowanie i dręczenie młodych żołnierzy. [+]
[00:31:44] Wiadomości o wydarzeniach w Radomiu i Ursusie w 1976 r. W 1979 r. boh., pracując w Polmozbycie, pomagał otworzyć bagażnik samochodu, w którym leżały ulotki KOR-u.
[00:34:36] W sierpniu 1980 boh. pracował w koszalińskim Polmozbycie – zakładanie kół Solidarności na stacjach obsługi. Nieoficjalne wiadomości o wydarzeniach w Gdańsku i przekazy medialne. Na stacji obsługi pracowało ok. 100 osób – tylko trzy nie wstąpiły do NSZZ „Solidarność”. Do wprowadzenia stanu wojennego boh. był wiceprzewodniczącym Komisji Zakładowej NSZZ „Solidarność” w Polmozbycie, zajmował się też kolportażem podziemnej prasy.
[00:42:22] Z dniem 14 grudnia 1981 r. boh. miał być oddelegowany, na prośbę Pawła Michalaka, do Zarządu Regionu celem tworzenia podziemnych struktur „Solidarności”.
[00:43:36] Nad ranem 13 grudnia [1981] do boh. przyszedł kolega i powiadomił o aresztowaniach. W poniedziałek boh. poszedł do pracy – ocalała teczka z dokumentacją spraw, którymi zajmował się przed wprowadzeniem stanu wojennego. Zmiana miejsca pracy, nadzór SB. Kłopoty z pracą po zwolnieniu z internowania.
[00:49:30] Współpraca z Ryszardem Janasem. Okoliczności skierowania boh. do wojskowego ośrodka internowania w Chełmnie – wyjście na poligon, gdzie zakwaterowano żołnierzy w namiotach. Rytm dni w obozie i wyżywienie. Boh. przed świętami wyjechał na przepustkę – spotkanie z franciszkaninem, który poprosił o spisanie relacji z obozu. Przekazanie paczek do obozu. Powód buntu w Wigilię – postępowanie prokuratorskie z powodu opłatków podczas wigilijnej kolacji.
[01:00:24] Reakcja oficera politycznego na widok żołnierzy odmawiających modlitwę. Postawienie krzyża na placu apelowym – wymierzenie kary.
[01:03:03] Próba podjęcia głodówki z powodu niedopuszczania rodzin na widzenia. Organizowanie spotkań z rodzinami, cenzura korespondencji.
[01:06:07] Do obozu trafili także chorzy. Kolega Andrzej z Koszalina zachorował i zabrano go do szpitala psychiatrycznego w Świeciu – jego stan po powrocie. Ostrzeżenie udzielone przez lekarza na izbie chorych. Okoliczności wyjazdu z obozu kolegi Andrzeja, który niedługo potem popełnił samobójstwo.
[01:10:56] Jeden z kolegów dotarł do miejscowego księdza, który powiedział o sytuacji w obozie podczas kazania – reakcja miejscowej ludności. [+]
[01:12:24] Nielegalna wyprawa po komunikanty do Koszalina. [+]
[01:15:23] Informacje o wydarzeniach w obozie podawała Wolna Europa – represje wobec żołnierzy. Drukowanie nielegalnej obozowej gazetki. [+]
[01:17:10] Wypuszczenie do cywila – boh. został przywieziony na dworzec w Terespolu Pomorskim.
[01:18:46] Po wyjściu z obozu internowania boh. musiał zmienić pracę – w nowym miejscu odbudował struktury Solidarności pod przykrywką Towarzystwa Trzeźwości Transportowców. Zebranie w 1989 r. – ujawnienie Solidarności i przeprowadzenie wyborów zgodnie ze statutem z 1980 r.
[01:24:22] Boh. miał kontakt ze Stanisławem Gawłowskim z KPN – wymiana materiałów. Działalność ZHR w Koszalinie. Uczestnictwo w mszach za Ojczyznę.
[01:27:43] Internowani z Darłówka ufundowali sztandar, który trzeba było zawieźć od Darłówka – wyjazd z Gabrielą Cwojdzińską, jako kursantką nauki jazdy. [+]
[01:29:22] Wyjazdy w stanie wojennym do Warszawy z chorym dzieckiem – przeszukanie samochodu przez funkcjonariuszkę ORMO. [+]
[01:30:30] Boh. brał udział w organizowaniu wyborów 1989 r. Rewizje w mieszkaniu w latach 80., inwigilacja przez Służbę Bezpieczeństwa.
more...
less
The library of the Pilecki Institute
ul. Stawki 2, 00-193 Warszawa
Monday to Friday, 9:00 - 15:00
(+48) 22 182 24 75
The library of the Berlin branch of the Pilecki Institute
Pariser Platz 4a, 00-123 Berlin
Pon. - Pt. 10:30 - 17:30
(+49) 30 275 78 955
This page uses 'cookies'. More information
Ever since it was established, the Witold Pilecki Institute of Solidarity and Valor has been collecting and sharing documents that present the multiple historical facets of the last century. Many of them were previously split up, lost, or forgotten. Some were held in archives on other continents. To facilitate research, we have created an innovative digital archive that enables easy access to the source material. We are striving to gather as many archives as possible in one place. As a result, it takes little more than a few clicks to learn about the history of Poland and its citizens in the 20th century.
The Institute’s website contains a description of the collections available in the reading room as well as the necessary information to plan a visit. The documents themselves are only available in the Institute’s reading room, a public space where material is available free of charge to researchers and anyone interested in the topics collected there. The reading room also offers a friendly environment for quiet work.
The materials are obtained from institutions, public archives, both domestic and international social organizations, as well as from private individuals. The collections are constantly being expanded. A full-text search engine that searches both the content of the documents and their metadata allows the user to reach the desired source with ease. Another way to navigate the accumulated resources is to search according to the archival institutions from which they originate and which contain hierarchically arranged fonds and files.
Most of the archival materials are in open access on computers in the reading room. Some of our collections, e.g. from the Bundesarchiv, are subject to the restrictions on availability resulting from agreements between the Institute and the institutions which transfer them. An appropriate declaration must be signed upon arrival at the reading room in order to gain immediate access to these documents.
Before your visit, we recommend familiarizing yourself with the scope and structure of our archival, library and audio-visual resources, as well as with the regulations for visiting and using the collections.
All those wishing to access our collections are invited to the Pilecki Institute at ul. Stawki 2 in Warsaw. The reading room is open from 9–15, Monday to Friday. An appointment must be made in advance by emailing czytelnia@instytutpileckiego.pl or calling (+48) 22 182 24 75.
Please read the privacy policy. Using the website is a declaration of an acceptance of its terms.