Kaszyńska Alicja
Alicja Kaszyńska z d. Ziółek (ur. 1924, Sandomierz) jest twórczynią i właścicielką Domu Pracy Twórczej „Alicja” w Sandomierzu. W budynku tym mieszkała w czasie wojny jako młoda dziewczyna razem z ciotkami. Pani Alicja opowiada o wybuchu wojny w 1939 r. i ewakuacji z rodziną na wschód, gdzie była świadkiem wejścia Rosjan. Opisuje swoją późniejszą służbę łączniczki w Armii Krajowej (ps. „Sarna”), a także działalność konspiracyjną siostry, ojca i późniejszego męża, Janusza Kaszyńskiego.
more...
less
[00:00:01] Bohaterka urodziła się w domu swoich dziadków w Sandomierzu, był to ostatni dom zaliczający się do miasta. Dziadek był radnym i patriotą. Gdy wybuchła wojna, boh. miała 17 lat, wstąpiła do AK, składała przysięgę u p. Pfeifra, została łączniczką o ps. „Sarna”.
[00:01:30] Boh. nosiła konspiracyjne przesyłki i paczki, m.in. do sklepu p. Cybulskich. Jej starsza o dwa lata siostra Mirosława była sekretarką kapitana przybyłego z Anglii na teren Sandomierza. Ojciec też był w AK, prowadził skład opałowy.
[00:02:30] Skład zaopatrywał miasto w przydziały węgla i drewna. Materiały przychodziły Wisłą, rozwożono je furmankami do majątków, szkół itp. W budynkach służbowych ojciec prowadził też skład broni AK.
[00:04:00] Po wybuchu powstania warszawskiego grupa młodzieżowa „Pielaszów” miała iść mu z pomocą, zaopatrzona w broń przechowywaną przez ojca boh. Powody fiaska akcji. Ojciec boh. to Edward Ziółek, był odpowiedzialny za skład broni.
[00:05:10] Sandomierska instytucja „Pomoc Bratnia” miała różne sklepy.
[00:05:40] Gdy do Sandomierza zbliżali się Rosjanie, ojciec wywiózł żonę z dziećmi na wieś. Od zachodu szli Niemcy. Tzw. przyczółek sandomierski, wymiana ognia pomiędzy wojskami radzieckimi i niemieckimi.
[00:07:00] Samotne ciocie-babcie boh. dostały od miasta mieszkanie i boh. zatrzymała się u nich. Matka boh. została ciężko ranna podczas wymiany ognia i przebywała w domu dziadków. Sandomierz był zajęty przez Rosjan. Matkę opatrzył w szpitalu dr Dobkiewicz.
[00:09:20] Boh. nosiła mamie obiady do szpitala. W Pielaszowie młodzi Polacy zorganizowali się, aby iść na odsiecz Warszawie. Niemcy zaatakowali partyzantów. Przyszły mąż boh. był w AK, przyszedł po boh. na wieś i wraz z rodziną wrócili wszyscy do Sandomierza.
[00:10:52] Przed wycofaniem się Niemcy aresztowali ojca i wywieźli na zachód. Powstanie przyczółka sandomierskiego, wejście Rosjan i wycofanie się Niemców.
[00:12:20] W 1945 roku boh. wzięła ślub z mężem, który przed wojną ukończył szkołę podchorążych w Komorowie. Wyjechali do Warszawy, rozpoczęli pracę, boh. również naukę.
[00:14:15] Ojciec boh. wrócił do Sandomierza przed ślubem córki. Boh. nie ujawniła się po wojnie. Jej mąż dostał pracę w monopolu tytoniowym dzięki pomocy przyjaciela z gimnazjum, który pochodził z rodziny komunistycznej. Wcześniej mąż ujawnił się jako były akowiec.
[00:15:50] Musiał co jakiś czas meldować się. Boh. i jej rodzina nie ujawnili swojego zaangażowania w AK. Mąż skończył w 1939 r. podchorążówkę i od razu poszedł na wojnę. Dostał medal za obronę granic polskich w 1939.
[00:16:45] W Warszawie boh. z mężem mieszkali 45 lat. Collegium Gostomianum w Sandomierzu. Ciocie boh. ukończyły przed wojną seminarium nauczycielskie, boh. chodziła tam do tzw. ćwiczeniówki, w 1938 r. rozpoczęła naukę w gimnazjum.
[00:18:20] Wrzesień 1939, informacja w radio o wybuchu wojny.
[00:20:15] Po wybuchu wojny ojciec wywiózł rodzinę na wschód. Wkroczenie Rosjan. Droga powrotna do Sandomierza. Zwalony most na Wiśle, przeprawa po jego resztkach na drugą stronę.
[00:22:30] Kapitan, który przyjechał z Anglii, aby stworzyć jednostkę AK na terenie Sandomierza, nazywał się Czesław Torliński [Leon Torliński ps. „Czesław”]. Siostra boh. była jego sekretarką. Boh. jako łączniczka nie używała broni, ale ją przenosiła.
[00:23:55] Boh. rozwoziła komunikaty na rowerze. Jej przyszły mąż robił nasłuchy radiowe i pracował w młynie. Wcześniej mieszkał w Solcu nad Wisłą, jego matka uczyła w gimnazjum, ciocia prowadziła internat.
[00:25:20] Mąż boh. dla bezpieczeństwa wyjechał do Sandomierza, tu poznał boh. Mieli radio, które matka boh. po nasłuchach ukrywała w ogrodzie w malinach. Procedura prowadzenia nasłuchów, przepisywanie komunikatów przez boh., powielanie i kolportaż. Boh. z siostrą roznosiły je po różnych punktach w Sandomierzu, m.in. do państwa Pfeifrów, apteki, do pani Sobolewskiej, do szpitala.
[00:27:48] Boh. zlecono dostarczenie tajnej przesyłki do fabryki przetworów owocowych w Dwikozach. Gdy jechała tam rowerem, zobaczyła jadący za nią wóz SS. Uciekła przed nim w boczna ścieżkę, ale z trwogi zapomniała hasła przy przekazywaniu przesyłki. [+]
[00:31:10] Inną przesyłkę dostarczała do więzienia, w którym siedzieli akowcy. Podała hasło i przekazała paczkę. Przeżycia boh. związane z niebezpieczeństwem pełnienia funkcji łączniczki.
[00:33:30] W Warszawie po wojnie boh. i mężowi dobrze się układało – boh. miała „piękną pracę”, mąż pracował jako wicedyrektor departamentu plastyki w Ministerstwie Kultury i Sztuki. Mimo przeszłości akowskiej byli uznani, boh. jednak nie puszczano za granicę.
[00:34:15] Po wielu latach w Warszawie dwoje dzieci boh. dorosło, syn ukończył polonistykę, córka architekturę. Maż Janusz Kaszyński w 1990 r. zmarł. Córka pracowała wtedy za granicą, syn również – był w USA i pracował w telewizji.
[00:35:40] Po śmierci męża boh. postanowiła wrócić do Sandomierza. Dawniej marzyła, żeby poprowadzić dom dla twórców. W Sandomierzu okazało się, że bardzo jej bliski dom ciotek, w którym mieszkała w czasie wojny, ma zostać wyburzony.
[00:38:00] Boh. zdobyła fundusze i odkupiła dom. Wygrała przetarg swoim projektem na stworzenie domu pracy twórczej. Dom był w bardzo złym stanie. Remont domu.
[00:40:30] Proces przebudowy domu okazał się skomplikowany. Córka – architekt, razem ze swoim mężem, pomogli w realizacji projektu. Boh. stworzyła dom dla ludzi sztuki.
more...
less