Por. Tadeusz Kiełbowski (ur. 1925, Będzin) jest synem przedwojennego oficera wywiadu, uczestnika powstań śląskich Adama Kiełbowskiego. W 1930 roku rodzina przeprowadziła się do Nowych Święcian, gdzie ojciec otrzymał stanowisko służbowe przy Korpusie Ochrony Pogranicza. Po wybuchu II wojny światowej rodzina została internowana w Wiłkomierzu (Ukmergė), a następnie przeniesiona do Żagar (Žagarė). Tam Tadeusz Kiełbowski należał do Szarych Szeregów, do grupy wywiadowczej tzw. „żagarszczyków” dowodzonej przez hm. Stanisława Kiejdo. Wobec zagrożenia aresztowaniem rodzina Kiełbowskich przeniosła się do Wilna, gdzie Tadeusz pracował w warsztatach samochodowych Schliesmanna. Po walkach o Wilno w lipcu 1944, w celu uniknięcia represji ze strony sowietów, Tadeusz Kiełbowski zgłosił się do polskiego wojska.
[00:00:06] 10 listopada 1943 do domu przyszło trzech litewskich policjantów, którzy aresztowali ojca. Boh. szukał Stanisława Tarczyńskiego i Wacława Bielobradka, którzy nie pojawili się w pracy. Decyzja matki o wyjeździe z Kowna – ucieczka do Wilna. Przyjazd do miasta – spotkanie z ojcem przed budynkiem dworca. [+]
[00:07:55] Przekazanie wiadomości, że miejsce, do którego szła rodzina, jest spalone – zatrzymanie się w teatrze na Pohulance – zachowanie zasad konspiracji. [+]
[00:12:25] Powody przywiezienia Polaków z kowieńskiej konspiracji do Wilna. Rodzina zamieszkała w domu nad Wilją koło Parku Leśnego. Ojciec w Wilnie zajmował się dezinformacją – we współpracy z pracownikami poczty dokładano treści propagandowe do listów adresowanych na front. Pod koniec wojny Wilno zostało twierdzą. [+]
[00:17:37] Boh. należał do harcerstwa i pracował w warsztatach samochodowych Schliesmanna przy montażu silników oraz w dziale wałów korbowych – specyfika pracy, sabotaż w warsztacie.
[00:27:53] Dwa samochody z warsztatu trafiły do „Wilka”.
[00:29:07] Ewakuacja niemieckich instytucji przed frontem. Podczas alarmu bombowego pracownicy nie mogli opuścić zakładu obstawionego przez policję – młodsi pracownicy mieli zostać wywiezieni na roboty. Boh. schował się – przejawy arachnofobii – wyjście z zakładu. Boh. ukrywał się w mieszkaniu na Antokolu. [+]
[00:35:17] Rodzina przeprowadziła się do zniszczonego domu przy ul. Wingry. Organizacja ruchu na dworcu kolejowym – baraki sanitarne, dom publiczny i kasyno dla żołnierzy jadących z frontu. Bombardowanie dworca i jego okolic – na podwórko spadły dwa zasobniki ze spadochronami, w jednym były racje żywnościowe dla niemieckich żołnierzy. Po kilku dniach miasto zostało wyzwolone. [+]
[00:47:30] Matka brała udział w tajnym nauczaniu, babcia zajmowała się szyciem koszul dla partyzantów, boh. nosił paczki do punktów konspiracyjnych. Łapanki na ulicach Wilna – boh. schronił się do kościoła i odmawiał modlitwę po litewsku, podczas drugiej łapanki został zabrany do Arbeitsamtu, ale wypuszczono go. Boh. został zabrany do kopania umocnień – wizytacja dowódcy obrony Wilna.
[00:59:04] Niemieckie zarządzenia dla mieszkańców miasta przed zbliżającym się frontem – podczas ewakuacji zaginęła babcia boh. Rodzina schroniła się w lesie – walki o miasto, spotkanie ze Ślązakami służącymi w Wehrmachcie. Wyprawy po wodę do ostrzeliwanego źródełka. Spotkanie z czerwonoarmistą. [+]
[01:09:41] Powrót do miasta przez wieś, w której był szpital polowy dla żołnierzy Armii Czerwonej. Pożywienie rodziny podczas ukrywania się w lesie. Przejście przez most pontonowy do miasta – widok polskich partyzantów z ryngrafami Matki Boskiej Ostrobramskiej. Spotkanie z babcią w mieszkaniu przy ul. Wingry. Powody jej zatrzymania przez Niemców podczas ewakuacji – rozmowy ze strażnikiem. [+]
[01:18:06] Radość pierwszych dni po wyzwoleniu miasta. Matka kolegi Cześka Tuchanowskiego przybiegła z wiadomością o aresztowaniach Polaków. Sytuacja po rozbiciu siatki konspiracyjnej – msza dla „poborowych”. Boh. dostał medalik z Matką Boską Ostrobramską. Pożegnanie z Wilnem – spotkanie z Janką Tuchanowką i jej koleżankami. Boh. zgłosił się do punktu poborowego i stoczył batalię o przyjęcie do polskie wojska. Służba w 2 Armii WP – szlak bojowy z Pruszyna do czeskiej Pragi i powody, dla których boh. nie chce o tym opowiadać.
more...
less
The library of the Pilecki Institute
ul. Stawki 2, 00-193 Warszawa
Monday to Friday, 9:00 - 15:00
(+48) 22 182 24 75
The library of the Berlin branch of the Pilecki Institute
Pariser Platz 4a, 00-123 Berlin
Pon. - Pt. 10:30 - 17:30
(+49) 30 275 78 955
This page uses 'cookies'. More information
Ever since it was established, the Witold Pilecki Institute of Solidarity and Valor has been collecting and sharing documents that present the multiple historical facets of the last century. Many of them were previously split up, lost, or forgotten. Some were held in archives on other continents. To facilitate research, we have created an innovative digital archive that enables easy access to the source material. We are striving to gather as many archives as possible in one place. As a result, it takes little more than a few clicks to learn about the history of Poland and its citizens in the 20th century.
The Institute’s website contains a description of the collections available in the reading room as well as the necessary information to plan a visit. The documents themselves are only available in the Institute’s reading room, a public space where material is available free of charge to researchers and anyone interested in the topics collected there. The reading room also offers a friendly environment for quiet work.
The materials are obtained from institutions, public archives, both domestic and international social organizations, as well as from private individuals. The collections are constantly being expanded. A full-text search engine that searches both the content of the documents and their metadata allows the user to reach the desired source with ease. Another way to navigate the accumulated resources is to search according to the archival institutions from which they originate and which contain hierarchically arranged fonds and files.
Most of the archival materials are in open access on computers in the reading room. Some of our collections, e.g. from the Bundesarchiv, are subject to the restrictions on availability resulting from agreements between the Institute and the institutions which transfer them. An appropriate declaration must be signed upon arrival at the reading room in order to gain immediate access to these documents.
Before your visit, we recommend familiarizing yourself with the scope and structure of our archival, library and audio-visual resources, as well as with the regulations for visiting and using the collections.
All those wishing to access our collections are invited to the Pilecki Institute at ul. Stawki 2 in Warsaw. The reading room is open from 9–15, Monday to Friday. An appointment must be made in advance by emailing czytelnia@instytutpileckiego.pl or calling (+48) 22 182 24 75.
Please read the privacy policy. Using the website is a declaration of an acceptance of its terms.