Ameryk Pawel
Paweł Ameryk (ur. 1946, Włoszczowa) – nauczyciel w liceum ogólnokształcącym we Włoszczowie, uczestnik strajku szkolnego w obronie krzyży w Zespole Szkół Zawodowych w grudniu 1984 r. Burmistrz Włoszczowy w latach 1990-1998.
[00:00:10] Rodzina matki boh. mieszkała we Włoszczowie od pokoleń, rodzina ojca przyjechała tam z Mazowsza w 1907 r. Dziadek Walenty brał udział w powstaniu styczniowym. Pradziadek Paweł ze strony ojca i inni członkowie rodziny walczący o niepodległość Polski.
[00:02:00] Boh. pracował we Włoszczowie jako nauczyciel. Po dziadkach odziedziczył ziemię, dzięki której sobie dorabiał. Dzieciństwo naznaczone 8-letnią absencją ojca, który jako żołnierz 7. dywizji dostał się do niewoli niemieckiej. Dzięki staraniom rodziny został zwolniony po 2,5 roku razem z kolegami Albrychtem i Jachowiczem.
[00:03:30] Ojciec wrócił do rodziców do Nieznanowic, gdzie operował komunistyczny oddział dowodzony przez Stanisława Olczyka ps. „Garbaty”. Do wyzwolenia ojciec pracował w majątku jako pisarz-magazynier. Jako jeden z pierwszych został aresztowany przez włoszczowskie UB i skatowany tak, że utracił zdrowie na zawsze.
[00:04:40] Ojciec został uwolniony z UB dzięki rosyjskiemu komendantowi na powiat włoszczowski. Odwiedzał on pochodzącą z terenu dawnej Rosji rodzinę polskiego oficera Koradini. Dziadek wstawił się u niego za syna i ojciec boh. został uratowany.
[00:06:00] Boh. urodził się rok po wyjściu ojca z więzienia, który niedługo po narodzinach syna wyjechał za pracą. Z czasem ojciec zapadł na problemy natury psychicznej i do śmierci, w wieku 78 lat, przebywał pod opieką rodziny i syna. Dom i atmosfera dzieciństwa boh.
[00:07:30] Boh. był przeciwny władzy ludowej. We Włoszczowie do lat 60. istniał podział na „naszych” np. skomunizowanych chłopów, i na „nie naszych” tj. włoszczowian związanych z AK I NSZ. Boh. zaangażował się w tworzenie struktur „Solidarności” na terenie Włoszczowy i gmin ościennych.
[00:09:10] Stworzył Koło Solidarności Nauczycielskiej w LO (dziś im. Władysława Sikorskiego) we Włoszczowie. Zakładał „Solidarność” rolniczą, działał z przewodniczącymi rożnych kół i zakładów, należał do Stronnictwa Demokratycznego, z którego odszedł w stanie wojennym.
[00:10:30] Próba działaczy SD ratowania Nataszy Gawlik, którą aresztowano za wydawanie „KOS”-u [podziemny biuletyn Komitetu Oporu Społecznego]. Problemy boh. związane z nadaniem liceum imienia w 1983 r. i wsparcie akcji przez ministra oświaty Bolesława Farona.
[00:12:00] Kłopotliwa sytuacja z księżmi obecnymi podczas ceremonii nadania szkole imienia Władysława Sikorskiego i początek „politycznych” kłopotów boh. W maju 1984 r. boh. wezwano na przesłuchanie w kuratorium. Zarzuty.
[00:15:20] Boh. skonsultował prawnie swoją ówczesną sytuację z kolegą Andrzejem Sygutem. W czerwcu 1984 r. były uczeń boh. Jaś Jamroz na swojej mszy prymicyjnej chwalił nauczanie prawdziwej historii przez boh., czym mu zaszkodził.
[00:16:50] Księdza Marka Łabudę boh. poznał przez swojego byłego ucznia, ks. Mariusza Starczewskiego. Wakacyjne spotkania z młodzieżą odbywające się w sadzie boh. Pielgrzymki na Jasną Górę od 1981 r. odbywały się oficjalnie.
[00:18:30] W 1984 r. poszedł na pielgrzymkę z całą klasą, której był wychowawcą. Po pielgrzymce młodzież spotykała się na plebanii, w kościele odbyła się msza za ojczyznę.
[00:20:30] W 1984 r. po śmierci ks. Popiełuszki w społeczeństwie polskim nastąpiło rozbudzenie religijności i uczuć patriotycznych. Śmierć księdza stała się zapalnikiem strajku w obronie krzyży we Włoszczowie. Stosunek rodziców i nauczycieli do zdejmowania krzyży.
[00:22:00] W 1981 r. nieoficjalnie zawieszono w szkołach krzyże, w liceum boh. powieszono je w październiku zgodnie z wynikiem referendum środowiska szkoły. We wrześniu 1984 r. krzyży już nie było.
[00:24:00] Do strajku doszło w szkole zawodowej (obecnie im. Staszica) we Włoszczowie. Krzyże poświęcono w piątek podczas mszy, na której byli uczniowie i opozycja. Nazajutrz zostały powieszone, na niedzielnej wywiadówce już ich nie było.
[00:26:00] W poniedziałek 3 grudnia 1984 r. uczniowie próbowali dowiedzieć się, kto i dlaczego zdjął krzyże.
[00:29:00] Dyrekcja szkoły oświadczyła, że krzyże nie miały prawa wisieć w klasach. Zdenerwowana młodzież wysłała delegację do swoich nauczycieli religii: ks. Marka Łabudy i Andrzeja Wilczyńskiego, którzy przyszli do szkoły i już w niej zostali. Był to początek protestu.
[00:29:40] Do szkoły przyszedł też ks. proboszcz Kazimierz Biernacki, aby wyjaśnić uczniom oficjalne stanowisko Kościoła, który nie neguje obecności krzyży w szkole. Informacja o strajku rozeszła się po mieście, w szkole tego dnia zostało ok. 300 uczniów.
[00:31:00] Strajk był spontaniczny, trwał od 3 do 16 grudnia i zakończył się na prośbę biskupa Mieczysława Jaworskiego. Krzyży nie przywrócono, ale sprawa krzyża nabrała wymiaru ogólnopolskiego. Charakterystyka i pochodzenie strajkującej młodzieży.
[00:33:00] Władze organizowały zajęcia poza szkołą, aby odciągnąć uczniów od strajku i część młodzieży brała w nich udział. Młodzież strajkująca była psychicznie zmęczona. Powody przerwania strajku wynikające z uciążliwości „okupowania” szkoły przez młodzież i plotek dotyczących ewentualnego ataku szkoły przez ZOMO.
[00:36:00] Obawy związane z plotkami sprowokowały ok. 100 ojców dzieci do stawienia się w szkole i gotowości ich obrony. Pojawili się też ludzie przebrani za księży, ale zostali rozszyfrowani. Dziennikarze „Tygodnika Powszechnego” przybyli na miejsce, sprzyjali protestującym, nagrali materiał, który trafił do Watykanu.
[00:38:30] Postawa biskupów kieleckich i duchowieństwa, których strajk zaskoczył. Ks. Mieczysław Jaworski z Włoszczowy był na miejscu codziennie. Kierowca księdza Edmund Sarna. Historia zatrzymania samochodu księdza.
[00:41:50] Radca prawny biskupów kieleckich Jerzy Stępień został wysłany do pomocy prawnej strajkującym, ponieważ SB odwiedzało w domach rodziców strajkujących uczniów i szantażowało ich konsekwencjami.
[00:43:55] W sobotę 15 grudnia 1984 r. do Włoszczowy przyjechał biskup Jaworski i przedstawił argumenty za zakończeniem strajku. Żona boh. zawiadomiła księży Łabudę i Wilczyńskiego, aby przygotowali młodzież do tego faktu. Młodzież płakała.
[00:45:50] W niedzielę rano 16 grudnia biskup Jaworski i ks. Biernacki przemówili do młodzieży i przekonali ją do wyjścia ze szkoły. Wychodzili z krzyżem, który niósł najwyższy uczeń szkoły Paweł Bielawski. Szli do kościoła, po drodze dołączył do nich tłum.
[00:47:20] Przy ołtarzu polowym biskup w przemówieniu dziękował uczniom i rodzicom, dając im poczucie, że protest miał sens. Rozgłos strajku młodzieży spowodował, że na włoszczowskie msze za ojczyznę przyjeżdżały tłumy ludzi z całej Polski.
[00:49:00] Religijny i patriotyczny charakter mszy za ojczyznę, opis ceremonii i uczestników mszy. Boh. był burmistrzem Włoszczowy, która w kraju zaczęła być kojarzona ze strajkiem.
[00:50:30] Strajk w szkole ujawnił sieć agentury współpracującej z SB. Akta dot. sprawy strajku i ks. Marka [Łabudy] mają kryptonim „Gitarzysta”, dokumenty IPN zawierają listy osób współpracujących ze strajkującymi. Kryptonimy szpiegów. „Szpicel” sprzedający kwiaty.
[00:54:00] Represje po strajku dotknęły młodzież, nauczycieli i księży. W czerwcu 1985 r. odbyła się sprawa karna ks. Łabudy i Wilczyńskiego, których oskarżono o organizację strajku. W drodze do sądu rejonowego w Jędrzejowie towarzyszyło im 500 osób.
[00:55:50] Sądowi przewodniczył sędzia Pater, który zasądził grzywnę i wyrok w zawieszeniu. Część z 500 osób zostało zatrzymanych przez MO, dostali wysokie mandaty. Niektórzy mieli problemy np. Konrad Michalski, któremu potem spalono zakład szewski.
[00:58:00] Kierujący strajkiem uczniowie mieli problemy z dopuszczeniem do matury, część z nich relegowano, np. Mariolę Lewicką. Strajk oficjalnie wspierało trzech nauczycieli: Florian Zdradzisz, Tadeusz Grabowski i Kazimierz Ostrowski. Represje w stosunku do nauczycieli.
[01:00:00] Tadeusz Grabowski pochodził z rodziny tzw. narodowców. Dzięki swoim koneksjom z wojska udało mu się cofnąć zwolnienie z pracy.
[00:01:45] Nauczyciel Tadeusz Huś był głównym działaczem opozycji we Włoszczowie. Kiedy wybuchł strajk, był kierownikiem wydziału stolarskiego w zakładzie. Gdy się dowiedziano, że przywoził krzyże, został zwolniony. Zagrożony aresztowaniem ukrywał się na plebanii.
[01:03:20] Ks. Łabuda i Wilczyński nie zapłacili nałożonej na nich wysokiej grzywny i na plebanię przyszedł komornik i MO. Wilczyński zdążył zamknąć drzwi wejściowe i dał znać siostrze Flakonii, aby rozbujała kościelne dzwony. Plac kościelny zapełnił się ludźmi.
[01:05:00] Komornik z MO wezwał ślusarza. Ryszard Mazur był pielęgniarzem, który podczas uroczystości pilnował zakrystii - zebrał w pół godziny pieniądze na grzywnę i wręczył komornikowi.
[01:06:40] 13 czerwca 1985 r. odbyła się msza za ojczyznę. Do Włoszczowy przyjechało ZOMO „zrobić pokazówę”, bili ludzi na ulicy. Mężczyzna, który po mszy poszedł do swojego mieszkania na 3 piętrze, spadł i zabił się, do dziś sprawa jest niewyjaśniona.
[01:07:40] 26 września 1986 umarł po długiej chorobie proboszcz Kazimierz Biernacki. Na jego miejsce przyszedł ks. Terlecki. Strajki głodowe, pod Krakowem prowadził je ks. Konieczny. Interwencja dot. strajku Dariusza Czechowskiego, obecnego starosty Włoszczowskiego.
[01:09:40] W 1987 r. zakończył się pobyt księży Łabudy i Wilczyńskiego we Włoszczowie. Plany i późniejsze losy księży. Ks. Marek Łabuda wyjechał do Afryki, gdzie zapadł na malarię.
[01:11:10] Historia dotkliwego pobicia ks. Marka Łabudy podczas pobytu w Krakowie i porzucenia go na plantach. Ks. Andrzej Wilczyński został proboszczem we Francji, na skutek upadku zmarł. Ks. Łabuda pracował we Francji w hospicjum. Do Polski wrócił ok. 2000 r.
mehr...
weniger