Zarzycki Eugeniusz
Eugeniusz Zarzycki (ur. 1933, Stanisławów) opowiada o okupacji radzieckiej i niemieckiej na Kresach, wywózce do Generalnej Guberni, ucieczce z transportu, działalności partyzanckiej, ruchu oporu po wyzwoleniu, aresztowaniu przez UB, śledztwie oraz pobycie w obozie pracy w Jaworznie.
[00:00:10] Ur. 9 grudnia 1933 r. w Stanisławowie. Rodzina patriotyczna, kult Piłsudskiego „Dziadka”. Babcia dbała o wychowanie. Przodkowie boh. brali udział w powstaniach listopadowym i styczniowym. Plan rozpoczęcia edukacji w 1939 r.
[00:03:43] Wkroczenie Rosjan 17 września 1939 r., zamknięcie polskich szkół, otwarcie rosyjskich. Piosenka o wywózkach na Syberię. Wielokrotne ucieczki rodziny przed wywózką. Ostrzeżenie ojca.
[00:05:27] Nauka cyrylicy, ulubieni pisarze rosyjscy. Przyjście Niemców, ucieczka Rosjan. Nieprzygotowanie Rosjan do wojny, „nawet okopów nie kopali”. Nikt nie stawiał przeszkód Niemcom.
[00:07:52] Marszałek Rokossowski. Misja dyplomatyczna do Stalina, propozycja Rokossowskiego zakończenia powstania warszawskiego, na którą Stalin nie odpowiedział.
[00:10:18] W 1939 r. aresztowanie Rokossowskiego na 5 lat podczas wykładu dla generalicji nt. planowanego odwrotu – wizytacja Stalina. [+] „Armia Czerwona nie wie, co to odwrót, nigdy się nie cofa”. Rokossowski organizował obronę Moskwy. Opinia, że gen. Świerczewski zginął, by Rokossowski mógł zająć jego miejsce.
[00:13:07] Boh. przez blisko 40 lat mieszkał w Legnicy, miał częste kontakty z Rosjanami. Polityka lokalowa Rosjan, rakiety radzieckie skierowane w kierunku Czech.
[00:15:09] Wysłanie Świerczewskiego na pogranicze z ZSRR, zaatakowani przez Ukraińców. Wątpliwe okoliczności śmierci Świerczewskiego. [+] Prowokacje Rosjan i Ukraińców wobec Polaków. Postawa Stalina wobec powstania warszawskiego.
[00:19:21] Ojciec aresztowany przez gestapo, opieka boh. nad mamą chorą na tyfus i bratem chorym na dyfteryt. Kradzież kartki żywnościowej. Pomoc Węgrów, handlowanie. Ukończenie 2 klasy w 1943 r. Ucieczka z Podola w krakowskie.
[00:21:20] Ukrywanie się ojca po ucieczce z więzienia, ucieczka na Zachód, „do pracy w Niemczech”. Droga pociągiem przez miesiąc. Kolejarz ostrzegł przed aresztowaniem przez Niemców – ucieczka rodziny furmanką zorganizowaną przez AK do rolnika. Jego 12-letni syn handlował wodą i krachlą [oranżadą]. Załadunek Polaków pozostałych w pociągu do transportów do Auschwitz. [+]
[00:26:18] Zaangażowanie w działalność AK. Postawa antykomunistyczna, opowiadanie kawałów politycznych. Kontakt z opozycją w Katowicach. Nauka w gimnazjum, przerobienie legitymacji szkolnej. Pluton szturmowy „Huragan”, podlegał pod [K]ZHN i NSZ. W szkole w Krzeszowicach też działała organizacja harcerska: Polska Podziemna Organizacja Niepodległościowa.
[00:29:50] Ostrzeżenie przez kolegę [Mietek Baran] po wpadce organizacji. Wyprowadzka boh. do Pyskowic na Górnym Śląsku. Wpadka w październiku 1948 r., rozwiązanie organizacji.
[00:32:19] Założenie przez boh. własnej organizacji „Polska Walcząca” w szkole w Pyskowicach, wpadka w styczniu 1951 r. – zadenuncjowani przez kolegów. Proces sądowy. Zdobywanie broni, rozbrajanie oficerów.
[00:34:12] Ubek w Gliwicach, obserwacja, zatrzymanie. Butelka zamiast pistoletu, strzelanina, ucieczka ubeka. [+]
[00:38:32] Aresztowanie, przesłuchania. Postępowanie ubeka na komendzie, podsłuchiwanie, donosicielstwo. Różne postawy funkcjonariuszy UB [+]. Donosiciel z organizacji wyciągnięty z więzienia dzięki siostrze. Boh. wysłany do więzienia.
[00:45:13] Śledztwo na UB, przesłuchania do końca kwietnia, podarcie protokołów poprzednich przesłuchań. Tortury: zamknięcie w szafie na dokumenty na kilka godzin, pobicie, straszenie pistoletem, prowokacja z bronią.
[00:49:50] Milicjant z celi – miał 3 koce − zmuszony przez rodzinę do rezygnacji z pracy w milicji – 6 tygodni aresztu. [+]
[00:53:23] Rozprawa przed sądem, wyrok 6 lat, zwolnienie po 4 latach. Po więzieniu praca fizyczna łopatą, odmowy przyjęcia do szkoły. Po latach rozpoczęcie nauki w technikum ekonomicznym. Życiorys dyktowany przez dyrektora, który siedział w więzieniu z Cyrankiewiczem. [+]
[00:59:11] Próba podjęcia nauki na wyższej uczelni, niedopuszczenie do egzaminów. Wydział Prawa i Administracji we Wrocławiu. Poparcie przewodniczącego POP PZPR. [+]. Paczka z materiałami przygotowującymi do egzaminu. Ukończenie studiów.
[01:03:45] Ucieczka z zakładu pracy. Pod koniec lat 80. ostrzeżenie głównej księgowej: przygotowanie dyscyplinarnego zwolnienia i artykułu w „Trybunie Ludu” przez nowego sekretarza POP.
[01:07:49] Aresztowanie boh. w styczniu 1952 r. Ostrzeżenie przez kolegę Mietka Barana. Aresztowania kolegów po donosie. Obserwowanie boh. przez UB, śledzenie przez kolegę. Odwiedziny u kuzynki. Aresztowanie w gabinecie tow. Szwarca z miejskiej rady narodowej w Gliwicach. [+]
[01:14:44] Bunt w więzieniu w Gliwicach w lipcu 1952 r. w proteście przeciw zupie z robakami. Porozumiewanie się alfabetem Morse’a w więzieniu – zorganizowanie strajku głodowego, poinformowanie opinii publicznej.
[01:18:46] Zdrowe jedzenie, nowy naczelnik więzienia, odwołanie strajku. Bunt w Jaworznie, praca w kopalni „Komuna Paryska”, wyczerpująca praca - wytwarzanie prefabrykatów betonowych do budowy osiedla w Nowej Hucie, przygotowanie produktów do magazynowania. Zarobki i posiłki w kopalni. Sklep pracowniczy.
[01:26:52] Praca więźniów na dwie zmiany w kopalni upadowej „Feliks”, po kolana w wodzie. Warunki pracy w kopalni „Komuna Paryska”. „Pole śmierci”.
[01:31:30] Opalanie na skarpie, opowiadanie kawałów. Strażnik „Czang Kaj-szek”. Niespodziewany strzał, trafiony współwięzień Mietek Baran, akcja ratunkowa, zgon.
[01:34:55] Bunt w więzieniu, zerwanie drutów pod napięciem, napad na strażnika. Strażnik wyrzucił broń. Ostrzeżenie od klawisza.
[00:01:37] Przyjazd funkcjonariuszy z KBW, MO, UB, ORMO (z Bytomia
Chrzanowa, Krakowa
Gliwic) – pacyfikacja więzienia. Porażka wychowania więźniów w duchu Makarenki.
[01:42:13] Słuchanie w więzieniu Radia Wolna Europa i Londyn – kolega Mietek Korczyński zbudował radio. Kolega Mundek Jelonek zbudował skrytkę na radio w nodze stołu, przetrwała do końca komunizmu. [+]
[01:45:20] Przenoszenie listów przez Jelonka. Pomysł wysyłania polskich więźniów jako ochotników na wojnę w Korei – powiadomienie Wolnej Europy.
[01:49:18] W wieku 10 lat w Stanisławowie poznanie gimnazjalisty Krzysztofa Fedorowicza, który jeździł przed wojną na wakacje do Berlina. Handlowanie z Węgrami, sprzedawanie Ovomaltyny w kostkach, pomarańczy. Łowienie ryb granatami od Węgrów, wymiana na papierosy. Krzysztof Fedorowicz w towarzystwie żołnierzy niemieckich. [+]
[01:52:31] Ukrainiec „Rukawicznik” torturował ludzi w Stanisławowie – ściągał skórę z dłoni w imadle. Pracował dla NKWD. [+]
more...
less