Janina Żmijewska-Bimer z d. Jop (ur. 1933, Klimontów) pochodzi z rodziny zaangażowanej podczas wojny w działalność Armii Krajowej, a następnie w powojenną partyzantkę antykomunistyczną na Kielecczyźnie.
00:00:06 Autoprezentacja boh. urodzonej w 1931 r. w Klimontowie Sandomierskim, w którym mieszkała do ukończenia studiów.
00:00:30 Manewry żołnierzy 2 Pułku Piechoty stacjonującego w Sandomierzu. W mieszkaniu rodziców boh. była kancelaria gospodarcza na czas manewrów – w początkach sierpnia jeden z żołnierzy powiedział mamie, że wybuchnie wojna. Koniec manewrów, likwidacja obozów w terenie.
00:02:08 Dożynki w Górkach Klimontowskich pod koniec sierpnia 1939 – ogłoszenie mobilizacji, zajęcie szkoły na punkt mobilizacyjny.
00:03:24 Ojciec był urzędnikiem poczty – ucieczka z Klimontowa. Przedstawienie rodziców: Leon i Stefania Jop oraz brata Czesława.
00:04:19 Rodzina dostała z majątku wóz i konie – zapakowanie dobytku oraz części przesyłek pocztowych i dokumentów. Ucieczka trzech rodzin za Wisłę - pewność, że Niemcy jej nie przekroczą. Przyjazd do Zawichostu, gdzie nie było możliwości przejazdu przez zaminowany most. Próba przekroczenia rzeki w Annopolu, droga do Sandomierza, gdzie przepuszczano tylko pieszych i rowerzystów. Rozkaz, by ojciec i inni pracownicy poczty utopili w Wiśle dokumenty. Utopienie przez pomyłkę worków z rzeczami rodziny. Przejście ojca i dwóch pozostałych pocztowców przez most w Sandomierzu. Rodziny na wozie musiały zawrócić. [+]
00:07:00 Przyjazd do majątku w Przybysławicach, skąd był pożyczony wóz i konie. Spotkanie po drodze z polskimi żołnierzami. Zakopanie przywiezionych dokumentów na terenie majątku. Powrót na piechotę do domu. Wkroczenie Niemców. [+]
00:09:13 Powrót do domu 5 września. Ojciec za Wisłą spotkał przedstawicieli Narodowego Banku Polskiego i wypłacono mu półroczną pensję. Powrót ojca do domu. [+]
00:09:58 Działalność poczty podczas okupacji – ojciec przywoził korespondencję z Sandomierza do domu i tu ludzie przychodzili po listy. Mama pomagała analfabetom w czytaniu i pisaniu listów. W połowie 1941 r. Niemcy pozwolili na otwarcie poczty. [+]
00:11:14 Konspiracja i partyzantka na terenie Sandomierszczyzny – oddziały AK i „Jędrusie”. Wsparcie w majątkach ziemskich w okolicach Klimontowa. Represje wobec rodzin partyzantów.
00:12:41 Wujek, Władysław Kosmala ps. „Mściwy”, był komendantem placówki AK. Ojciec miał w konspiracji ps. „Maślanka”, a brat Czesław „Sęp”. Tajne komplety – lekcje w mieszkaniu rodziny boh., szkolenia w posługiwaniu się bronią. W tym czasie w Klimontowie nie stacjonowali Niemcy – boh. wyglądała przez okno wypatrując, czy nie nadjeżdżają od strony Opatowa.
00:14:46 Przywiezienie do domu odbitego z więzienia w Opatowie komendanta policji granatowej – jego stan po przesłuchaniu przez Niemców, leczenie przez sąsiada-lekarza. W Klimontowie mieszkał Ukrainiec, który przychodził do domu pytając o ojca – obawy o denuncjację. Wywiezienie rannego komendanta, któremu boh. nosiła obiady. [+]
00:16:15 W okolicach Klimontowa działały Bataliony Chłopskie. W domu kilkakrotnie nocował Kazimierz Banach (szef sztabu BCh).
00:17:21 Przyjazd rodziny ojca z Sosnowca. Stryj uciekł z Ostaszkowa i był w szpitalu w Sarnakach, gdzie amputowano mu odmrożone palce u nóg – przywiezienie go przez ojca do domu. Opowieść o ucieczce – stryj był w obozie na wyspie, do której codziennie przypływała łódź i zabierała czterech więźniów do pomocy przy transporcie chleba. Stryjowi udało się zachować złoty zegarek, którym przekupił jednego ze strażników. Ucieczka stryja i kolegi na stacji kolejowej, gdzie wyładowywano chleb z wagonu. Stryj dotarł do swojego mieszkania w Wilnie, ale został ostrzeżony przez Żyda, że NKWD już wie o jego powrocie. Podczas przeprawy przez Bug stryj odmroził nogi i trzeba było amputować mu palce. Wyjazd stryja do Buska, gdzie działał w AK. Stryj przeżył okupację i po wojnie zajmował się ogrodnictwem. Tylko najbliższa rodzina znała jego przeszłość. [++]
00:21:59 Jan Jop był komendantem strażnicy KOP w Głębokim – pojmany przez NKWD trafił do obozu w Ostaszkowie. Ucieczka ze stacji kolejowej, droga do Wilna – stryjowi pomagały wiejskie kobiety. Dotarcie do Wilna – ostrzeżenie przez znajomego Żyda, dalsza ucieczka stryja, który po przeprawie przez Bug trafił do szpitala w Sarnakach, gdzie amputowano mu duże palce u nóg. Stryj po rekonwalescencji w domu boh. pojechał do siostry w okolice Buska Zdroju, gdzie po pewnym czasie został komendantem placówki AK w Busku. Po wojnie stryj nie ujawnił przeszłości, ożenił się i zajął ogrodnictwem. [+]
00:25:39 Czternastoletni brat Czesiek wyprosił od mamy zgodę na pójście do partyzantki. Wyjście na Akcję „Burza” – w lasach koło Chmielnika partyzanci zostali zdemobilizowani i brat trafił do dalszej rodziny. Wojenne peregrynacje – pobyt w Krakowie, na Śląsku brat został złapany przez Niemców i trafił do obozu w Katowicach, gdzie przespał w kącie jego ewakuację – pomoc Ślązaka sprzątającego teren obozu. Dotarcie brata do stryja, który mieszkał w okolicach Będzina. Powrót do domu i ucieczka z powodu zagrożenia aresztowaniem – wyjazd do rodziny w okolice Buska, gdzie brat podjął naukę w gimnazjum. Próba dostania się na medycynę – poparcie ze strony partyjnego męża kuzynki. [+]
00:31:42 Brat ukończył medycynę, był chirurgiem i pracował w Jędrzejowie. Wyjazd do Kambodży, gdzie Polacy budowali szpital, a on uruchamiał blok operacyjny. Po powrocie do Polski pracował w Kazimierzy Wielkiej. W jędrzejowskim szpitali pielęgniarkami były siostry zakonne, brat walczył o zostawienie ich w szpitalu. Wyjazd do pracy w Algierii – po powrocie do kraju brat zmarł.
00:33:43 W czasie okupacji boh. nosiła meldunki – wyjazd do dentysty w Sandomierzu pocztowym samochodem prowadzonym przez Niemców. Na poczcie w mieście boh. zostawiła torebkę, a gdy wracała do domu, torebką zainteresował się podwożący ją mężczyzna. Okazało się, że boh. przewiozła w niej meldunek. [+]
00:36:30 Złapanie przez akowców mordercy, który zabił człowieka w polu. Boh. zaniosła wujkowi, który pilnował więźnia, karteczkę w warkoczu, prawdopodobnie z rozkazem wykonania wyroku.
00:37:48 Wujek Władysław Kosmala, komendant placówki, był podczas wojny na ćwiczeniach w Iraku, gdzie poleciał samolotem. Podczas jego nieobecności żona nie miała środków do życia – interwencja mamy u partyzantów. Po Akcji „Burza” wuj uniknął aresztowania i ukrywał się. [+]
00:39:58 Ojciec koleżanki, granatowy policjant, został po wyzwoleniu aresztowany i wywieziony na Syberię, gdzie zmarł.
00:40:16 Aresztowanie stryja, który uciekł z aresztu NKWD.
00:40:41 Walki na przyczółku sandomierskim. Podpalenie i zbombardowanie miasta przez Niemców. Ewakuacja mieszkańców – rodzina wyjechała w okolice Koprzywnicy do znajomych gospodarzy.
00:42:25 Powrót do wyszabrowanego i zniszczonego domu, scena z Rosjaninem, który „pożyczał” sprzęty domowe. Warunki bytowe podczas ewakuacji, głód.
00:43:48 Szpital polowy Armii Czerwonej w Gnieszowicach – u gospodarzy mieszkało dwóch lekarzy, z którymi boh. grywała w karty, wspólne kolacje. Spotkanie z życzliwym Rosjaninem podczas powrotu z Klimontowa – leczenie boh. przez rosyjskich lekarzy. Sklep dla Rosjan w Klimontowie – handel wymienny. Koncentracja Armii Czerwonej, sowieckie natarcie. [+]
00:48:40 Wyjazd po wojnie do Buska, gdzie boh. poszła do gimnazjum. Dalsza edukacja w klimontowskim liceum. Boh. skończyła stomatologię w Łodzi – dwa lata pracy w ruchomych ambulansach. Po ślubie boh. zamieszkała w Zagnańsku.
00:50:38 Boh. odwiedziła wuja, który mieszkał w leśniczówce w okolicy Zagnańska. Spotkanie z kolegą-dentystą, który powiedział, że opuszcza Zagnańsk – załatwienie pracy na jego miejsce. Dobre wspomnienia z życia w miasteczku.
00:52:39 Początki pracy w Zagnańsku – na dużym terenie pracowały tylko dwie dentystki. Wędrówki pacjentów na piechotę z odległych miejscowości. Brak przychodni i lekarzy. Pierwszy ośrodek zdrowia był zagrzybiony i budynek spalono. Budowa nowej przychodni, organizacja opieki lekarskiej i stomatologicznej.
00:54:38 Ojciec boh. po wojnie się ujawnił, ale był nadal naczelnikiem poczty i nie miał problemów z akowską przeszłością. Działalność Stanisława Szwarc-Bronikowskiego, pochodzącego z Górek Klimontowskich – wizyty u ojca boh., próba obłaskawienia jego konia. W czasie wojny do Klimontowa przyjechało wiele nowych osób: wysiedleni, ukrywający się, profesorowie, którzy prowadzili tajne nauczanie.
00:57:27 W Klimontowie mieszkało wielu Żydów – przywiezienie przez Niemców inteligenckich rodzin żydowskich wysiedlonych z Wiednia. Wizyty żony dyrektora banku, której korespondencja przychodziła na adres rodziny. Pomoc mamy udzielana wiedeńskim Żydom. Ich wywiezienie z miasta. Nieliczni Żydzi wrócili do Klimontowa po wyzwoleniu – zabicie ich z powodu podejrzeń, że donoszą sowietom. [+]
01:00:52 Przed wojną brat chodził do klasy z żydowskimi dziećmi. Boh. miała koleżankę Żydówkę, Salcię, z bardzo biednej rodziny Dziadziaków – gmina żydowska wyznaczyła ich, gdy Niemcy zażądali osób na rozstrzelanie. Boh. patrzyła przez okno, gdy rodzinę pędzono na egzekucję w pobliskich gliniankach. [+]
01:03:47 Powstanie getta w Klimontowie, jego funkcjonowanie. Stosunek klimontowskich Żydów do grupy wysiedlonej z Wiednia.
01:05:19 Żydowski handel w przedwojennym Klimontowie, „wykańczanie” polskiej konkurencji obniżaniem cen. Polacy mogli pracować jako stolarze, piekarze i masarze. Obcinanie spacerującym Żydówkom lisich kit, obrzucanie ich kamieniami. [+]
01:06:58 Podczas okupacji boh. przypadkiem, podczas zabawy, wybiła Żydowi oko z procy. Rodzice ani sąsiedzi jej nie wydali.
more...
less
The library of the Pilecki Institute
ul. Stawki 2, 00-193 Warszawa
Monday to Friday, 9:00 - 15:00
(+48) 22 182 24 75
The library of the Berlin branch of the Pilecki Institute
Pariser Platz 4a, 00-123 Berlin
Pon. - Pt. 10:30 - 17:30
(+49) 30 275 78 955
This page uses 'cookies'. More information
Ever since it was established, the Witold Pilecki Institute of Solidarity and Valor has been collecting and sharing documents that present the multiple historical facets of the last century. Many of them were previously split up, lost, or forgotten. Some were held in archives on other continents. To facilitate research, we have created an innovative digital archive that enables easy access to the source material. We are striving to gather as many archives as possible in one place. As a result, it takes little more than a few clicks to learn about the history of Poland and its citizens in the 20th century.
The Institute’s website contains a description of the collections available in the reading room as well as the necessary information to plan a visit. The documents themselves are only available in the Institute’s reading room, a public space where material is available free of charge to researchers and anyone interested in the topics collected there. The reading room also offers a friendly environment for quiet work.
The materials are obtained from institutions, public archives, both domestic and international social organizations, as well as from private individuals. The collections are constantly being expanded. A full-text search engine that searches both the content of the documents and their metadata allows the user to reach the desired source with ease. Another way to navigate the accumulated resources is to search according to the archival institutions from which they originate and which contain hierarchically arranged fonds and files.
Most of the archival materials are in open access on computers in the reading room. Some of our collections, e.g. from the Bundesarchiv, are subject to the restrictions on availability resulting from agreements between the Institute and the institutions which transfer them. An appropriate declaration must be signed upon arrival at the reading room in order to gain immediate access to these documents.
Before your visit, we recommend familiarizing yourself with the scope and structure of our archival, library and audio-visual resources, as well as with the regulations for visiting and using the collections.
All those wishing to access our collections are invited to the Pilecki Institute at ul. Stawki 2 in Warsaw. The reading room is open from 9–15, Monday to Friday. An appointment must be made in advance by emailing czytelnia@instytutpileckiego.pl or calling (+48) 22 182 24 75.
Please read the privacy policy. Using the website is a declaration of an acceptance of its terms.