Rzeźnicki Stanisław

Świadkowie Epoki

IP/DF/SE/0542

4 kwietnia 2019, Kutno

1:22

Stanisław Rzeźnicki (ur. 1963, Wierzb) wspomina dzieciństwo, pierwsze działania opozycyjne (protest w liceum ekonomicznym) i represje, jakie go spotkały. Opowiada o zasadniczej służbie wojskowej w latach 1984-86 oraz o strajku głodowym, organizowanym w 1986 roku w Głogowcu przez ks. Mariana Lipskiego. Wspomina późniejsze działania opozycyjne, w jakie był zaangażowany, oraz wrażenie, jakie wywarły na nim śmierć ks. Popiełuszki, pielgrzymki Jana Pawła II do Polski czy wprowadzenie stanu wojennego.

[00:00:11] Ur. 24 lipca 1963 r. w Wierzbiu k. Kutna. Rodzice z rodzin rolniczych, matka ze wsi Drzewoszki k. Bedlna, ojciec z Wierzbia. Ojciec matki w czasie okupacji woził mleko. Ukrył trzy krzyże stojące na skraju wsi, które Niemcy chcieli usunąć, po wojnie stanęły na dawnym miejscu. Dostęp do większych ilości jedzenia, mógł przechowywać Żydów – w stodole i w pokoju za narożną szafą. [+]
[00:01:58] Duże gospodarstwo ojca, związany ze środowiskiem działaczy ludowych. Stryj Wacław Rzeźnicki po wojnie siedział przez pół roku w więzieniu za związki z „tajną organizacją”, potem wyemigrował do Francji, gdzie zmarł. Rodzice: Zygmunt i Halina dd. Wierzbicka, dziadek ze strony matki: Leon Wierzbicki, babcia Waleria.
[00:03:32] Dom rodzinny: dwóch braci, częste wyjazdy ojca. Mama ciężko pracowała, opiekowała się chorymi członkami rodziny. Bardzo pobożna.
[00:04:32] Ojciec po wojsku pracował w Łodzi w składzie szkła i porcelany, gosposia, dwupokojowe mieszkanie. Wezwany przez dziadka („był posłuszny”) wrócił na wieś i ciężko pracował na roli. Jako bezpartyjnemu nie przysługiwał mu traktor.
[00:05:13] Niechęć boh do życia na wsi, „nie czułem wsi”, zamiłowanie do książek. Religijno-patriotyczny dom, wywieszanie flagi, radość z wyboru papieża, ważna rola religii, droga na niedzielne msze 5 km do Kutna. Zauważanie nieprawdy oficjalnej propagandy. Niezgoda boh. na kłamstwo i zafałszowanie rzeczywistości, niespójność z religią. „Boję się ateistów”.
[00:09:49] Edukacja i lata szkolne: „ganianie za piłką”. Pod koniec liceum ekonomicznego próba zorganizowania protestu w szkole, zabranie przez trzech ubeków na przesłuchanie. Wezwania na kolejne przesłuchania, naciski na zmianę przekonań, regularne rewizje w domu, propozycja współpracy.
[00:12:00] Fiasko protestu w szkole z powodu donosu na milicję. Protest miał wesprzeć nowe zmiany w Polsce. Zastraszanie boh. podpaleniem gospodarstwa, pobiciem. Pomimo silnej presji psychicznej i bicia przekonanie boh. o słuszności obranej postawy. Noc spędzona w areszcie (jako 17-latek). Reakcja rodziców: milczenie ojca, emocje mamy: zrozumienie postawy boh.
[00:14:40] Rozmaita postawa nauczycieli wobec boh.: z sympatią, zainteresowaniem, donosiciele „chcieli coś wyciągnąć”. Ukończenie ostatniej klasy zaocznie z powodu „złego wpływu na młodzież”. Przesłuchiwanie dwóch kolegów. Ekonomia polityczna socjalizmu i kapitalizmu w programie szkoły, ulubiony polonista [Sanko?], życzliwa rusycystka.
[00:16:58] Zaoczna matura w Płocku, rozpoczęcie studiów w seminarium. Stałe zainteresowanie milicji, wizyty w domu. Po krótkim czasie wezwanie do wojska. Jednostka w Bartoszycach: razem z Ryszardem Żyźniewskim zorganizowali protest – ogolenie głów łyso, odmowa przyjmowania śniadań. Wezwanie na przesłuchanie, zmiana jednostki: Olsztyn, „inne życie”. Służba w latach 1984-86.
[00:19:25] Radość z pielgrzymek papieskich, ich doniosłość doceniona po latach. Pielgrzymki do Częstochowy. Układanie z koleżanką Renatą Orłowską krzyża z kwiatów pod kościołem św. Anny, za co „można było stracić zęby”. Obecnie zaangażowanie w czczenie JPII.
[00:21:10] Wyjście z wojska pod koniec kwietnia 1986 r. Przyłączenie do głodówki protestacyjnej w Głogowcu (8 osób z całej Polski) przeciw zastraszaniu wiernych, pielgrzymów do sanktuarium w Głogowcu, prześladowaniu Kościoła. Ksiądz Marian Lipski. Rzecznik prasowy protestujących: Anna Walentynowicz. Odczytanie oryginału protestu.
[00:25:00] Najdłuższa głodówka w PRL: w Krakowie-Bieżanowie w 1985 r. – trwała pół roku i uczestniczyło w niej rotacyjnie blisko 400 osób. Strajk w Głogowcu wspierał tamtą głodówkę, trwał rotacyjnie 1,5 miesiąca. Pobicie i poparzenie twarzy ks. Tadeusza Isakowicza-Zalewskiego w Wielką Sobotę. Zmiana protestu w prace porządkowo-budowlane przy kościele. Kolejna głodówka boh. w Płocku w następnym roku, w proteście przeciw zastraszeniom wiernych i duchownych.
[00:27:20] Organizacja strajku głodowego: kanonik Marian Lipski, rzeczniczka prasowa Anna Walentynowicz. Udział ludzi z całej Polski. Kościół otoczony przez milicję, fotografowanie osób wchodzących i wychodzących, spisywanie numerów rejestracyjnych samochodów, rewizje. Ogólnie znana osoba donosząca na SB. Brak zainteresowania głodówką ze strony parafian, kołem zamachowym byli ludzie z zewnątrz.
[00:30:38] Zaangażowany w działalność opozycyjną ksiądz Marian Lipski, wożenie ulotek maluchem ojca boh. [Zdjęcia: ksiądz Lipski, Anna Walentynowicz Krzysztof Jaśko z Krakowa, Piechocka z Płocka]. Odwiedziny Andrzeja Gwiazdy. Strajk zakończył się Pierwszą Komunią dzieci z parafii.
[00:31:20] Udział boh. z Tadeuszem Wawrzyńczakiem w rocznicowym spotkaniu w 2015 roku w Krakowie Bieżanowie. Poznanie Andrzeja Kołakowskiego (jeden z bardów opozycji) oraz Stanisława Markowskiego (kompozytor hymnu Solidarności), „prowadzących do dziś działalność patriotyczną”. Prezentacja gazetki.
[00:34:49] Wożenie ulotek z ks. Lipskim w okolice Woźniakowa. Władysław Walos. Spotkania dyskusyjne na plebanii. Wsparcie Anny Walentynowicz, pomagała przygotowywać się do przesłuchań [+]. Ukrywanie opozycjonistów z Czechosłowacji, którzy uciekli przez zieloną granicę. Przywiezienie jednego z nich [Janek Dziuk] do Gdańska, kryjówka w mieszkaniu Joanny Wojciechowicz przy ul. Ogarnej. Mieszkanie Anny Walentynowicz stale na podsłuchu. Dalsze losy Czecha Dziuka.
[00:41:12] Po zakończeniu strajku w Głogowcu powrót do pracy w gospodarstwie rodziców, sporadyczne rewizje pod nieobecność boh. Wspieranie „sercem” opozycji, bez przynależności do „Solidarności”. Podskórne lęki, niepokój, krzyki w nocy. Zapamiętane do dziś twarze funkcjonariuszy i ich nazwiska: „biedni ludzie”.
[00:45:01] Wiadomość o stanie wojennym w drodze powrotnej z Łodzi, gdzie z mamą kupował kożuch na giełdzie. Milicja na drodze. Zdziwienie ludzi, skojarzenie z wojną, przepustki na wyjazd do innej miejscowości. Plecak wyładowany bibułą, otrzymywaną od. ks. Mariana, pominięty podczas rewizji.
[00:47:28] Zastraszanie ks. Lipskiego w przesłuchaniach, „nie zginiesz jak męczennik”, Głogowiec był najsilniejszym ośrodkiem opozycyjnym w okolicy Kutna. Obawy mieszkańców przed wsparciem uczestników głodówki. „Niektórzy do dziś się boją”.
[00:49:50] Okrągły Stół: przekonanie boh, że to dobry kierunek zmian, „czas pokazał inaczej”. Zawłaszczenie majątku narodowego przez „komunistów”, „zostaliśmy wyprowadzeni w pole”, „nie ma wolności bez własności”.
[00:51:50] Anna Walentynowicz o Lechu Wałęsie: złodziej, który ukradł pieniądze związkowe.
[00:52:18] Wspomnienie opinii Anny Walentynowicz nt. Wałęsy i pieniędzy.
[00:53:32] Częste kontakty z ks. Lipskim, Włodzimierz Walos, Tadeusz Wawrzyńczak. Nieskuteczne naciski SB na prymasa, żeby usunął ks. Lipskiego z parafii. Odwaga i otwartość ks. Lipskiego.
[00:55:56] Morderstwo ks. Popiełuszki: boh. przebywał w wojsku, wstrzymanie wyjazdów na przepustki na pół roku. „Wielki smutek” i rosnące poczucie zastraszenia, jednoczesna mobilizacja do oporu. Obawy oficerów wobec konsekwencji tego czynu, widoczny strach i wstyd oficerów.
[00:58:24] Najtrudniejsze w PRL: brak możliwości rozwoju, apatia, stała troska o Polskę, „szare społeczeństwo”, niewiele powodów do radości. Nadzieję dawał papież. Rozważania boh. na temat niebezpiecznej „tolerancji” wobec osób LGBT. W czasie PRL „brakowało mi cukru”, nuda w TV, ciekawe „kino nocne”. Nieciekawe zabawy wiejskie: „to coś strasznego”.
[01:02:32] Praca w gospodarstwie wbrew ambicjom boh. Zawód tym, jaka teraz jest Polska, marzenie o silnym kraju. „Robiłem, co trzeba było”.
[01:06:10] Ks. Marian Lipski. Religijność rozwijana i wzmacniana w miarę dojrzewania, lektur. Nauka papieża pasowała do wizji świata boh. Podążanie boh. śladem pielgrzymek papieskich: Częstochowa, Kalisz, Łowicz, Lublin. Prowokacje ubeckie podczas spotkań z papieżem. Zniechęcanie ludzi przez SB do udziału we mszach.
[01:10:20] Epizod: szybko przerwane studia w seminarium duchownym [jako ucieczka przed służbą wojskową]. Inwigilowanie seminarzystów przez SB. Znaczek „Solidarności” wpięty przy ołtarzy w Czerwińsku. Fotografowanie boh. przez funkcjonariuszy SB. Nieprzystąpienie do „Solidarności”, zaangażowanie w Ruchu Odnowy w Duchu Świętym.
[01:13:16] Spotkanie z Andrzejem Gwiazdą: „nie miałem śmiałości”. Kolportowanie bibuły, prasy, książek z ks. Lipskim po okolicy, przywożenie z Warszawy. Przekonanie boh., że PRL to „kolos na glinianych nogach” po pierwszych strajkach.
[01:18:30] Rozważania boh. o rozwiązłości we współczesnej Polsce, „seksualizacja dzieci”. Brak anonimowości na wsi, boh. „był na widelcu”. Mniejsze represje wobec uczestników głodówki w Krakowie Bieżanowie (blisko 400 osób) niż w Głogowcu – dla 8 osób.
more...
less

Grygiel Małgorzata

Bożek Wojciech

Instytut Pileckiego

Film