Żurawski Tadeusz
Ks. Tadeusz Żurawski (ur. 1935, Polanówka) spędził dzieciństwo na Wołyniu, gdzie jego rodzina osiedliła się po I wojnie światowej. Rodzice prowadzili sklep kolonialny. W 1940 roku ojciec został aresztowany przez NKWD i zesłany na Sybir, potem dołączył do Armii Andersa i po wojnie osiadł w Anglii – syn Tadeusz spotkał się z ojcem dopiero po 25 latach. W marcu 1943 roku rodzina, dzięki ostrzeżeniu przez znajomego Ukraińca, uciekła przed atakiem nacjonalistów ukraińskich. Dotarli do niemieckiego obozu przejściowego w Łucku, a po zakończeniu wojny wyjechali do Nowego Tomyśla. W 1953 roku Tadeusz Żurawski złożył śluby zakonne, a 10 lat później przyjął święcenia kapłańskie. Już jako salezjanin zainteresował się robieniem witraży, które wykonuje od blisko 60 lat – najpierw w pracowni witraży w Lutomiersku, a obecnie w kościele św. Teresy i Jana Bosko w Łodzi. W czasie PRL był nękany przez bezpiekę, proponowano mu funkcję tajnego współpracownika, szantażowano zgodą na wyjazd do Londynu na spotkanie z ojcem.
more...
less
[00:00:07] Autoprezentacja boh. urodzonego w 1935 r. w Polanówce-Kolonii.
[00:02:30] Rodzice przyjechali na Wołyń z okolic Częstochowy w 1922 r. – zakup ziemi w parafii Derażne od dziedzica Rusieckiego. Początki gospodarowania na kolonii wsi Polanówka, we wsi mieszkali Polacy oraz Ukraińcy. W latach 30. wybudowano we wsi szkołę.
[00:05:45] W 1938 r. ojciec budował dom. W tym samym roku zmarł brat boh. – jego trumna przed domem. W sierpniu 1939 we wsi obozowali harcerze.
[00:08:30] Przemarsz na zachód wojsk sowieckich we wrześniu 1939 r. – reakcja rodziców. Przed wojną rodzice prowadzili sklep, ale zamknęli go i podczas okupacji odsprzedawali towary. Sąsiedzi Wieczerzakowie urządzali w domu darcie pierza – podczas zabawy w chowanego boh. wszedł pod suknię jednej z kobiet.
[00:15:00] W maju 1940 ojciec został aresztowany i przewieziony do więzienia na plebanii w Derażnem. W czerwcu boh. widział przez okno skatowanego ojca, ponownie zobaczył go po 25 latach. Ojciec przebywał w więzieniu w Kijowie, zimą wywieziono go na Syberię – wysyłanie paczek przez matkę.
[00:20:00] Ojciec po wojnie mieszkał w Anglii – wypytywanie o ojca przez funkcjonariuszy SB. Babcia boh. została deportowana w lutym 1940. Powody wywiezienia ojca. Zachowanie Żydów podczas sowieckiej okupacji, jeden z nich spisał listę Polaków do wywózki. Los Żydów podczas niemieckiej okupacji.
[00:25:55] Rozkwit nacjonalizmu ukraińskiego podczas okupacji. Zamordowanie Żydów z Derażnego przez Niemców i ukraińskich nacjonalistów.
[00:28:00] Ojciec przed wojną służył w kawalerii. Rodzice prowadzili we wsi sklep kolonialny – boh. wynosił ukradkiem czekoladki koleżankom Ukrainkom. Stosunki z sąsiadami Ukraińcami, jeden z nich wrócił z Ameryki i pomagał Polakom budować szkołę.
[00:31:35] Jeden z Ukraińców ostrzegł matkę przed napadem. W 1942 r. boh. poszedł do ukraińskiej szkoły – wzrost napięcia między Polakami a Ukraińcami. W marcu 1943 pod dom przyszło trzech Ukraińców – jednemu z nich udało się ostrzec rodzinę. Decyzja matki o ucieczce. [+]
[00:36:34] Brat urodził się w lutym 1939 r. Ucieczka z domu – matka pakując się dała boh. krzyż i Pismo Święte. Droga przez pola do sołtysa – łuny pożarów. Sołtys Grzyb z rodziną wyjeżdżał ze wsi i boh. z bratem zostali zabrani na wóz – przejazd przez pola do sąsiada Ukraińca, który powiedział, że zatrzymali się u niego nacjonaliści z Kołek. Uciekinierzy zostali ukryci w domu – wspólny nocleg z banderowcami. [+]
[00:46:46] Dalsza droga polnymi drogami.
[00:47:25] Zachowanie dzieci podczas noclegu z banderowcami. Matka dołączyła w ucieczce do rodziny sołtysa Grzyba. Ukraiński gospodarz dał jedzenie na drogę.
[00:52:30] Droga w kierunku Janowej Doliny – nocleg w polskim domu nad brzegiem Horynia, gdzie była większa grupa uciekinierów. Kolejny nocleg we wsi Półbieda, gdzie sołtys Grzyb miał rodzinę – ucieczka do lasu po ostrzeżeniu przez Ukraińca – atak banderowców, rola krzyża trzymanego przez boh. Dwie furmanki zdołały dotrzeć do lasu. Pozostałych Polaków zamordowano. [+]
[01:06:45] Ucieczka Polaków z Półbiedy podczas ataku ukraińskich nacjonalistów – mordowanie uciekinierów, rola krzyża. Dwie furmanki dojechały do lasu, banderowcy zajęli się rabowaniem pozostałych furmanek. [+]
[01:13:28] Dojazd do leśniczówki, gdzie matka spotkała dwóch szwagrów z rodzinami – dalsza ucieczka. Obydwaj stryjowie zostali zamordowani. [+]
[01:22:05] Decyzja o ucieczce do Łucka – przyjazd do Cumania, gdzie stacjonowali Niemcy. Ukraińscy nacjonaliści pracowali w policji zorganizowanej przez Niemców. Współczesna podróż na Ukrainę – wizyta w Polanówce, zmiany w okolicy – ślady po wiosce na zdjęciach satelitarnych. Po wojnie ziemie wsi zostały zabrane przez kołchoz.
[01:32:06] W Łucku rodzina trafiła do obozu na terenie klasztoru. Wspomnienie ostatniego spotkania z ojcem w Derażnem.
[01:35:48] Rodziny polsko-ukraińskie w czasie rzezi na Wołyniu. Stosunki na Wołyniu od XXV w. – rys historyczny. Walki Ukraińców o niepodległość na przestrzeni wieków. Powstanie OUN, działalność Bandery i UPA – nacjonalistyczna ideologia u podstaw rzezi na Wołyniu. Rodzina kuzynki została ostrzeżona przez ukraińskiego sąsiada. Mordowanie dzieci i księży.
[01:46:42] Atak banderowców na gospodarstwo stryjecznego brata ojca Stanisława Żurawskiego – okoliczności jego śmierci. Stryj z rodziną został zamordowany w lesie podczas ucieczki. Polskie cmentarze na Ukrainie – stan współczesny – przywożenie na cmentarze worków z kośćmi zbieranymi na polach, w lasach. Uroczystości na cmentarzu w Derażnem.
[01:54:44] Traumatyczne zdarzenia na łące koło wsi Półbieda – rzeź uciekających Polaków. Podczas dalszej ucieczki boh. słyszał krzyki mordowanej rodziny ojca, która oddaliła się od grupy. [+]
[01:57:10] Z obozu w Łucku Niemcy wozili Polaków do pracy w okolicznych gospodarstwach. Pewnego dnia boh. nie zmieścił się do ciężarówki, a kuzyn Mietek, który pojechał do pracy został zamordowany. [+]
[02:02:38] Wpływ ideologii nacjonalistycznej na ukraiński naród. Boh. odwiedził współcześnie Ukrainę i w Czortkowie rozmawiał z ojcem znajomego o doświadczeniach roku 1943 – powody, dla których mężczyzna nie opowiadał nikomu wcześniej o przeżyciach z czasów wojny – współczesny szowinizm ukraiński.
[02:08:45] W Łucku rodzina znalazła się w obozie przejściowym na terenie klasztoru. Selekcja na roboty do Niemiec – wyżywienie w obozie, szukanie chleba na śmietniku. Warunki bytowe w obozie, w którym rodzina była do wyzwolenia w lutym 1944 r.
[02:17:20] Wkroczenie Rosjan do miasta – rodzina zamieszkała w zburzonym domu. Bombardowanie miasta przez Niemców – fabryczny sabotaż pocisku, który się nie rozerwał. Pierwsza Wigilia po wyzwoleniu – zdarzenie z Ukraińcami.
[02:24:37] Po wyzwoleniu matka handlowała bułkami, a boh. papierosami i gazetami. Zdarzenie z Ukraińcem, który chciał namówić boh., by sprzedawał gazety w ukraińskiej części miasta. [+]
[02:28:55] Podczas kąpieli w Styrze Ukrainiec pomógł boh., który zaczynał się topić.
[02:32:28] Rodzina matki osiedliła się na Wołyniu w latach 20. – pierwsza zima w ziemiance.
[02:36:20] Repatriacja z Wołynia – 5 kwietnia rodzina przyjechała do Nowego Tomyśla. Warunki podczas podróży do Polski. Rodzina zamieszkała w baraku, w którym wcześniej był niemiecki szpital – przeprowadzka do miasta. Do rodziny dołączył wuj, który wrócił z wojny – jego opowieści o działalności w partyzantce.
[02:39:10] W latach 50. boh. był namawiany przez Urząd Bezpieczeństwa do zostania tajnym współpracownikiem. Matka i brat pojechali do ojca w Anglii, ale boh. nie mógł wyjechać. Rozmowy z milicjantami. Boh. pojechał do Anglii dopiero w 1965 r. [+]
[02:45:30] Zmiany na Wołyniu w 1942 r. – ukraińska szkoła.
[02:46:20] Matka i brat wyjechali do Anglii w 1957 r., ale boh. nie dostał paszportu – warunki uzyskania zgody na wyjazd. Wybór drogi życiowej.
[02:49:55] Ojciec przeszedł szlak bojowy z Armią Andersa. Po zakończeniu wojny zamieszkał w Anglii – nawiązanie korespondencji. Ojciec pracował w biurze fabryki i przysyłał rodzinie paczki. Spotkanie po 25 latach. Ojciec bał się przyjeżdżać do komunistycznej Polski. Podczas wizyty w 1991 chciał się spotkać z młodzieżą szkolną i opowiedzieć swoje losy, ale żaden dyrektor szkoły nie był tym zainteresowany. Zgoda na wyjazd boh. w 1965 r.
[02:58:50] Powojenne przejawy wołyńskiej traumy. Ograniczenia życia w komunie, przemilczanie bolesnych tematów.
[03:01:05] Matka zmieniła o rok datę urodzenia boh., by dostawać paczki z UNRRA.
[03:04:15] Ukrainiec, który ostrzegł rodzinę w Polanówce miał na imię Josip. Uciekinierzy nocowali w gospodarstwie rodziny Kozłów. Ojciec napisał wspomnienia z Syberii.
[03:06:28] Boh. był na Ukrainie i odwiedził rodzinne strony – kołchozowe pola w miejscu wsi. Spotkanie z rodziną Kozłów, którzy pamiętali rodziców boh. Drażliwe tematy na Ukrainie – pomnik Polaków pomordowanych w Janowej Dolinie. Współczesny nacjonalizm ukraiński. Spotkanie z siostrą Josipa i wyjazd do Cumania.
[03:17:40] Boh. chodził do ukraińskiej szkoły – zakaz mówienia po polsku. Nauczycielki rozmawiały ze sobą po polsku, ale z dziećmi po ukraińsku. Pierwsze wypadki mordowania Polaków w 1942 r.
[03:20:00] Powody zgromadzenia Żydów na rynku – masowa egzekucja. Ojciec przed wojną współpracował z żydowskimi hurtownikami.
[03:23:53] Po wyzwoleniu Łucka rodzina zajmował się handlem. Wizyta Wandy Wasilewskiej. Nastawienie Polaków do wyjazdu do Polski – decyzja matki o repatriacji, przyjazd wiosną do Nowego Tomyśla.
more...
less