Jerzy Jeżewicz (ur. 1940, Mosina) jest synem Leonarda Jeżewicza, w czasie okupacji niemieckiej związanego z konspiracyjną grupą doktora Franciszka Witaszka. W 1943 roku, po aresztowaniu rodziców, jako niespełna 3-letnie dziecko trafił wraz z bratem do obozu w Łodzi przy ulicy Przemysłowej, tzw. „małego Oświęcimia”, skąd w lipcu 1944 został przeniesiony do obozu w Potulicach, gdzie doczekał wyzwolenia. W 1946 roku został odnaleziony przez ciotkę i zabrany na Lubelszczyznę. Ukończył szkołę zawodową w Krasnymstawie i pracował w Fabryce Samochodów Ciężarowych w Lublinie, pracując skończył technikum.
[00:00:10] Autoprezentacja boh. urodzonego w 1940 r. w Mosinie.
[00:00:38] Rodzina mieszkała w Mosinie do 1943 r. Ojciec działał w ruchu oporu, należał do grupy doktora Witaszka. Rodziców aresztowano 9 września 1943 r., następnego dnia Niemcy przyszli po boh. i jego o rok starszego brata, zabrali także dwunastoletnią siostrę ojca – zwożenie dzieci aresztowanych mieszkańców Mosiny. Ojciec został przewieziony do VII Fortu w Poznaniu, matka do Oświęcimia. Wyjazd do Łodzi. [+]
[00:04:42] Transport dzieci przyjechał do obozu w Łodzi – podział na grupy wiekowe. Obóz założono w grudniu 1942 na terenie getta. Boh. był w obozie do lipca 1944. Młodsze dzieci nie pracowały, ale przygotowywano je do zniemczenia. Starsze dzieci pracowały jak dorośli – wyżywienie w obozie. [+]
[00:08:08] Wspomnienie relacji współwięźnia – widok po przyjeździe do obozu. W soboty i niedziele Niemcy upijali się i znęcali się nad dziećmi – baty za znalezione wszy, pobyty w karcerze. Choroby w obozie – wypadanie odbytu. Brat chorował na gruźlicę – brak pomocy lekarskiej. [+]
[00:11:30] Najgorszą z oprawczyń była szefowa obozu Bayer – dobijanie dzieci zastrzykami z fenolu. Jej prawą ręką była Eugenia Pol – znęcanie się nad dziećmi. Dozorca Stankiewicz bił dzieci batem. [+]
[00:14:33] Przez obóz przeszło kilkanaście tysięcy dzieci, w tym dzieci z Białorusi zabrane ze spacyfikowanych wsi. Przywieziono też dzieci z czeskich Lidic, zamordowano je spalinami samochodowymi. [+]
[00:16:50] W lipcu 1944 boh. został przewieziony do obozu w Potulicach, gdzie zwożono rodziny z Pomorza – rozbudowa obozu, wygląd baraków, panujące warunki. Na terenie obozu był rozległy cmentarz. [+]
[00:22:02] Osobiste wspomnienia boh., który do 1976 r. nie mówił o swoich przeżyciach – spotkanie w Mosinie. Wyjazd z Łodzi – przejazd furmankami na stację kolejową. Boh. spał z bratem na dolnej pryczy – wspomnienie warującego psa. Moment aresztowania – umeblowanie mieszkania. [+]
[00:26:45] W potulickim obozie boh. nie pracował, ale dzieci zmuszano do rysowania swastyki i uczono niemieckiego. W styczniu 1945 r. Niemcy wyprowadzili z obozu kolumnę więźniów. Po otwarciu bram starsze osoby opuściły obóz, w którym zostały młodsze dzieci – wyjazd do ochronki Czerwonego Krzyża w Toruniu, skąd boh. został odwieziony do Mosiny. W mieście nie mieszkał nikt z rodziny, z której Niemcy aresztowali 18 osób. Matka zginęła w Oświęcimiu, ojciec w Mauthausen-Gusen podczas wyzwalania obozu. W Mosinie boh. i bratem zaopiekowali się państwo Cabańscy – boh. był u nich do 1946 r., kiedy z obozu wróciła ciotka – jej wojenne losy. Z Oświęcimia wrócił też wuj, stolarz, który pracował przy budowie obozu. Przyjazd ciotki po dzieci – boh. został oddany rodzinie, ale Cabańscy zatrzymali starszego brata. Wyjazd na Lubelszczyznę. [+] [00:34:38] Starania o odebranie brata Cabańskim – wyrok sądu. Ciotka, która była z chłopcami w obozie, zabrała go od Cabańskich i zniknęła – okoliczności odnalezienia brata, spotkanie na dworcu w Krasnymstawie po 13 latach rozłąki. Po odbyciu służby wojskowej brat zamieszkał w Gostyniu. Boh. został na Lubelszczyźnie, ukończył szkołę zawodową w Krasnymstawie i podjął pracę w Fabryce Samochodów Ciężarowych w Lublinie, pracując skończył technikum. [+]
[koniec samodzielnej narracji, początek wywiadu – świadek odpowiada na pytania]
[00:39:56] Starszy brat został w Mosinie u państwa Cabańskich – okoliczności jego zranienia przez Cabańską – zabranie go przez ciotkę, która była razem z chłopcami aresztowana i wywieziona do łódzkiego obozu. Wyjazd z Mosiny ciotki i brata – przypadkowe odnalezienie rodziny. [+]
[00:43:20] Boh. prawie nie rozmawiał z bratem o przeżyciach z lat okupacji. Relacje brata z ciotką, która go zabrała. Opinia na temat bratowej, stan zdrowia brata.
[00:46:54] Poznański lekarz, doktor Witaszek, zorganizował na terenie Wielkopolski grupę ruchu oporu, która walczyła z Niemcami. Na skutek zdrady nastąpiły aresztowania członków, wielu pochodziło z Mosiny i okolic, i brutalne egzekucje – głowa doktora w słoju z formaliną. Relacje polsko-niemieckie w Wielkopolsce przed wybuchem wojny, zmiana sytuacji po wybuchu wojny, podjęcie walki przez doktora Witaszka.
[00:53:12] Boh. nie poznał szczegółów pracy konspiracyjnej swojego ojca. Boh. miał osiem lat, gdy dowiedział się, że rodzice nie żyją. Wuj był kowalem – wysyłanie paczek żywnościowych rodzinie w Wielkopolsce. Wujostwo chcieli zmienić boh. nazwisko, ale odwiódł ich od tego kierownik szkoły. Ciotka miała rodzinne zdjęcia, które wyjmowała w święta – fotografia rodziców. [+]
[00:58:20] W łódzkim obozie dzieci najmłodsze dzieci mieszkały w domu – rozbudowa obozu. Dzieci przeznaczono do zniemczenia – nauka języka. Strach przed osobami dorosłymi. [+]
[01:01:38] W łódzkim obozie bracia nie mieli kontaktu z ciotką, którą razem z nimi wywieziono. Starsze dziewczęta były odgrodzone siatką, po jakimś czasie wywieziono je do pracy w folwarku w Dzierżąznej, gdzie pracowały do wyzwolenia – próby pomocy młodszym dzieciom. Starsze dzieci miały obozowe numery. [+]
[01:03:38] Zachowanie dzieci w obozie, brak rozmów, „cichy płacz”, złośliwości ze strony strażników, bicie. Pod koniec wojny alarmy przeciwlotnicze. Współczesne pozostałości obozu. [+]
[01:07:28] Większe szanse na przeżycie miały dzieci o nordyckiej urodzie. Koleżanka boh. urodzona w Oświęcimiu była ukrywana przez więźniów – pomoc Niemca. Poszukiwanie matki po wojnie – odczytanie w podczerwieni numeru wytatuowanego na nodze, odnalezienie oświęcimskich akt.
[01:10:40] Próby ucieczki z łódzkiego obozu – kolega widział zwłoki zastrzelonego chłopca. Po zwłoki zmarłych dzieci przyjeżdżał furmanką Żyd. Brak możliwości ucieczki, dzieci wiedziały, że za murem nikt im nie pomoże. [+]
[01:14:00] Matka była w Oświęcimiu z matka i siostrą męża, podczas apelu została wskazana do komory gazowej – jej ostatnie słowa. [+]
[01:15:12] Boh. był w Łodzi w latach 60., gdy jeden z byłych więźniów, Jan Werner, próbował odtworzyć jego historię, ale przeszkadzano mu w tym. Pierwszy pomnik, wizyta na ul. Przemysłowej. Inicjatywa Józefa Witkowskiego – próby dotarcia do dokumentów, poszukiwania byłych więźniów, przygotowanie książki, która ukazał się w niewielkim nakładzie. Ukrywanie wiadomości o łódzkim obozie, podważanie wiarygodności boh. – atak wiceprzewodniczącego ZBOWiD. Związek Byłych Więźniów Politycznych, do którego należał boh., powstał w 1946 r., w 1949 r. został przekształcony w Związek Bojowników o Wolność i Demokrację. Obecna nazwa organizacji.
[01:25:30] Stan zdrowia boh. po okupacyjnych przejściach – owrzodzenia narządów wewnętrznych. Prywatne badanie rentgenowskie – ocena lekarza. Pobyt chłopców u państwa Cabańskich w Mosinie. Długotrwałe leczenie, kłopoty z jedzeniem. Boh. wrócił do zdrowia w latach 70. – wyjazdy do zielarza w Starachowicach. Długotrwałe leczenie ziołami. Zielarz przyjmował pacjentów w nocy, wzywano go do starachowickiego szpitala, gdy nie można było postawić diagnozy. Incydent z pacjentem, który nie przywiózł moczu, tylko kobyle mleko. [+]
[01:36:15] Koszmarne sny jako przejaw obozowej traumy. [+]
[01:37:08] Eugenii Pol, rozpoznanej przez byłego więźnia na ulicy, wytoczono proces – jej linia obrony. Sydonię Bayer osądzono i stracono po wyzwoleniu. W latach 70. Eugenia Pol siedziała w jednej celi z Elżbietą Królikowską-Avis – jej zdanie na temat Eugenii Pol, odkrycie tożsamości współwięźniarki. [+]
[01:39:50] Rozważania na temat przebaczenia. [+]
[01:40:32] Powody, dla których ukrywano historię obozu, zacieranie śladów. W miejscu łódzkiego obozu postawiono osiedle „Słoneczne”.
[01:45:24] Łódzki obóz przy ul. Przemysłowej nie różnił się od obozów koncentracyjnych dla dorosłych – skutki położenie obozu na terenie getta. Dzieci wyznaczone do zniemczenia wywożono do Rzeszy. [+]
[01:47:16] Doświadczenie boh. jako ojca – stosunek do dzieci.
[01:48:05] Po aresztowaniu we wrześniu 1943 r. dzieci przetrzymywano przez kilka dni w Mosinie – wywiezienie grupy do Łodzi., daty pobytu w obozach.
Córka Iwona Żukowska:
[01:49:50] Boh. urodziła się w 1967 r. w Krasnymstawie. Reakcja na opowieść ojca i innych osób, które były więzione w łódzkim obozie. Mało znana historia obozu. Jerzy Jeżewicz jako ojciec i człowiek w oczach córki. Boh. jako dziecko poznała historię rodziny, ale ojciec zaczął ją opowiadać dopiero w latach 70.
more...
less
The library of the Pilecki Institute
ul. Stawki 2, 00-193 Warszawa
Monday to Friday, 9:00 - 15:00
(+48) 22 182 24 75
The library of the Berlin branch of the Pilecki Institute
Pariser Platz 4a, 00-123 Berlin
Pon. - Pt. 10:30 - 17:30
(+49) 30 275 78 955
This page uses 'cookies'. More information
Ever since it was established, the Witold Pilecki Institute of Solidarity and Valor has been collecting and sharing documents that present the multiple historical facets of the last century. Many of them were previously split up, lost, or forgotten. Some were held in archives on other continents. To facilitate research, we have created an innovative digital archive that enables easy access to the source material. We are striving to gather as many archives as possible in one place. As a result, it takes little more than a few clicks to learn about the history of Poland and its citizens in the 20th century.
The Institute’s website contains a description of the collections available in the reading room as well as the necessary information to plan a visit. The documents themselves are only available in the Institute’s reading room, a public space where material is available free of charge to researchers and anyone interested in the topics collected there. The reading room also offers a friendly environment for quiet work.
The materials are obtained from institutions, public archives, both domestic and international social organizations, as well as from private individuals. The collections are constantly being expanded. A full-text search engine that searches both the content of the documents and their metadata allows the user to reach the desired source with ease. Another way to navigate the accumulated resources is to search according to the archival institutions from which they originate and which contain hierarchically arranged fonds and files.
Most of the archival materials are in open access on computers in the reading room. Some of our collections, e.g. from the Bundesarchiv, are subject to the restrictions on availability resulting from agreements between the Institute and the institutions which transfer them. An appropriate declaration must be signed upon arrival at the reading room in order to gain immediate access to these documents.
Before your visit, we recommend familiarizing yourself with the scope and structure of our archival, library and audio-visual resources, as well as with the regulations for visiting and using the collections.
All those wishing to access our collections are invited to the Pilecki Institute at ul. Stawki 2 in Warsaw. The reading room is open from 9–15, Monday to Friday. An appointment must be made in advance by emailing czytelnia@instytutpileckiego.pl or calling (+48) 22 182 24 75.
Please read the privacy policy. Using the website is a declaration of an acceptance of its terms.