Henryk Kostrowicki (ur. 1932, Wilno) pochodzi z rodu szlacheckiego z Wileńszczyzny, gdzie jego ojciec prowadził duży folwark. Przyjaźnił się z Henrykiem Dembińskim, komunizującym działaczem społecznym, więzionym w II RP za przynależność do Komunistycznej Partii Polski. Po wkroczeniu i zajęciu przez Sowietów folwarku Kostrowickich, ojciec p. Henryka zatrudnił się jako nauczyciel w majątku w Strzelicach. W czerwcu 1941 Henryk z matką (ciężarną) i małą siostrą został deportowany do ZSRR (ojciec został w kraju, odnaleźli się już po wojnie). Znaleźli się w miejscowości Balszaja Inja k. Minusińska w Krasjonarskim Kraju. Matka pana Henryka, w związku ze zbliżającym się porodem, skierowała go do rosyjskiej szkoły i sierocińca. Pod koniec wojny matka zmarła, a jemu i rodzeństwu udało się wrócić szczęśliwie do Polski. Po powrocie Henryk Kostrowicki spotkał się z ojcem, ale zdecydował się ostatecznie zamieszkać u matki chrzestnej w Dzierżoniowie. Tam skończył liceum, potem studiował prawo na Uniwersytecie Wrocławskim. Zaangażował się w działalność Związku Młodzieży Polskiej, był aktywny politycznie w czasie wydarzeń 1956 roku, potem stopniowo skupiał się na praktyce adwokackiej. Czterokrotnie żonaty, obecnie mieszka w Otwocku i prowadzi praktykę adwokacką.
more...
less
00:00:07 Autoprezentacja boh. urodzonego w Wilnie w 1932 r.
00:00:22 W połowie lat 30. rodzice przeprowadzili się na Nowogródczyznę, gdzie ojciec kupił folwark. Ojciec studiował prawo, należał do grupy „Włóczęgów”, której przewodził Henryk Dembiński.
00:02:15 1 września 1939 r. w Lidzie urodziła się siostra boh. 17 września boh. widział sowieckie samoloty przelatujące nad folwarkiem. Podczas sowieckiej okupacji folwark został zajęty przez władze, a okoliczna ludność rozkradła żywy inwentarz. Ojciec podjął pracę jako nauczyciel w szkole w Strzelicy.
00:05:12 20 czerwca 1941 r. boh. został obudzony przez mamę i zobaczył w domu dwóch enkawudzistów. Pakowanie rzeczy przez mamę. Pod dom zajechał samochód ciężarowy, którym rodzina dojechała do Żołudka, gdzie ojca zabrało NKWD. Ciężarna matka z dziećmi została przewieziona na stację w Skrzybowcach i załadowana do wagonu. W Lidzie ciotka przywiozła do pociągu prowiant. W okolicach Mińska boh. widział okopujących się sowieckich żołnierzy, nadzieje na zniszczenie przez Niemców linii kolejowej. Droga w głąb Związku Radzieckiego. Warunki podczas podróży, przejazd przez Ural. [+]
00:14:05 Na stacji w Abakanie enkawudzista kazał ludziom wysiadać. Transportem przyjechali Żydzi – ich modlitwy. Przyjazd przewodniczących kołchozów po zesłańców – kryteria dokonywanych przez nich wyborów. Przewodniczący Frołow zabrał rodzinę do posiołka Bolszaja Inja – podróż ciężarówką na gaz drzewny. [+]
00:18:05 Z Abakanu zesłańców przewieziono statkiem do Minusińska i tam czekali przewodniczący kołchozów. Rodzina przyjechała do wsi Bolszaja Inja i zamieszkała w wiejskim klubie. Boh. pomagał przy sianokosach – jego nastawienie do „przygody”. Wynagrodzenie za pracę – malejące przydziały pszenicy. Miejscowi kołchoźnicy mieli przydomowe działki i hodowali zwierzęta, domy kołchoźników – porównanie z wsiami na Nowogródczyźnie. Rodzina zamieszkała w domu kołchoźników – stosunek Sybiraków do zesłańców. [+]
00:25:10 Kradzieże z kołchozowych pól. Mama z powodu zaawansowanej ciąży pilnowała arbuzów na polach. Boh. chodził do radzieckiej szkoły. Początkowo rodzina była pod nadzorem NKWD. Po roku w Małej Minusie utworzono polski dom dziecka i mama oddała boh., a po jakimś czasie zaczęła tam pracować. W 1945 r. mama dostała udaru, leczenie elektrowstrząsami w minusińskim szpitalu. 5 marca 1945 boh. dowiedział się o śmierci matki, która prawdopodobnie rzuciła się pod samochód. [+]
00:36:20 Pogorszenie sytuacji w ochronce po wyprowadzeniu wojska przez gen. Andersa, pogorszenie wyżywienia. Boh. zobaczył siostrą, która jadła obierki kartofli wybierane ze śmietnika. Po wyjściu armii Andersa usunięto polskich wychowawców. [+]
00:40:20 Zakończenie wojny, przygotowania do repatriacji. Wyjazd do Polski z Abakanu. Spotkanie z ojcem na stacji w Aczyńsku. [+]
00:45:39 Po aresztowaniu ojciec trafił do więzienia w Lidzie, po niemieckiej napaści Rosjanie uciekli i ojciec wrócił do domu, gdzie próbował gospodarzyć – zakup konia z cyrku. W sąsiedniej wsi [Prudziszcze] powstała akowska podchorążówka. Ojciec należał do AK, początkowo był w oddziel „Lecha”, potem „Ragnera”. Ojciec przyjął jako gospodynię żonę radzieckiego oficera z dzieckiem oraz radzieckiego żołnierza, Igora, z rozbitych oddziałów. Spotkanie z radziecką partyzantką. Po zajęciu Nowogródczyzny przez Armię Czerwoną ojciec ukrywał się, potem wstąpił do polskiego wojska i zaczął pracować w wojskowej gorzelni w Czarnkowie. Po wyzwoleniu pracował jako nauczyciel języków obcych w Aleksandrowie Łódzkim. Podczas I wojny światowej rodzice wyjechali z Kościeniewa w głąb Rosji – znajomość rosyjskiego. [+]
00:57:10 Ojciec wiedząc, że dzieci są w Związku Radzieckim, starał się o wyjazd i możliwość zabrania ich. Sekretarka w Ministerstwie Oświaty poradziła mu, by udał się do [Jakuba] Bermana – przebieg spotkania, otrzymanie wizy. Podróż na Syberię – spotkanie w Aczyńsku. [+]
01:04:25 Po powrocie do Polskie rodzina zamieszkała w Aleksandrowie Łódzkim. Ojciec ożenił się z wychowawczynią boh., który uznał to za zdradę matki.
[koniec samodzielnej narracji, początek wywiadu – świadek odpowiada na pytania]
01:06:43 [przerwa techniczna]
01:07:16 Boh. zamieszkał z ciotką w Dzierżoniowie i tam chodził do szkoły, poznał Zbigniewa Cybulskiego i Sylwestra Chęcińskiego. Boh. zapisał się do „Wici” potem do ZMP. W 1950 r. boh. podjął naukę we Wrocławiu, tam zdał maturę i zaczął studiować prawo na Uniwersytecie Wrocławskim. Powody, dla których nie studiował rolnictwa w Odessie. Będąc na Syberii boh. uprawiał ogródek. Boh. był sędzią do 1983 r., potem pracował jako radca prawny i był na kontrakcie na Ukrainie.
01:20:00 Rodzina wywodzi się od Rafała Ostika, potem przyjęła nazwisko od majątku Kostrowicze i osiadła w Kościeniewie – dzieje rodu. Jeden z przodków, Lucjan Kostrowicki, mieszkał w Wiedniu, gdzie romansował z primabaleriną Fanny Eisler – obecnie grób rodziny oraz leżącej z boku Eisler jest pod opieką austriackiego rządu. Pokrewieństwo z Guillaume Apollinairem.
01:31:50 Rodzice: Urszula i Kazimierz Zdzisław Kostrowiccy. Sowiecka okupacja Kresów – ojciec przyjaźnił się Afanasijem Jodą ze wsi Koniuszany, który był sekretarzem partii w Żołudku. Gdy Afanasij Joda stracił wpływy w partii, rodzina została deportowana. [+]
01:35:16 Podczas sowieckiej okupacji nie było w domu służby i mama musiała się zajmować gospodarstwem. Rodzina Sielużyckich uciekła z sąsiedniego Prudziszcza, ale został niedorozwinięty kuzyn Czesław, na jego weselu boh. spróbował samogonu. Nadzieje związane z osobą gen. Sikorskiego.
01:42:12 Zmiana stosunku ludności białoruskiej do sowietów po akcji zakładania kołchozów. Pogłoski o zbliżającej się wojnie niemiecko-sowieckiej.
01:43:42 Zmiana nastawiania do zesłańców po amnestii. W Minusińsku powstała delegatura londyńskiego rządu. Janina Godlewska zorganizowała harcerstwo w ochronce – kolor mundurków. Po ewakuacji Armii Andersa władze zmieniły kierownictwo ochronki – grupa chłopców zrobiła kocówkę dyrektorowi, jej konsekwencją było wysłanie starszych chłopaków do pracy w Krasnojarsku. Boh. odkrył tajną działalność harcerską.
01:50:26 Ludność miejscowa w okolicach Minusińska. Chakasi trudnili się wyprawianiem skór i wyrobem obuwia. Stosunek miejscowych do zesłańców, koledzy w rosyjskiej szkole. Polscy Żydzi zamieszkali po amnestii w Minusińsku i handlowali na bazarze. Wizyta w domu znajomego Żyda Sawickiego.
01:55:37 Boh. rozpoczął studia na Uniwersytecie Wrocławskim, ale po roku przeniósł się do Warszawy i mieszkał u ciotki na ul. Złotej, potem z żoną w Świdrze. Powrót do Wrocławia. Boh. podjął pracę w Technikum Budowy Silników. Żydzi na Dolnym Śląsku.
02:01:30 Boh. pracował w Zarządzie Wojewódzkim ZMP – przebieg wiecu poparcia dla Gomułki w browarze w Sobótce, wezwanie do Komitetu PZPR we Wrocławiu. Rozwiązanie ZMP, zjazd w Warszawie – wystąpienia Grotowskiego, Garlickiego. Powołanie Rewolucyjnego Związku Młodzieży – przemówienie boh., spotkanie z Eligiuszem Lasotą i Jerzym Urbanem. Boh. został instruktorem w Komitecie Wojewódzkim RZM we Wrocławiu, frakcje w organizacji, działacze: Jarema Maciszewski, Jerzy Terej, Józef Lenart. Na zjeździe w Jeleniej Górze wybrano boh. delegatem na zjazd w Warszawie, współpraca ze Stefanem Bratkowskim. Próba przekupienia boh., by nie popierał Lenarta. Wybranie przewodniczącym RZM Mariana Renke. Boh. odszedł z RZM i rozpoczął aplikację sędziowską.
02:18:25 Po skończeniu aplikacji boh. dostał pracę w Dzierżoniowie, potem przeniósł się do Namysłowa – relacje z miejscowymi władzami i prokuraturą. Spotkanie z ministrem Marianem Rybickim – przeprowadzka do Siedlec. Boh. należał do Stronnictwa Demokratycznego, konsekwencje wystąpienia w sprawie trawników. Boh. został wice-prezesem sądu w Nowym Dworze Mazowieckim.
02:27:12 Boh. publikował pod pseudonimem Jan Hakowicki – kontrowersyjna publikacja o prowokacjach milicji.
02:31:38 Życie rodzinne boh., który który obecnie ma czwartą żonę.
02:34:38 Boh. prowadził sprawę kobiety, która nie mogła chodzić – przesłuchanie w jej domu w Celestynowie. Sędzia odmówiła przesłuchania dodatkowego świadka i były mąż strzelił do kilku osób. Boh. rozbroił napastnika, który potem podpalił dom. W strzelaninie zginęły trzy osoby.
more...
less
The library of the Pilecki Institute
ul. Stawki 2, 00-193 Warszawa
Monday to Friday, 9:00 - 15:00
(+48) 22 182 24 75
The library of the Berlin branch of the Pilecki Institute
Pariser Platz 4a, 00-123 Berlin
Pon. - Pt. 10:30 - 17:30
(+49) 30 275 78 955
This page uses 'cookies'. More information
Ever since it was established, the Witold Pilecki Institute of Solidarity and Valor has been collecting and sharing documents that present the multiple historical facets of the last century. Many of them were previously split up, lost, or forgotten. Some were held in archives on other continents. To facilitate research, we have created an innovative digital archive that enables easy access to the source material. We are striving to gather as many archives as possible in one place. As a result, it takes little more than a few clicks to learn about the history of Poland and its citizens in the 20th century.
The Institute’s website contains a description of the collections available in the reading room as well as the necessary information to plan a visit. The documents themselves are only available in the Institute’s reading room, a public space where material is available free of charge to researchers and anyone interested in the topics collected there. The reading room also offers a friendly environment for quiet work.
The materials are obtained from institutions, public archives, both domestic and international social organizations, as well as from private individuals. The collections are constantly being expanded. A full-text search engine that searches both the content of the documents and their metadata allows the user to reach the desired source with ease. Another way to navigate the accumulated resources is to search according to the archival institutions from which they originate and which contain hierarchically arranged fonds and files.
Most of the archival materials are in open access on computers in the reading room. Some of our collections, e.g. from the Bundesarchiv, are subject to the restrictions on availability resulting from agreements between the Institute and the institutions which transfer them. An appropriate declaration must be signed upon arrival at the reading room in order to gain immediate access to these documents.
Before your visit, we recommend familiarizing yourself with the scope and structure of our archival, library and audio-visual resources, as well as with the regulations for visiting and using the collections.
All those wishing to access our collections are invited to the Pilecki Institute at ul. Stawki 2 in Warsaw. The reading room is open from 9–15, Monday to Friday. An appointment must be made in advance by emailing czytelnia@instytutpileckiego.pl or calling (+48) 22 182 24 75.
Please read the privacy policy. Using the website is a declaration of an acceptance of its terms.