Maria Dwurzyńska-Grzegrzółka (ur. 1931, Mszczonów) opowiada o okupacji niemieckiej w rodzinnym Mszczonowie, gdzie jej rodzice prowadzili sklep z artykułami żelaznymi. Wspomina pomoc udzielaną przez matkę ludności żydowskiej, a także bombardowanie Mszczonowa i egzekucje koło kościoła, w których zamordowano miejscowego księdza.
[00:00:01] Autoprezentacja boh. urodzonej w 1931 r. w Mszczonowie.
[00:00:17] Prezentacja rodziców: Heleny i Ryszarda Dwurzyńskich. Boh. miała dwóch braci, Andrzeja i Tadeusza. Rodzice mieli sklep żelazny w Mszczonowie – warunki życia przed wojną.
[00:02:20] Bombardowanie Mszczonowa we wrześniu 1939 – bomba spadła niedaleko kościoła. Przed wojną w mieście mieszkało wielu Żydów, wywieziono ich z Mszczonowa. Stryj Władysław Dwurzyński był nauczycielem, w czasie okupacji mieszkał w Mszczonowie i zginął w ulicznej egzekucji. Kierownikiem szkoły był pan Wierzba, organistą w kościele – Maklakiewicz.
[00:08:30] Boh. zaczynała szkołę w 1939 r. i nie miała koleżanek Żydówek. Matka podawała paczki żywnościowe i pieniądze do getta. Pani Sawicka, Żydówka z Warszawy, miała męża Polaka, podczas okupacji przyjechała do Mszczonowa i matka jej pomagała.
[00:12:50] Żydowska sierota, Krystyna, trafiła do rodziny Łotockich w Sierpcu. Łotoccy oddali dziewczynkę do Sióstr Zmartwychwstanek w Warszawie i zabierali ją na święta. Boh. poznała Krystynę po wojnie w internacie u Sióstr, miała łóżko obok niej – przyjaźń dziewcząt. Krystyna nie opowiadała o swojej przeszłości, ale zadziałał „głuchy telefon”. Po latach wyszła za Borkowskiego, pracownika handlu zagranicznego. Mąż boh. był ojcem chrzestnym córki Borkowskich. [+]
[00:23:03] W Mszczonowie było dwóch granatowych policjantów. Boh. miała 10 lat, gdy oddano ją do szkoły Sióstr Zmartwychwstanek i zamieszkała w internacie. Ukrywanie Żydów przez Polaków. Wywożenie Żydów z Mszczonowa furmankami.
[00:26:24] Położenie Mszczonowa. Matka za posag urządziła sklep żelazny, który został podczas wojny zbombardowany. Ojciec prowadził warsztat kowalski. Stryj Władysław Dwurzyński był nauczycielem, jego żona pochodziła z Kresów, syn Zygmunt był bardzo przystojny.
[00:29:39] Krystyna uciekła z transportu i trafiła do rodziny Łotockich w Sierpcu.
[00:31:11] W Mszczonowie było dwóch granatowych policjantów, którzy nie brali udziału w wywożeniu Żydów do getta. Miejscowa inteligencja: organista, Szalińscy, którzy śpiewali w kościele. Stryj Władysław Dwurzyński został zabity podczas okupacji.
[00:34:00] Żydowską dziewczynką Krystyną zaopiekowali się Łotoccy. Boh. spotkała się z nią po wojnie w internacie szkoły Sióstr Zmartwychwstanek – przyjaźń w dorosłym życiu. Brat Tadeusz uczył się na tajnych kompletach prowadzonych przez panią Grabowską. Boh. poszła do Pierwszej Komunii w Mszczonowie.
[00:38:58] Matka podczas okupacji pomagała potrzebującym – przyjazdy pani Sawickiej z Warszawy, jej córka Hanna po wojnie studiowała. W 1946 r. zginął w wypadku brat boh. Andrzej.
[00:42:10] Basia Karolkiewicz, koleżanka z Mszczonowa, była podobna do Żydówki. Mieszkała razem z bratem u rodziny rzemieślników. Relacje Żydów i Polaków.
more...
less
The library of the Pilecki Institute
ul. Stawki 2, 00-193 Warszawa
Monday to Friday, 9:00 - 15:00
(+48) 22 182 24 75
The library of the Berlin branch of the Pilecki Institute
Pariser Platz 4a, 00-123 Berlin
Pon. - Pt. 10:30 - 17:30
(+49) 30 275 78 955
This page uses 'cookies'. More information
Ever since it was established, the Witold Pilecki Institute of Solidarity and Valor has been collecting and sharing documents that present the multiple historical facets of the last century. Many of them were previously split up, lost, or forgotten. Some were held in archives on other continents. To facilitate research, we have created an innovative digital archive that enables easy access to the source material. We are striving to gather as many archives as possible in one place. As a result, it takes little more than a few clicks to learn about the history of Poland and its citizens in the 20th century.
The Institute’s website contains a description of the collections available in the reading room as well as the necessary information to plan a visit. The documents themselves are only available in the Institute’s reading room, a public space where material is available free of charge to researchers and anyone interested in the topics collected there. The reading room also offers a friendly environment for quiet work.
The materials are obtained from institutions, public archives, both domestic and international social organizations, as well as from private individuals. The collections are constantly being expanded. A full-text search engine that searches both the content of the documents and their metadata allows the user to reach the desired source with ease. Another way to navigate the accumulated resources is to search according to the archival institutions from which they originate and which contain hierarchically arranged fonds and files.
Most of the archival materials are in open access on computers in the reading room. Some of our collections, e.g. from the Bundesarchiv, are subject to the restrictions on availability resulting from agreements between the Institute and the institutions which transfer them. An appropriate declaration must be signed upon arrival at the reading room in order to gain immediate access to these documents.
Before your visit, we recommend familiarizing yourself with the scope and structure of our archival, library and audio-visual resources, as well as with the regulations for visiting and using the collections.
All those wishing to access our collections are invited to the Pilecki Institute at ul. Stawki 2 in Warsaw. The reading room is open from 9–15, Monday to Friday. An appointment must be made in advance by emailing czytelnia@instytutpileckiego.pl or calling (+48) 22 182 24 75.
Please read the privacy policy. Using the website is a declaration of an acceptance of its terms.